Соңғы жылдары Ресей өз аймағында «Восточный» ғарыш айлағының құрылысын бастап, оның жан-жақты жұмыс істеуіне бар жағдайды жасағанынан қалың көпшілік хабардар болса керек. Осы ретте Байқоңырдың да болашағына алаңдап, оның келешегіне күмәнмен қараушылардың да табылғаны бар. Осындай мінәйі себептерден соң аспанға алғаш жол салған әлемдегі ірі кешеннің жұмысында кідірістер болуы да ықтимал дегендер болды. Дегенмен мұндай күдіктің бәрі бүгінде сейілді. Қазір Байқоңырды ғарышқа бағытталған моноқала есебінде ғана емес, өнеркәсіп пен жоғары технология орталығы ретінде дамыту қолға алынды. Айлақтан «Бәйтерек» жаңа зымыран кешенін салу көзделіп отыр. Бұл байыпты бастамаға Қазақстанмен бірге Ресей тарапы да мүдделі. Еншілес екі мемлекет ғарыш кешенін дамытудың жаңа жобасын жасап, тиісті шараларды бастап та кеткен.
Бүгінде «Байқоңыр» ғарыш айлағынан салынатын «Бәйтерек» жаңа зымыран кешенін жедел іске асыру бірінші кезектегі мәселе болып отыр. Себебі бұл айлақты сақтап қалу мен одан әрі өрістетуге жол ашады. Баспасөз туры барысында осы жобаның жай-жапсары таныстырылды. Қорғаныс және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі Аэроғарыш комитеті төрағасының орынбасары Ғалымжан Данбаевтың айтуынша, жоба «Зенит-М» ҒЗК жер үсті ғарыштық инфрақұрылым объектілерінің негізінде жүзеге асырылады. Қарапайым тілмен айтсақ былай. Ресей тарапы «Союз-5» зымыранын жасайды. Зымыранды жасау үшін көрші ел 500 миллион доллар көлемінде қаржы шығындамақ. Ал Қазақстан осы зымыранның ұшатын жерін, инфрақұрылымын реттемек. Ол үшін «Зенит-М» зымыраны ұшатын аймақты пайдаланбақ. Осы мақсатқа 245 миллион доллар көлемінде қаржы қарастырылмақ.
Маусым айында Премьер-Министрдің бірінші орынбасары Асқар Мамин мен Ресей Үкіметі төрағасының орынбасары Дмитрий Рогозин үкіметаралық комиссияның 5-ші отырысында бас қосқаны белгілі. Сол кездесуде де аталған кешенді салуды тездету және зымыранды ұшыру мерзімін 2025 жылдан 2022 жылға ауыстыру ұсынылған болатын. Талқылау нәтижесінде ұсыныс қабылданып, мерзім қысқартылды. Президенттің «Байқоңыр» кешеніндегі арнаулы өкілі, облыс әкімінің орынбасары Серік Қожаниязов ендігі жұмыстың кезең-кезеңімен іске асатынын айтады.
– Айлаққа қатысты сан сауалдың туындағаны рас. Бірақ қос тараптың бірлескен жобалары бұл күмәнды ойды сейілтті. Кешенге серпін беретін шаралар басталды. Жаңадан салынатын «Бәйтерек» кешенінің ұшырылу аймағын Қазақстан тарапы дайындайды. Ал зымыранды құрастыру Ресей жағының еншісінде. Одан бөлек осы ауқымды жоба аясында Байқоңыр қаласын да жан-жақты дамыту жоспарға енген. Бұл жұмыстарды біз толықтай өз міндетімізге алып отырмыз, – дейді.
Осылайша жаңа кешен жүзеге асқан соң, «Байқоңырдың» екінші тынысы да ашылады. Бұл ғарыштық қуатты арттырады.
Қос елдің бірлескен бағдарламасында тек айлақты ғана емес, қаланы дамыту да көзделген. Жұлдызды қалада әлеуметтік мәселелер аз емес. Соңғы он шақты жылдың көлемінде мұнда бірде-бір тұрғын үй салынбаған екен. Сондай-ақ тұрғындар қала маңына келіп тұрған газдың да игілігін көре алмай отыр. Одан бөлек жұмыс көздерін ашу мен жол салу, орталық алаңдарды жөндеу секілді мәселелер бар. Байқоңыр қаласы әкімшілігінің басшысы Константин Бусыгин бұл қажеттіліктерді өтеу биылдан басталатынын айтады. Жыл соңына дейін 5 көп қабатты үйдің құрылысын қолға алу көзделіп отыр. Бұл үйдің барлығын Қазақстан тарапы салатынын баса айтқанымыз абзал.
– Біз тұрғындарға сауалнама жүргізіп, пікірлерін сұраймыз. Оларға ең алдымен не қажет екенін біліп отырамыз. Көбі халық демалатын орындарды жаңартуды сұрайды. Осыған байланысты кешенді жұмыс істеудеміз. Біздің бүгінгі мақсат – жұмыс көздерін көбейтіп, жеңіл өнеркәсіпке көңіл бөлу. Оны сауда орындарын салып, кәсіпкерлікке шақыру арқылы жүзеге асырамыз, – дейді ол.
Көгілдір отынға қосу да биылғы жылдың еншісінде. Байқоңыр қалалық әкімшілігі алғашқы кезектегі 6 нысанды әзірлеп қойған. Қараша айында газ беріледі. Сонымен қатар Қазақстан тарапы өз қамқорлығына алған 6 мектеп пен балабақша да көгілдір отынның игілігін көреді. Аурухана бойынша да жұмыстар жалғасуда.
Байқоңыр қаласына барған сапардан ұққанымыз, жергілікті тұрғындарды тек ғарыш айлағына тәуелді етпей, экономиканы әртараптандыруға күш салу керектігі. Бүгінде ғарыштық бағдарламалар азайған. Бұл тек бізге қатысты ғана емес, әлемдік құбылыс. Сондықтан өзге қаржы түсіретін көздерді қарастыру керек. Соның бір бағыты – туризм. Бүгінде «Байқоңыр» – бренд. Жаһан халқы алғашқы зымыран ұшқан айлақты көруге құмартады. Ұшқанын көзбен көруді қалайды. Мұражайын аралап, ғарыштық мұрамен танысқысы келеді. Оған сапар барысында өзіміз де куә болдық. Баспасөз туры барысында «Союз МС-06» көліктік басқарылатын кемесінің ұшырылуымен қорытындыланды. Зымырандық стартты тамашалуға келгендердің көбі дерлік шетелдіктер. Зымыранның аспандағы көрінісі мен ғарышкерлердің қозғалысы үлкен экраннан көрсетіліп тұрды. Орбитаға өтем дегенше тапжылмай тамашалады. Енді шетелдіктердің осы қызығушылығын орайын тауып олжаға айналдырсақ, ұтылмайтынымыз анық. Бұл да ел туризмін дамытып, жаңа серпін беріп, қосымша табыс табуға таптырмас құрал болар еді.
Ержан БАЙТІЛЕС,
«Егемен Қазақстан»
БАЙҚОҢЫР
