Ата заң – мемлекеттілігіміздің мызғымас тұғыры

Үш жыл бұрынғы ең басты конституциялық өзгеріс

Президент сөзінің басында аталған жиынның мән-маңызы айрықша екенін, осыдан 30 жыл бұрын бүкілха­лық­тық референдумда Қазақстан Рес­пуб­ликасының Конституциясы қабыл­данғанын, бұл егемен еліміз үшін тарихи сәт болғанын айта келе, жинал­ған қауымды осынау мерекемен құттықтады.

– Ата заңнан биік ештеңе жоқ. Себебі Конституция – мемлекеттігіміздің мызғымас тұғыры, Тәуелсіздігіміздің айнымас темірқазығы. Қазақ – Ұлы дала заңына бас иген, ар-ұяттан аттамаған халық. Қасым ханның қасқа жолы, Есім ханның ескі жолы, Әз Тәукенің Жеті жарғысы – нағыз дала заңының жарқын үлгілері. Осы дәстүр ешқашан үзілген емес. Жұртымыз дала заңынан қазіргі Ата заңына дейін тарихи жолдан өтті. Өткен ғасырдың басында қазақ зиялылары бұл іске елеулі үлес қосты. Кеңес заманында еліміздің құқықтық іргетасы қаланды, білікті заңгерлер шоғыры пайда болды. 1993 жылы егемен Қазақстанның алғашқы Ата заңы бекітілді, мемлекеті­міздің конституциялық құрылымы айқын­далды. Бірақ көп ұзамай жаңа тарихи ахуалға сай келетін жаңа Конституция қабылдау қажет болды. Осыған орай, арнайы кеңес құрылды, оған бір топ белгілі отандық заңгер мүше болып, белсенді жұмыс жүргізді. Шетелден шақырылған сарапшылар да осы маңызды іске атсалысты. Ата заңымыздың жобасын талқылауға миллиондаған азамат қатысты, мыңдаған ұсыныс келіп түсті. Конституция туралы айтқанда, тұңғыш Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың табанды еңбегіне әділ баға беру қажет. Ол Консти­­туция қабылданған кезде Мемлекет бас­шысы ретінде шешуші рөл атқарды. Осылайша, 1995 жылы 30 тамызда Тәуел­сіздік төлқұжаты, яғни, Конституция қабылданды. Еліміздің басты заңына «Біз, ортақ тарихи тағдыр біріктірген Қазақстан халқы...» деген сөздер жазылды. Конституциямыз Тәуелсіздігімізді нығайтуға зор ықпалын тигізді, еліміздің одан әрі дамуына даңғыл жол ашты, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Президент осы кезеңде Қазақстан дербес мемлекет ретінде әлем қауымдас­тығының белді мүшесі атанғанын, отыз жылда түрлі себепке байланысты Ата заңға 6 рет түзету енгізілгенін алға тартты.

– Ең басты конституциялық өзгеріс осыдан үш жыл бұрын жасалды деп айтсақ, орынды болар. Консти­туциялық реформаның арқасында еліміздің саяси-құқықтық жүйесі түбегейлі жаңа сипатқа ие болды. Сол кезде Конституцияға түзетулерді Парламент арқылы өткізу керек деген ұсыныс кеңінен айтылды. Бірақ күрделі болса да, басқа жолды таңдау жөнінде шешім қабылданды. Ел болашағына тікелей әсер ететін аса маңызды шешімдерді тек қана референдум арқылы қабылдау қажет деген ұстанымды міндетті түрде сақтау керек деп ұйғардым. Елімізде «Республикалық референдум туралы» заң ширек ғасыр бұрын қабылданды. Бірақ осы кезге дейін бірқатар себеппен бүкіл халық өзекті мәселелер бойынша дауыс бермеді. Ал азаматтарымыз ел тағдырына қатысты әр мәселеге өз ой-пікірін, көзқарасын ашық білдіргісі келді. Қоғамымызда дәл осындай сұраныс болды. Сондықтан референдум өткізу туралы бастамаға барша халық бірауыздан қолдау көрсетті. Жұртымыз Конституцияға енгізілген түзетулерді зор құлшыныспен жақтап, дауыс берді. «Мемлекеттік биліктің бірден-бір бастауы – халық» деген Консти­туция бабы нақты жүзеге асырылды. Бұл қоғамымыздағы саяси үрдіс­ке зор серпін берді. Енді еліміздегі бар­лық маңызды шешімдерді бір ел болып талқылап, бірге қабылдайтын бол­дық. Былтыр Атом электр стансасын салуға қатысты өткен референдум – сон­ың айқын дәлелі, – деді Мемлекет басшысы.

Оның айтуынша, 2022 жылы жүргізіл­ген реформа Қазақстанның конститу­циялық құрылымы тарихындағы ең мазмұндысы еді. Мұндай реформаны қолға алуға сол кезеңдегі өте күрделі саяси жағдай себеп болды. Референдумда Ата заңға түзету енгізумен шектеліп қалмай, Конституцияның жаңа жобасын дауысқа салу туралы көптеген ұсыныс айтылды. Мұндай бастамалардың көтерілуі бекер емес еді. Заңнамалық тұрғыдан орынды әрі саяси жағынан биліктің беделін арттыратын айтарлықтай оңтайлы тәсіл болып көрінді.

– Алайда 1995 жылы қабылданған Конституцияны реформалаумен шектеліп, оның негізгі мән-мазмұнын сақтау жөнінде шешім қабылдадым. Осы арқылы Конституцияның басты ережелерінен айнымайтынымызды дәлелдедік. Сондай-ақ ел бірлігі, халықтың тыныш әрі берекелі өмірін қамтамасыз ету және ішкі саяси тұрақтылықты сақтау секілді мемлекетіміздің жоғары құндылықтарын берік ұстанатынымызды көрсеттік. Осы шешімнің арқасында бүгін Конституцияның 30 жылдық мерейтойын атап өтіп отырмыз. Дегенмен жаңа саяси жағдайға, қоғамды жан-жақты жаңғырту міндеттеріне сай келмейтін Конституциядағы ережелер референдум арқылы жойылды. Сондықтан нақты реформаның нәтижесінде Конституция баптарының үштен бірі жаңартылды. Бұл – конституциялық реформа ауқымының айқын көрсеткіші. Көп жылдан бері қоғамның көкейінде жүрген Әділдік, Ашықтық, Есептілік, Жауапкершілік қағидаттары Ата заңда көрініс тапты. Азаматтардың Конституцияға сенімі нығая түсті. Референдум өткізудегі басты мақсат осы болатын, – деді Президент.

Қасым-Жомарт Тоқаев еліміздің саяси жүйесінде «Күшті Президент – ықпалды Парламент – есеп беретін Үкімет» қағидаты орныққанын атап өтті. Бұл билікте өзара тиімді байланыс пен тепе-теңдікті сақтауға мүмкіндік берді. Президенттің жеті жылға бір рет қана сайлануы ел тарихындағы аса маңызды саяси-құқықтық бетбұрыс деп айтуға толық негіз бар. Себебі мұндай жағдай Қазақстанда бұрын-соңды болған емес.

Осылайша, елімізде биліктің бірегей үл­гісі пайда болды, яғни мемлекеттік ба­с­қару жүйесі жаңа қағидаға сай жұмыс іс­тей бас­тады, сол арқылы мемлекеттегі сая­си үде­рістер әлдеқайда түсінікті, болжам­ды, айқын бола түсті. Нақты айтқанда, Пре­зид­енттің жақын туыстарына билік жүй­есінде лауазымды қызмет атқаруға ты­йым салынды. Биліктегі отбасылыққа тос­қауыл қойылды. Бұл да өте қажетті қадам болды. Халықтың осы шешімі – аса маңыз­ды сая­си-құқықтық жаңашылдық, әлем­де бал­амасы жоқ конституциялық инновация.

– 2019 жылдан бері біз кезең-кезеңімен бірнеше саяси реформа жүргізіп, саяси жүйені дәйекті түрде жаңғырттық. Осы залда отырған азаматтардың көбі сол үлкен өзгерістердің бел ортасында жүрді. Ашығын айтқанда, біз біршама кедергіге тап болдық. Саяси ортаның белгілі бір бөлігі қоғамды жаңғыртуды көздейтін бастамаларымызға күмәнмен қарады, тіпті қабылдай алмады. Бүгінде біз таңдаған стратегиялық бағыттың дұрыс екеніне көзіміз жетті. Бұл елімізді өркениетті қоғам құру жолына бастайды. 2022 жылы өткен референдум ұлтымызды бұрын-соңды болмаған деңгейде ұйыстырып, мемлекет алдындағы стратегиялық міндеттердің төңірегіне топтастарды. Азаматтарымыздың жаңа саяси бағдарды бірауыздан қолдауы алға ілгерілеуден басқа жол жоқ екенін айқын көрсетті. Тарихи өлшем тұрғысынан өте қысқа уақыт ішінде қоғам саяси кемелдік пен азаматтық жауапкершілікті күшейтетін іргелі өзгерістерді бастан өткерді. Әділетті Қазақстанды құру үдерісін енді ешкім тоқтата алмайды. Өткенге оралуға, ең алдымен, еліміздің жастары жол бермейді. Білімді жас ұрпақ келешекке көз тігеді. Олар Қазақстанды жаңа заманның талабына сай келетін өркениетті мемлекет ретінде көргісі келеді, – деді Мемлекет басшысы.

Түптеп келгенде, конституциялық реформа саяси жаңғыру үдерісіне зор серпін берді. Парламенттің рөлі артты, Үкіметтің жауапкершілігі күшейді. Орталық және жергілікті атқарушы биліктің құзыреті қайта бөлінді. Жаңа талапқа сәйкес Президент, Сенат, Мәжіліс және мәслихаттар сайлауы өтті. Өкілді билікке әртүрлі көзқарастағы саяси күштер мен азаматтар келді. Түрлі саяси партиялар Парламенттен орын алды. Аралас сайлау жүйесі тәуелсіз үміткерлерге жол ашты. Барлық деңгейдегі мәслихат депутаттарының 90 пайызы бір мандатты округтен сайланды. Төрт жылдың ішінде барлық ауыл әкімдері жаңа ережеге сәйкес сайланды. Олардың көбі – бұрын мемлекеттік қызметте жұмыс істемеген азаматтар. Осылайша, билікке жаңа буын өкілдері келіп жатыр. Биылдан бастап аудан және облыстық маңызы бар қала әкімдерін халық тікелей сайлайтын болды. Бұл – Орталық Азия аймағында бұрын-соңды болмаған тәжірибе. Елімізде «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасы орныға түсті. Азаматтарымыз ел өміріне қажетті шешімдерді қабылдау үдерісіне белсене қатысатын болды. Әсіресе реформаларды жүзеге асыру ісінде билік пен қоғамның мүддесі бір екені анық байқалды. Елдегі өзгерістер, ең алдымен, халықтың игілігі, ұрпақтың болашағы үшін жасалып жатыр.

Конституциялық сотқа 11 мыңнан аса өтініш келіп түсті

– Мен бүгінгі мерейлі сәтте осы тари­хи қадамды жасауға үлес қосқан барша аза­матқа алғыс айтамын. Біздің қазіргі Конс­ти­туциямыз – өркениетті болашаққа жол ашатын, халқымыздың игілігіне қыз­мет ететін Ата Заң. Біз бір ел болып қолға алған реформалар Конституциямыздың жасам­паз рухын күшейте түсті. Бұл кезең еліміз­дің тарихында түбегейлі жаңғыру кезе­ңі болып қалары анық. Ата заңымызда «Қазақ­станның ең қымбат қазынасы – Адам және адамның өмірі, құқықтары мен бос­тан­дықтары» деп жазылған. Бұл – әр­да­­йым мүлтіксіз орындалуға тиіс қағида. Осы­­­ған орай, нақты реформа жасалды. Елі­міз­дегі заң үстемдігін қамтамасыз ететін аса ма­ңызды институт – Конституция­лық сот құрылды. Енді азаматтар қандай да бір заң өз құқығы мен бостандығына нұқ­сан келтіреді деп санаса, Конститу­ция­лық сотқа жүгіне алады. Екі жарым жыл ішінде бұл органның қарауына 11 мыңнан аса өтініш келіп түсті. Бұл халықтың жаңадан енгізілген конституциялық бақылау инс­титутына сенімі жоғары екенін көрсетеді. Конституцияға қайшы көптеген норма құқықтық жүйеден алынды. Бұдан былай Конституциялық соттың шешімі мен құ­қық­тық ұстанымы әділдік рухына сай келе­тін жаңа заңнамалық қолданыстың негізіне айналды, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Президент сондай-ақ Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексті енгізу нәти­жесін­де азаматтардың мемлекетпен жария-құқықтық қатынастарын реттеу тәсілдері түбегейлі жаңарғанын айтты. Кодекстегі жаңа новеллалар арқылы сот­тардың тек мемлекет мүддесін қорғауға бағ­дарланған әдепкі ұстанымы жақсы жағына өзгерді. Сот үкімінде субъек­тив­тілік азайып, анағұрлым әділетті шешімдер шығарыла бастады. Қазіргі статистика азаматтар мен кәсіпкерлердің мемлекеттік органдарға қарсы істерде 60 пайызға дейін жеңіске жететінін көрсетіп отыр. Жүргізілген реформалар сот жүйесі­не сенімді айтарлықтай арттырды. Судья­ларды іріктеу және тағайындау үдерісін әділ әрі ашық етіп, олардың тәуелсіз­дігін күшейтті. Сот әкімшілігі жетілдірі­ліп, сот ісін жүргізуді цифрландыру басталды.

Бұрын азаматтар іске қатысты шағым­дану мүмкіндігі жоқтығына жиі арызданатын. Сондықтан кассациялық соттарды құру және биылғы 1 шілдеден бастап «жаппай» кассация қағидатын енгізу Қазақстанның сот жүйесін жаңғыртудағы маңызды қадамдардың бірі болды.

Конституциялық реформа нәтижесін­де прокуратура органдарының қадағалау­шылық құзыреті күшейтілді.

Адам құқықтары жөніндегі уәкіл конституциялық мәртебеге ие болды. Еліміздің барлық аймағында өкілдіктері ашылды. Енді Уәкілдің тәуелсіздігі мен иммунитетіне Ата заң кепілдік береді. Бұдан бөлек, Омбудсмен Бас прокурор сияқты Конституциялық сотқа жүгіну құқығына ие болды.

– Заң үстемдігін қамтамасыз ету – бі­з­дің стратегиямыздың ең маңызды қағи­да­сы. Бұл – өркениетті және озық қоғам­ның басты өлшемі. Қоғамымызда заң мен тәртіп сақталмаса, ешқандай жетістік пен ілгерілеу болмайды, бұл – анық нәрсе. Заңды сыйлайтын ел қашанда берекелі болады. Сондықтан мен әр сөзімде заң мен тәртіптің маңызын ерекше атап өтіп жүрмін. Басқаша айтқанда, бұл – бізге дәстүрлі болмысымызды өзгерту қажет деген сөз. Заңды құрметтеу, тәртіпке бағыну ұлтымыздың қанына сіңіп, қасиетіне айналуы қажет. Бауыржан Момышұлының «Тәртіпсіз ел болмайды, тәртіпке бас иген құл болмайды» деген сөзі қазіргі таңда аса өзекті. Сондықтан заңды қасақана бұзатын азаматтарға, қоғамдық тәртіпке және тұрақтылыққа кері әсер ететін әрекеттерге міндетті түрде құқықтық баға беріледі. Мектеп қабырғасында, жоғары оқу орындарында құқықтық тәрбие жұмысын күшейту қажет. Балаларға заңдарды қарапайым тілмен түсіндірген абзал. Бұқаралық ақпарат құралдары мен әлеуметтік желі арқылы тиісті жұмыс жүргізілуі керек. Жастардың құқықтық санасына отбасындағы тәрбие де зор ықпал етеді. Мұны ешқашан ұмытпауымыз керек. Ата-ана, мектеп және мемлекет күш жұмылдырып, бала тәрбиесіне баса мән бергені жөн. Сонда ғана заңға бағынатын, өзі­нің де, өзгенің де құқығына құрметпен қа­райтын ұрпақ тәрбиелейміз. Заң мен тәр­тіп – Әділетті Қазақстанды құрудың бас­т­ы алғышарты, – деді Мемлекет басшысы.

Сонымен қатар Президент мемлекет­тік саясатта терең өзгеріс жасалғанын, конституциялық реформа осы ауқымды жұмыстың берік құқықтық арқауы болғанын, сол арқылы саясатта, экономикада, әлеуметтік салада, сот жүйесінде «Әділетті мемлекет» қағидатын жүзеге асыруға жол ашылғанын атап өтті.

– Конституцияда жер және барлық табиғи ресурстар халыққа тиесілі екені айқын көрсетілген. Осы қағидатты іс жүзінде орындау үшін маңызды шаралар қабылданды. Менің тапсырмаммен «Ұлттық қор – балаларға» бағдарла­масы әзірленді. Қордың жыл сайынғы инвести­циялық табысының жартысы бала­лардың арнайы есепшотына жіберілетін болды. Былтырдан бері Ұлттық қордан 1,5 млрд доллардан аса қаржы бөлінді. Бұл – жас ұрпақтың болашаққа нық сеніммен қарауына мүмкіндік беретін мемлекетіміздің өте маңызды шешімі. Мұның бәрі – жаңарған Конституцияның жемісі. Ата заң, шын мәнінде, азаматтардың құқықтары мен мүдделерін қорғайтын толыққанды әрі тиімді құралға айналды, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Оның айтуынша, бірқатар маңызды заңдар мен арнайы жоспарларды қабыл­дау арқылы қолданыстағы Конституция­ның орасан зор әлеуеті іске асырылып жатыр. Былтыр Адам саудасына қарсы іс-қимыл туралы заң қабылданды. Бұл адамды еркінен тыс қандай да бір жолмен пайдалануға болмайтынына кепілдікті күшейтті. Тұрмыстық зорлық-зомбылық үшін берілетін жаза едәуір қатаңдатылды. Неке­лесуге мәжбүрлегені үшін қылмыс­тық жауапкершілік белгіленді. Адам ұр­лаған­дар да қатаң жазаланады. Соны­мен қатар қылмыстық сот үдерісін ізгілендіру және оның тиімділігін арттыру үшін нақты қадамдар жасалды, тиісті кодекс­терге ауқымды түзетулер енгізілді.

Конституцияның мерейлі белесіне орай Рақымшылық туралы заң қабыл­данды. Себебі мемлекет қылмыспен күрес саясаты мен әлеуметтік әділдік мәселесіне келгенде адамгершілік құндылықтарын бас­ты орынға қояды. Конституция әрдайым адам құқығының темірқазығы болуға тиіс. Бұл – мемлекет саясатындағы бұлжымас қағида. Конституциямыз алдағы уақытта да халқымыздың жарқын болашағына жол ашатын ең басты құжат болып қала бермек.

– Ата заң еліміздің жалпыұлттық бірегейлігін нығайтуды, сондай-ақ заңды мүлтіксіз сақтау және адал азамат идео­логиясын ілгерілетуді көздейтін жаңа қоғамдық келісімнің айқын нышанына айналды. Заң үстемдігі – әділетті қоғам құруға және азаматтарымыздың берекелі өмірін қамтамасыз етуге апаратын төте жол. Сондықтан тағы да қайталап айтамын: еліміздің барлық азаматы заңды құрметтеп, сақтауы керек. Қазақстанның заңгерлер қауымдастығы азаматтарымызға Конституцияның негізгі ережелерін түсіндіріп, Заң мен тәртіп қағидатына сай қоғамдағы әрбір әрекетіне жауапкершілікпен қарауға үндеуі қажет. Қазақ­стан Конституциясы ұлтымыздың ке­мел­дігі мен болашаққа ұмтылысын бү­кіл әлемге паш етеді. Конституцияның әр жолы мен рухын сақтау, соның негізінде жоға­ры құқықтық мәдениет пен ұлттың жаңа сапасын қалыптастыру – еліміздің келе­шек­тегі табысының кепілі. Мұны барша халық түсінуге тиіс, – деді Мемлекет басшысы.

Конституциямыздың жасампаздық күші зор

Бұған қоса Президент геосаяси тұрақсыздық белең алып, технология көз ілеспес жылдамдықпен дамып жатқан кезеңде заңнаманы ұдайы жаңғыртудың маңызы зор екенін айтты. Жаппай цифр­ландыру және жасанды интеллект мемлекет пен қоғамды өркендетудің мүлдем жаңа ұғымдары мен тәсілдерінің пайда болуына ықпал етті. Көптеген елде адамның рөлі мен орны, жалпы оның постгуманистік әлемде тіршілік етуі жөнінде қоғамдық және парламенттік пікір­та­ластар қызу жүріп жатыр. Биотех­но­логияның жедел дамуы да біраз сұрақ туын­датады. Оның салдары күрделі құқық­тық коллизияға және қалыптасқан этикалық нормалардың ескіруіне әкеліп соғуда. Заң шығарушылар халықаралық құқық жүйесін қайта құру арқылы өз елінің егемендігін сақтау міндетімен бетпе-бет келеді. Сондықтан конституционализм ешқашан бір орында тұрмайды. Ол заң шығару үдерісімен тығыз байланысты. Алайда оған мүлдем жаңа технологиялық, экономикалық және гео­саяси жағдайлар әсер етеді. Осы орай­да Мемлекет басшысы бұл мәсе­лені Қазақ­станның кәсіби заңгерлер қауымдастығы жан-жақты зерттеп, ұдайы назарда ұстауға тиіс деп санайтынын жеткізді.

– Ұлт заңы – Конституциямыздың жа­сам­паздық күші зор. Өйткені Ата заңның әр бабында барша азаматтарымызға ортақ құндылықтар мен біртұтас халқымыздың мақсат-мүддесі бар. Конституциялық, саяси, экономикалық реформалардың, халқымыздың орасан зор күш-қуаты мен әлеуетінің, сондай-ақ білім, ғылым және мәдениет саласына салынған ауқымды инвестициялардың арқасында елімізде шын мәнінде жақсы өзгерістер жасалып жатыр. Жақсыны жақсы деп айту керек. Бұл да – әділеттілік көрінісі. Оқушыларымыз бен студенттеріміз беделді халықаралық олимпиадаларда топ жарып жүр. Спортшыларымыз әлемдік сайыстарда жеңімпаз болып, еліміздің мерейін асыруда. Алдына нақты мақсат қойған азаматтарымыздың бәрі білім, ғылым, өнер, бизнес және басқа да көптеген салада табысқа жетуде. Қазақстан халықаралық қауымдастыққа ашық мемлекет, бізде ғаламтор еркіндігі бар екенін ешкім жоққа шығара алмайды. Елімізде бірде-бір желінің негізгі арнасы жабылған жоқ, барлық азаматқа әлемдік жаңалықтардың көздеріне жол ашық. Біздің азаматтарымыз шетелге еркін барып тұрады. Ал жастарымыз өздері таңдаған университеттерде білім алуда, оларға ешқандай тосқауыл, кедергі жоқ. Осындай мемлекеттік саясат өз жалғасын табады. Көптеген елдің жастары бізді болашағы жарқын мемлекет ретінде таниды, Қазақстанға келгісі келеді, келіп те жатыр. Еліміздің мақсаты – айқын, келешегі – зор, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Осы орайда Мемлекет басшысы цифр­ландыру мен жасанды интеллектіні ел игілігіне қолданатын озық мемлекет болуға бастайтын белсенді жұмыс жүргізіліп жатқанын атап өтті. Оның айтуынша, қазір Қазақстанның барлық аймағында мыңдаған шақырым жол салынып, жөнделуде. Әуежайлар мен көпірлер бой көтеріп, су нысандарының құрылысы басталып жатыр. Тұрғын-үй коммуналдық шаруашылығы және басқа да маңызды инфрақұрылым салынуда. Жалпы, Үкіметке инфрақұрылымдық құры­лыстың сапасына баса мән беру қажет деген қатаң нұсқау берілді. Бұл мәселе Үкіметтің және құқық қорғау мекеме­лерінің бақылауында болады. Елімізде жыл сайын көптеген өндіріс орындары ашы­латын болды. Әсіресе жоғары техноло­гия саласындағы кәсіпорындар іске қо­сылуда. Осылайша, біз ұлттық эконо­ми­камыздың мықты индустриялық негізін қалап жатырмыз. Инвестиция тар­тып, бизнеске қолайлы жағдай жасап, аймақ­тарды қолдау үшін жүйелі жұмыс істе­лу­де. Соның нәтижесінде биылғы жеті ай­дағы экономикалық өсім 6 пайыздан асты.

– Мұның бәрі аяқ астынан пайда болған жоқ. Бұл – қажырлы еңбектің және табанды түрде жасалған түбегейлі реформалардың нәтижесі. Жүйелі және үйлесімді жұмыс пен берекелі бірліктің арқасында еліміз жаңа кезеңге қадам басты. Бір сөзбен айтқанда, Қазақстан біртіндеп дамудың даңғыл жолына түсіп келеді. Енді бос сөзге берілмей, жан-жақты өркендеуге бастайтын осы бағдарымыздан айнымай, тек қана алға ұмтылуымыз керек. Сонда біз озық ойлы ұлт болып, теңдессіз табысқа қол жеткіземіз, биік белестерді бағындырамыз. Біз бәріміз төл тарихымызға қазақтың қайта жаңғыру дәуірінің өкілі ретінде енуге тиіспіз. Себебі бәріміз бір дәуірде өмір сүреміз, еліміздің болашағына бірге жауаптымыз. Біздің ұрпақ міндетті түрде үлкен жетістікке куә болып, табысқа жетуі керек. Балаларымыз бен немерелерімізге дамыған, өркениетті, құқықтық ел қалдыруымыз қажет. Бұл – біздің тарихи борышымыз. Осы мақсатқа жету үшін біз қазір Әділетті, Таза, Қауіпсіз әрі Қуатты Қазақстанды құрып жатырмыз. Түптеп келгенде, бұл – ұлттық идеология. Біздің басты міндетіміз – озық ойлы, бәсекеге қабілетті ұлт болу, халықтың әл-ауқатын арттыру, елдегі тұрақтылықты сақтап, қоғамдық келісімді қамтамасыз ету. Сондықтан қазақ елінің қастерлі төлқұжаты – Конституциямыздың әр бабы мүлтіксіз орындалады. Бұл – баршаға ортақ міндет, – деді Президент.

Сөзінің соңында Қасым-Жомарт Тоқаев 8 қыркүйекте халыққа Жолдауын жариялайтынын, еліміздің экономикалық және әлеуметтік саясатындағы маңызды мақсат-міндеттерді айқындайтынын еске салды.

– Конституциямыздың 30 жылдығы – еліміз үшін тарихи меже. Бүгін арамызда Конституциямыздың алғашқы жобаларын әзірлеуге қатысқан азаматтар отыр. Соңғы конституциялық реформаны жүзеге асыруға белсене атсалысқан бұрынғы депутаттар мен белгілі ғалымдар бар. Бәріңізге зор ризашылығымды білдіремін. Мен Конституцияның 30 жылдығына орай мемлекеттік наградамен, соның ішінде мерекелік медальдар бар, бір топ азаматты марапаттау туралы шешім қабылдадым. Баршаңызға амандық, табыс тілеймін! Конституциямыздың айбыны асқақ болсын! – деді Мемлекет басшысы.

Сонымен қатар жиында Конститу­циялық соттың төрағасы Эльвира Әзімова, БҰҰ-ның Қазақстан Республикасындағы тұрақты өкілі Сарангоо Раднаарагчаа, Заң консультанттарының республикалық алқасының төрағасы Серік Ақылбай, Пар­ламент Мәжілісі Заңнама және сот-құқық­тық реформа комитетінің төраға­сы Снежанна Имашева, БҰҰ-ның Адам құқықтары жөніндегі комитетінің мүшесі, Өзбекстан Республикасының Адам құқық­тары жөніндегі ұлттық орталығының директоры Акмал Саидов сөз сөйледі.

Конференция барысында Президент елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына, заңдылық пен тәртіпті нығайтуға қосқан елеулі үлесі үшін бір топ азаматты мемлекеттік наградалармен марапаттады.