Майдангер марапаты

Зарып Жүсіпов Петропавл қаласындағы педагогикалық тех­никумға түсіп, оны 1939 жылы бітірген. Одан әскерге алынып, сол жылы күзде басталған фин соғысына қатысады. Кеңес тарихында «Қысқы соғыс», «Фин соғысы» деп әртүрлі аталған бұл соғыс 1939 жылдың 30 қараша­сын­да басталып, 1940 жылдың 12 наурызына дейін созылған. Осы уақыт аралығында екі жақтан да жүздеген мың адам қырылды. КСРО адам саны көптігімен ғана шағын Финлян­дияны жеңе алды. Міне, осы соғысқа қазақ азаматтары да қатысқан, соның ішінде Зарып ағамыз да қан төккен.

Соғыс аяқталған соң оны елге жібермей, әскери мінде­тін тағы бір жыл өтеуге ұс­тап қалады. Бұл мерзім 1941 жылғы 22 маусымдағы Екінші дүниежүзілік соғысқа ұласады. Сөйтіп, Зарып Жүсіпов соғыс­тың алғашқы күнінен елдің батыс шекарасында соғысқа кіреді. Әйтеуір, олар қызмет ет­кен әскери бөлім Ленин­град­ бағытында тұрғандықтан «шека­­радан шегіну мектебін» көрмеген.

Көзінің тірісінде Зарып мар­құм жалғыз ұлы Асқарға қайда соғысқанын, қалай жараланғанын айтпайды екен. Алайда Асқар оның жонарқасында Берлинді алу операциясында фашистердің овчаркасы киімімен қоса жұ­лып алған терісінің тыртығын, төбе­сінде снаряд жарықшақтары тигеннен қалған ақ дақтарды көріп жүреді. Егер бір үлкен адамға осыларды қалай алға­нын айта бастаса, Асқарды дереу үйден шығарып жібереді екен. Сондықтан баласы оның қайда соғысқанын, қай жерлерде болғанын білмейді. Тек бірнеше алғысхаттар мен орден-медальдар иесінің қайда соғысқанын, қандай ерлік көрсеткенін тайға таңба басқандай көрсетіп тұр. Әскери әуе күштерінің меха­нигі болған оған 1945 жылға дейін «Висладан өткені үшін», «Вроцлав қаласын алғаны үшін» және т.б. алты алғысхат беріліпті.

«Сталинградты қорғағаны үшін» медалін ол 1943 жылы ­3 та­мызда алған. Сөйтіп, адам­зат тарихында болған ең үлкен қырғынның біріне қаты­сып, жараланса да аман шық­қан. Үш айға созылған «Ста­линград соғысынан» кейін май­данда бетбұрыс басталып, Гер­ма­ния­ның КСРО-ны жеңе алмайтыны белгілі болған.

Бұдан кейін Зарып Жүсіпов «Варшаваны азат еткені үшін» медалімен 1944 жылы наград­талған. Бұл – оның Польша жеріндегі соғысқа қатысқанының айғағы. Ал 1945 жылдың 22 сәуі­рінде табыс етілген «Кавказды қорғағаны үшін» медалі кешігіп жеткен награда екені көрініп тұр, өйткені бұл уақытта оның әскери құрамасы Еуропа жерінде жүрген.

Бір қызығы, аға сержант Жүсіповке 1945 жылы берілген «Б» сериялы №420412 куәлікте «Жауынгерлік ерлігі үшін» (№330229) және «Қызыл жұлдыз» ордені (№481571) берілгені көрсетілген. Демек екі награда бір-ақ берілген. Бұл – оның ерлігі осал болмағанының белгісі. Осы куәлікте: «Имеет право начиная с июля 1943 года на получение орденских денежных выдач и на другие льготы и преимущества согласно «Общему положению об орденах Союза ССР» деп жазылып, «Секретарь Президиума Верховного Совета СССР» деп қол қойылып, мөр басылған. Демек бұл КСРО-ның ордендерін ал­ған адамдарға ол кезде азды-көп материалдық көмек берілгенін көрсетеді.

Зарып ағамыздың соғыстан алған соңғы марапаты – «За взятие­ Берлина» медалі. Оны 1945 жыл­дың 17 қазанында алған. «40 жыл қырғын болса да ажалды өледі» деген бар ғой, З.Жүсіпов фин соғысына, одан Екінші дү­ние­­жүзілік соғысқа бастан-аяқ қа­ты­сып, туған жеріне алты жылдан кейін аман оралған.

Соғыстан кейін ол қысқа мер­зімді басқармалық курсты бітірген соң «Октябрь», «Қызыл жұлдыз» ұжымшарларында төраға болып істеген. Оның бас­қармалық оқуға барғанда бас­қа­лармен бірге түскен суре­ті сақталған. Кейін ол ұзақ жыл бойы Октябрь ауданына қа­рай­тын, белгілі ақын Ахмет­жан Нұр­тазин басқарған орман ша­руа­­­­­шылығында трагедиялық жағ­­дайда қаза болғанға дейін орманшы болып істеген.

Қанды қырғыннан аман келген ол осы қызметте жүргенде 1969 жылы Чириковка ауы­лындағы автобус аялдамасында көлік күтіп отырғанда есерсоқ солдат айдап жүрген жүк көлі­гінің соғуынан 54 жасында қай­тыс болды. Тағдырдың жазуы ғой, дәл сол аялдамада інісі Қа­рып та 10 жылдан кейін 1979 жылы жол апатынан қаза тапты. Ат-шанамен келе жатқан оны да жүк машинасы соғыпты.

Зарып Жүсіпов 1939 жылы әскерге алынғанға дейін педтехникум бітірген Сабиға деген сүйген қызына үйленген. Іште қалған тұңғыш қызы 1940 жылы туады. Алайда сол жылдардағы ауыр тұрмыстан жас бала шейіт болады. Ал соғыстан кейін оның үш ұл, үш қызы өмірге келген. Олардың ішінен Роза мен Гүлнәр есімді екі қызы, жалғыз ұлы Асқар ғана ер жетіп, аман-есен өмір сү­ріп жатыр. Асқар Зарыпұлы Ал­ма­ты­ның архитектуралық-құ­ры­лыс институтын бітірген, бұ­рын­ғы Возвышен ауданын­дағы «Советский» кеңшарында ұзақ жыл сәулетші болып абыройлы қызмет атқарды. Ал кеңшар тарауға айналғанда Петропавл қаласы архитекторын таңдау­ға арналған байқауда жеңіп шықты. Одан кейін Бурабай ауданының орталығы, курортты қала Щучинскіде де архитектор қызметін атқарды, қазір зейнет демалысында. Асқар мен Жұмабикенің Шыңғыс, Дана есімді балалары бар. Шыңғыс ішкі істер органдарында жа­уапты қызметте, ал қызы Дана әкесі Асқардың жолын қуып, архитекторлық мамандық алған.

Кіші інісі Қарыптан Бақыт, Ғалия, Мұрат, Сара есімді ұл-қыздар бар. Бақыт Қызылжар ауданындағы Преснов ауылында, Ғалия деген қызы осы аудан­ның Налобино ауылында ауыл шаруашылығымен айналысады. Мұрат елдің қауіпсіздік сала­сының жауапты қызметкері, ең кішісі Сара Астанада сауда саласында қызмет атқарады. Рама­заннан ұрпақ қалмаған, ол жастай пысық, белсенді азамат болып өсіп, өз еркімен со­ғыс­қа сұранып, Ленинград қор­шауында хабарсыз кеткенін жоғарыда айттық.

Міне, бір отбасының соғыс салдарынан бастан кешкен тағ­дыры – осындай. «Орнында бар оңалар» дегендей, ұрпақтары аман өсіп, еліміздің айтулы азаматтары болып отыр.

ПЕТРОПАВЛ