«Көктөбедегі көктем» сұлулығы

50 жылға жуық шығармашы­лы­ғында 8 мыңнан астам картина жазып, бейнелеу өнерінде өнімді еңбек үлгісін көрсетіп келе жатқан суретшінің айтуынша, көрменің негізгі ұйымдастырушылары – балалары мен немерелері. А.Қазғұловтың есімі елімізге ғана емес, шет мемлекеттерге де кеңінен танымал. Туын­дыларының көпшілігі рес­публиканың орталық және облыстық музейлерінде, шет мемлекеттердегі жеке коллек­цио­нерлердің қоржынында сақталған. 

Көрменің ашылуына орай Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев арнайы құт­тықтау хатын жолдады. «Құрметті Алпысбай Нағыметұлы! Көктөбеде жеке көрмеңіздің ашылуымен құттықтаймын. Сіз ұзақ жыл бойы тынымсыз тер төгіп, ұлт руханиятын дамытуға зор үлес қостыңыз. Жарты ғасырлық суреткерлік жолыңызда сегіз мыңнан астам туындының авторы атанып, қайталанбас қолтаңбаңызды қалыптастырдыңыз. Әлемдік қылқа­лам шеберлерінің еңбек­терін жинап, бейнелеу өнерін дәріптеуге белсене атсалысып келесіз» деген құттықтау хатында.

Көрменің ашылу салтанатында суретшінің жақында жарық көрген жаңа альбомы көпшілікке таныс­тырылды. Бұл – белгілі қылқалам шеберінің жетінші альбомы. Альбомда А.Қазғұловтың 100-ге жуық картинасы топтастырылған. Жаңа альбомның тұсаукесер рәсімін атқаруға сахнаға Алматы қаласы әкімінің орынбасары Азамат Қалдыбеков, Қазақстанның халық әртісі Досхан Жолжақсынов, Жур­налистер одағының төрағасы Сейітқазы Матаев шақырылды.

Әлемге әйгілі француз актері Жерар Депардье Алматыға келген сапарының бірінде белгілі кәсіпкер, меценат Ұзақбай Айтжановқа: «Менің сурет өнерінен коллекция жинайтын әуестігім бар еді. Қазақстанның қай суретшісін ұсынар едіңіз, шеберханасын аралап көргім келеді» деп өтініш білдіреді. Ол көп ойланып жатпастан өзінің жастық шағынан бері араласқан жақын досы Алпысбай Қазғұловты атайды. Шеберханаға келген Депардье Қазғұловтың шығармашылығымен танысып, тылсымға тап болғандай, туындыларын тамсана жүріп асықпай тамашалайды. «Өнердің тілі – үнсіз тіл» деген осы, ағылшын тілін білмейтін Алпысбай мен орысшасы да, қазақшасы да жоқ Депардье арада тілмашты керек қылмастан, «шүйіркелесе» кетеді. Таным-түйсік арқылы басқарылады деген рас болса керек, шеберханадағы қызылды-жасылды бояулар әлемінің сиқырына тілі де, түрі де басқа екеуі жіпсіз шырмалып, бейнелеу өнерінің ғажайыбын айтып тауыса алмай, ақыры әйгілі француз саусақтары сәуле себезгілеген қазақ суретшісін қимай, әрең қоштасады...

Алуан түрлі бояулар гаммасын сайысқа түсіргендей, А.Қазғұловтың өзара үйлесуі мүмкін еместей қарама-қарсы контраст түстерді бір кенептің үстінде үндестіріп, алыста қалған дәуір мен бүгінгі өмір сүріп отырған кезең аралығындағы уақыт деген өлшемді сылып тастап, тұтас бір жүйеге бағындыратыны, қараңғы түнекті қақ жарып, арғы жағынан ақ сәулеге оранып Ар, Адалдық, Ақиқат келетінін жырлау – суретшінің өзіне ғана тән даралығы.

А.Қазғұловтың шығарма­шы­лығын ұзақ жылдар бойы бақылап келе жатқан адам оның кейінгі уақытта қызыл, сары түстерге басымдық бере бастағанын бірден байқар еді. Жас кезіндегі романтизм мен реализмнің салмақты абстракционизмге, қат­пары қалың тарихи тақырыптарға – ұлттық бояуы басым қазақтың тұрмыс-тіршілігі мен дәстүр-салтына, көшпелілер өміріне, мазмұны терең түр­кі тақырыбына ауысқаны аңға­рыл­май қалмайды. Әр туындысы бүкіл мәнін ішіне жиған кеңістіктің галографиялық баламасы іспетті, ал кеңістікті танып-білу мүмкін емес. Сағымға ұқсаған шығармаларының тақырып, сюжет ауқымы кең. Оның картиналарындағы аспан, жер, шетсіз-шексіз дала, шылбырдай шұбатылған көш, әйелдер мен ерлер, кездесулер мен қоштасулар – бұл сюжеттер бір кенептен екінші кенепке ауысып, көшіп жүргендей әсер қалдырады. Бірақ әр карти­надағы оқиғаның өрбуі өзінше, қозғалысы да бөлек, жалпы ондағы өмір жанды.

А.Қазғұлов шығар­машы­лы­ғының өзге шебер­лерге ұқсамайтын осы даралығы туралы пікірін Қазақ­станның халық әртісі Досхан Жолжақсынов былайша өрбітеді: «Қазғұловтар әулеті – өнері мен шығар­­ма­шылығы арқылы әлеумет деңгейіне көтерілген азаматтар. Бейнелеу өнері дегеніміз – еркіндік. Алпысбай абстрактілі имрессионизм деген бағытта жұмыс істеп келеді. Бұл бағыт­тың алғашқы корифейлері болған, содан кейінгі Ерболат Төлепбай, Бексейіт Түлкиев­­тер­дің ізін басып, өнерін жаңғыртып келе жатқан дарабоз өнер иесі – Алпысбай Қазғұлов. Көкжиек. Қызыл ала. Бірақ ең ғажабы, суреттегі кейіпкерлер. Бұл нені білдіреді? Алпысбайдың бейнелеу өнерінің қыр-сырына бойлағаны, техникасын меңгергені өз алдына, биік талғам, терең таразы тұрғысынан қамшы салдырмайтынын әр картинасы мойындатады. Кейіпкеріне деген сүйіспеншілігін жарықпен, кинодағы прожектормен түсір­гендей етіп көрсетеді. Ең басты қасиеті, Алпысбайдың ұлттық құндылықтардан бауы­ры­ның ажыра­мағаны. Алпысбайдың кез келген шығармасынан ұлттық құндылығы, тарихы, ұлттың дәстүр-ғұрпының иісі аңқып тұрады. Алпысбайдың бейнелеу өнеріндегі ең үлкен жетістігі осы деп білемін» деді.

Автордың айтуынша, алдымен түстің шешімін табу ма­ңызды, ал сюжеттер өздігі­нен пайда болады. Кейбір тақырыптар суретшіні ерекше шабыттандырады, сондықтан оларды циклдарға біріктіреді. Сол себепті де көрмеге қойыл­ған ауқымды туындылар «Көш­пенділер», «Көкпар», «Ата­ларымыз» деген циклдарға топтастырылған.

АЛМАТЫ