Қазақстан Жазушылар одағы мен Мәдениет және ақпарат министрлігі бірлесе іске асырған «Жаңа Қазақстанның әдеби-танымдық панорамасы», «Жазушылардың әдеби шеберлік мектебі», сондай-ақ «ТМД елдерінің архивтеріндегі қазақстандық жазушыларға қатысты зерттеу жұмысын жүргізу» сынды үш ірі жоба биыл да жалғасын тапты.
Осы жобалардың ішінде Әдеби шеберлік мектебі ерекше мәнге ие. Бұл мектептің басты мақсаты — жас әдебиетшілердің шығармашылық әлеуетін ашу, шеберлігін шыңдау, кәсіби бағыт-бағдар беру. Жоба ұйымдастырушылары мектеп арқылы жазу техникасын ғана емес, әдебиетке деген терең көзқарас пен жауапкершілікті де үйреткісі келеді.
Былтыр Шеберлік мектебі табысты әрі нәтижелі өтті. Одан өткен бірқатар жас ақын биыл «Жаңа Қазақстанның әдеби-танымдық панорамасы» жобасына қатысуға жолдама алды. Биылғы «Жазушылардың әдеби шеберлік мектебі» курсына өтінім берген көптің ішінен еліміздің 20 өңірінен дарынды жас қаламгерлер іріктеліп алынды. Еркін қатысушылар да болды.
Бұл жобаның сәтті жүзеге асуына шетелдік және отандық қаламгерлер үлес қосты. Поляк ақыны, әдебиеттанушы, өнертанушы, Польша Республикасының еңбек сіңірген мәдениет қайраткері, баспагер Малгожата Мартлевска, қырғыз ақыны, Қырғызстан еңбек сіңірген мәдениет қайраткері, Қырғыз Республикасы үкіметінің Жастар сыйлығының лауреаты Нұрлан Қалыбеков, Өзбекстан Жазушылар одағының мүшесі, философ, түркітанушы, филология ғылымдары бойынша философия докторы, Ә.Науаи атындағы Ташкент мемлекеттік өзбек тілі мен әдебиеті университеті әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдар кафедрасының доценті Анвар Боранов, әзербайжандық ақын, эссеист, аудармашы Салим Бабуллаоглы Алматыға арнайы шеберлік мектебі үшін келіп, бірнеше күн бойы жас қаламгерлерге дәріс оқыды.
М.Мартлевска дәрістерінде әдебиеттің әлемдік мәдениет тарихындағы рөліне тоқталып, жазушының қоғамдағы мәртебесі туралы кеңінен сөз етті. Сонымен қатар «Ақын мен жазушының айырмасы» тақырыбындағы арнайы дәрісінде жазу машығы, әлемдік тәжірибе, баспа мәселелеріне тоқталып, жас қаламгерлерге ақын, аудармашы, баспагер ретінде кеңесін берді. Бұған қоса, «Қазіргі технологиялардың әдебиетшілерге төндіретін қаупі» дәрісі қатысушылардың ерекше қызығушылығын тудырды. Жас қаламгерлер пікірлерін ортаға салып, жаңа заман әдебиетінің бағыт-бағдары, әдебиеттің болашағы, оның технологиялармен «ымыраға келуі» туралы сөз қозғады.
А.Боранов «Түркі халықтарының фольклоры. Алтайтану» тақырыбында танымдық дәріс оқыды. Дәрісте түркілік рухани бірлік, мәдени сабақтастық, әдебиеттегі мифопоэтикалық құрылымдар туралы ой қозғады. Аталған дәріс — академиялық мазмұндағы баяндама ғана емес, ұлттың рухани кодын әдебиет арқылы ұғынуға арналған ашық диалог алаңы болды. Ғалым сөзінде: «Фольклор — ескі аңыз не өткен күннің мұрасы ғана емес. Ол – халықтың дүниетанымы, мінезі, тарихи жады. Түркі халықтарының фольклоры — мыңдаған жылдық тарихтан сыр шертетін, халықтың рухани жадын сақтап келе жатқан ауқымды жүйе. Ал алтайтану — осы түркілік рухани кеңістіктің түп-тамырын зерттейтін пәнаралық ғылым саласы», деп атап өтті. Зерттеуші дәрісінде осы екі бағытты байланыстыра отырып, әдебиет пен тарихтың түйіскен тұстарын аша білді.
С.Бабуллаоглы «Өлең құрылысын талдау» тақырыбында танымдық дәріс өткізді. Ақын қазіргі поэзиядағы құрылымдық ерекшеліктер, өлеңнің ішкі ырғағы, метафора мен бейнелеу құралдарының қолданылу тәсілдері туралы кеңінен әңгімеледі. Сонымен қатар жас ақындардың туындыларына нақты мысалдар келтіре отырып, құрылымдық тұрғыда талдау жасалды. Дәріс барысында қатысушылар сұрақ қойып, пікір алмасуға мүмкіндік алды. С.Бабуллаоглы – шығармашылығымен ғана емес, сондай-ақ поэзия мен аударма саласындағы ғылыми зерттеу еңбектерімен де кеңінен танымал қаламгер. Оның дәрісі жас қаламгерлер үшін тың ой, жаңа бағыт пен шабыт көзі болды.
Нұрлан Қалыбеков поэзиядағы ішкі үйлесім, сезім мен форманың үндестігі, ақынның ішкі дауысы және өлең құрылымындағы рөлдері туралы айтты. Поэзия сөз ғана емес, адамның жан дүниесінен шыққан терең сезімнің көрінісі екенін атап өтті. «Нағыз поэзия – үнсіз жүректің шынайы дауысы. Ақын үшін ең бастысы, ішкі әлеміне адал болу және сол шынайылықты оқырманға жеткізе білу», деді ол. Дәріс барысында жас ақындардың бірнеше өлеңі оқылып, авторлық талқылау өткізілді. Н.Қалыбеков әрбір өлеңге жеке тоқталып, көркемдік құрылымы, тақырыптың тұтастығы мен тілдік ерекшеліктеріне терең талдау жасады. Ол жас ақындардың шығармашылығындағы күшті тұстар мен әлі де жетілдіруді қажет ететін бағыттарды айтты. Дәріс – шығармашылықпен айналысатын жастар үшін мотивация ғана емес, поэзияны терең түсінуге жол ашқан тағылымды сәтке айналды.
Бұған қоса, жас қаламгерлерге қазақ әдебиетінің танымал қаламгерлері де дәріс берді. Олардың қатарында Сұлтанәлі Балғабаев, Бексұлтан Нұржекеұлы, Болат Үсенбаев, Жұмабай Құлиев, Көсемәлі Сәттібайұлы, Нұрлан Қами, Асылбек Ықсан, Әмірхан Меңдеке, Жүсіпбек Қорғасбек, Маралтай Райымбекұлы, Ерлан Жүніс сынды белгілі қаламгерлер бар.
Биылғы әдеби шеберлік мектебіне алғаш рет еліміздің 5 ғылыми зерттеу институтының қызметкерлері шақырылды. А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты, М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты, Р.Б.Сүлейменов атындағы Шығыстану институты, Тарих институты, Философия, саясаттану және дінтану институты өкілдері жас қаламгерлерге әдебиеттен өзге салалар, ғылым, дін, өзге де бағыттарда білім берді. Бұл – жастарға көркем шығармашылық қана емес, әдебиеттану мен ғылым арасындағы байланысты да тереңірек түсінуге мүмкіндік.
«Абай Құнанбайұлының, Олжас Сүлейменовтің елі поэзияда баяғыдан озық екені даусыз. Мен мұны қазақтың бірнеше ақынын өз тіліме аударғандықтан айтып отырмын. Әдеби шеберлік мектебі, меніңше, мақсатына жетті. Өйткені отандық қаламгерлермен қоса, шетелдік қаламгерлерге дәріс оқыту, бұған қоса жас қаламгерлердің өзінің ішкі дайындықтарының күшті болуы жоба сәтті өтуіне үлкен септігін тигізеді», дейді Польша ақыны М.Мартлевска.
Еділбек ДҮЙСЕН,
Қазақстан Жазушылар одағының баспасөз хатшысы