80-жылдардың соңында кеңес одағы саяси және экономикалық тұрғыдан күйреу алдында тұрды. Одақтың ішкі құрылымы әлсіреп, түрлі саяси, әлеуметтік және экономикалық дағдарыс тереңдей түсті. Жер-жерде халық толқулары орын алып, ұлттық сана-сезім оянды. Біздің еліміз де бұл үдерістен шет қалмады.
Қазақ зиялылары, жазушылар, ғалымдар мен қоғам қайраткерлері ұлттық мүдде мен мемлекеттілік туралы ойларын ашық айта бастады. Бірқатар қоғамдық-демократиялық қозғалыс пайда болды. Қоғамымызда егемендік, тіл, діл, дін сынды мәселелер алғаш рет ашық талқыланды.
Мемлекеттік егемендік туралы декларацияда көтерілген Қазақ КСР заңдарының бүкіл аумақта үстем болуы, ішкі және сыртқы саясатты дербес жүргізу құқығы, экономикалық дербестік, жер мен табиғи ресурстардың республика меншігі екенін мойындау, адам құқығы мен еркіндігінің басымдығы, мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілінің мәртебесін бекіту, өзінің қарулы күштерін, ішкі істер және қауіпсіздік органдарын құру құқығы, ұлттық валютаны енгізу мүмкіндігі – барлығы бұрын-соңды айтылмаған батыл мәлімдемелер еді. Осы құжат арқылы қазақ халқы өзіне жауапкершілік алуға, өзіне сенуге бекем бел буды. Ең бастысы – ел аумағындағы халықтың еркі ең жоғары күш ретінде танылды. Бұл қағидалар тек заңдық нормалар емес, елдің алдағы даму бағытын, стратегиялық басымдықтарын көрсеткен саяси бағдар болды.
Декларация қабылданған соң, тәуелсіздіктің іргесін қалаған бірқатар маңызды оқиға орын алды. 1991 жылдың 1 желтоқсанында Қазақстан тарихында тұңғыш рет жалпыхалықтық Президент сайлауы өтті. 1991 жылдың 16 желтоқсанында еліміз Тәуелсіздігін жариялады. 1992 жылы Қазақстан БҰҰ-ға мүше болды. 1993 жылы алғашқы Конституция қабылданып, ал 1995 жылғы жаңа Конституция – декларациядағы идеялардың толық жүзеге асқан, жүйеленген нұсқасы ретінде тарихта қалды.
Барлық осы тарихи үдерістердің бастауы – 1990 жылғы 25 қазанда қабылданған декларацияда жатыр. Бұл болашақ тәуелсіз мемлекеттің негізгі қағидаттарын, даму бағдарын белгілеп берді. Маңызды құжат қабылданған күн мен бүгінгі күн аралығында еліміз орасан зор жетістіктерге жетті. Халықаралық қауымдастықтың толыққанды мүшесіне айналды. Бейбітшілік пен татулықты басты құндылық етіп ұстанған мемлекет ретінде әлемге танылды.
Экономика, білім, денсаулық сақтау, мәдениет пен ғылым салаларында көптеген реформа іске асырылды. Елдегі қазақ халқы мен басқа да этнос өкілдерінің бейбіт өмір сүруі – басты жетістіктің бірі. Бұл – егемен елдің кемел болашағының кепілі.
Осыған орай, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жарлығымен 2022 жылдан бастап Мемлекеттік егемендік туралы декларация қабылданған 25 қазан Республика күні ретінде қайта жаңғырып, ұлттық мереке мәртебесіне ие болды. Мемлекет басшысының бұл күнді қайта жаңғыртуы – ұлттық тарихымызды ұлықтауға, егемендік идеясын қоғам санасына терең сіңіруге бағытталған маңызды қадам.
Келешектің кілті – жастардың қолында. Олар тәуелсіздікпен бірге дүниеге келіп, жаңа мемлекетті қалыптастырып жатқан буын. Оларды патриоттық рухта тәрбиелеу, ұлттық құндылықтарға баулу – басты міндетіміздің бірі. Бұл – баршамыздың қасиетті борышымыз.
Осы орайда жастарға өзінің тарихын, мәдениетін және мемлекеттілік негіздерін, тәуелсіздіктің ең басты құндылығымыз екенін кеңінен түсіндіру, «отан», «ел», «жер», «ұлт», «халық» деген қастерлі ұғымдарды санасына құю, жүрегіне ұялату маңызды. Президент орталығының басты миссиясының бірі де – осы. Орталықта жастардың азаматтық ұстанымын қалыптастыруға, олардың тұлғалық және кәсіби дамуына ықпал ететін көшбасшылық қасиеттерін дамытуға бағытталған мәдени және білім беру жобалары жүзеге асырылып келеді. Бұдан былай да, егемен еліміздің еңсесі биік, қасиетті жеріміздің шекарасы бекем, бауырмал халқымыздың мерейі үстем, ұрпағымыздың болашағы айқын болуына Мемлекет басшысының көрсеткен бағытынан танбай, қызметімізді жалғастыра беретінімізге сенімдіміз.
Бақытжан ТЕМІРБОЛАТ,
Президент орталығының директоры, саяси ғылымдар кандидаты