Академик

Осыдан бес жыл бұрын газетте («Egemen Qazaqstan», 2020 жыл, 24 маусым) басылған «Сейіт» атты мақаламыздың бірінші сөйлемі бұл. Кеше де Кенжехан телефон соқты. Бірақ сексен бес жылдықты атап өтудің жайы айтылмады... Жүрегімді тіліп түскен суық хабар айтылды. Сейіт ағам бақилық болыпты. Өмірден менің Сейіт ағам өтіпті. Менің Тамара апайымның соңынан кетіпті. Тұп-тура бес айдан кейін. Алматыға барған сайы­н көз алдымызда кеміп, семіп, сөніп бара жатқанын көріп, жүрегіміз жүдеп, жанымыз жылап қайтатын. Тағы сәл жүре тұрса екен, ұл-қызының алдында тұра тұрса екен, тым құрыса сексен бес жылдығын атап өтіп, айтарымызды айтып қалсақ екен деген үміт ақталмады.

Тәубе деуден, сабырға келуден басқа шара болмай тұр. Бала күнінен-ақ дыңдай деуге келе қоймайтын денсаулығымен сексеннің бесеуіне жеткеніне, осыншама алапат ауқымды іс тындырып кеткеніне шүкіршілік айтамыз.

Сейіт Қасқабасовтың жұл­дызы ғылым аспанында жас­тай жарқырады. Ғалым туралы мақалалардың басы қосылған ертеректегі мерейтойлық жи­нақтан «легенда казахстанской науки», «гениальный ученый» деген бағаларды оқи аласыз. Бұл қыздырманың қызыл сөзі емес екенін уақыттың өзі дәлелдеп берді. Жалпы, ұлттық фольклортануды Қасқабасовқа дейінгі және Қасқабасовтан кейінгі кезеңдер деп шартты түрде бөле айтудың артығы жоқ. Бізді қойып, түбі бір түркі жұртындағы фольклортанушылар Сейіт Қасқабасовтың «Қазақ мифі және әлемдік мифология» атты көлемді зерт­теуі шыққан соң барып өз халықтарының мифтеріне жа­ңаша қарап, іздеп, тауып, жария­лап, насихаттап жатты, осы іске қозғау салып, сеңді бұзып берген қазақ ғалымына ақ алғысын жау­дырумен болды. Еңбектеріне өте жиі сілтеме жасалатын, кітаптары ағылшын тілінде жарияланатын, мақалалары әлемдік ең бе­делді журналдарда басылатын маңдайалды білімпазымыз, Халықаралық фольклористер қоғамының мүшелігіне сайланған біздегі жалғыз ғалым Сейіт Қас­қабасов болатын. Қасқабасов қазақ фольклортануын әлемдік деңгейге көтерді. Мұның басын ашып айту керек.

Қасқабасовтың қазақ рухын асқақтатуға атсалысқан ерен еңбегінің бірі – М.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтын басқарған жылдарында ұлан-байтақ фольклорымызды жинауды, зерттеуді жаңаша жүргізгені. Оның нақты көрінісі – жүз томдық «Ба­балар сөзін» шығару ісін бас­тағаны, ұйымдастырғаны. Қазақ фольклорының 100 томдығы – әлемде бұрын-соңды болып көрмеген құбылыс. Біз мұны ұмыт­паймыз. Мұны тарих ұмыт­пайды.

Ғылымға арқа сүйейтін, ға­лым­ды құрметтейтін ел күйі­мізде қала алсақ, академик Сейіт Қасқабасовтың асыл аты әрдайым ардақтала беретін болады.

Сауытбек АБДРАХМАНОВ,

мемлекет және қоғам қайраткері, шәкірті