Оқу-ағарту министрлігі, Алматы қаласының әкімдігі, «HOPE» қоры, International Forums of Inclusion Practitioners қолдауымен өткен конгресс «Инклюзивті білім берудегі жаһандық трендтер: сын-қатерлер мен шешімдер» тақырыбындағы дөңгелек үстелмен басталды. Ауқымды іс-шарада ерекше қажеттілігі бар балаларды әлеуметтендірудегі мемлекеттік саясат, реформаларды іске асыру барысы талқыланды.
Дөңгелек үстелде Оқу-ағарту министрі Жұлдыз Сүлейменова Президент тапсырмасымен іске асып жатқан басым бағыттар жөнінде баяндады. Биыл жыл басында Лондонда өткен беделді BettShow-да IFIP қауымдастығы елімізде инклюзивті білім берудегі атқарылып жатқан жұмыстарды жоғары бағалап, конгресті Алматыда өткізу туралы келісім жасалған болатын. Министр атап өткендей, мұндай ауқымды іс-шараны елімізде өткізудің салмағы басым әрі дамыған елдердің инклюзивті білім жүйесіндегі озық тәжірибелерін қолдану сала мамандарына үлкен жауапкершілік жүктейді.
«Елімізде инклюзивті білімді дамыту – Президент бастамасымен жүзеге асып жатқан әлеуметтік реформалардың маңызды бағыты. Қазіргі кезде балаларға тең әрі қолжетімді, қауіпсіз орта қалыптастыруға, сапалы білімге бағытталған ауқымды әлеуметтік реформалар жүйелі жүзеге асып жатыр. 2021 жылы Президенттің бастамасымен барлық баланың ерекше білім беру қажеттігін ескеретін «Инклюзивті білім беру мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң қабылданды. Бұл құжат ерекше білімге қажеттілігі бар балалардың сапалы білім алуына, құқын қорғауға, мүмкіндіктерін кеңейтуге бағытталған заңнамалық базаны айтарлықтай күшейтті. Мемлекет тарапынан инклюзивті білім жүйесінде барлық деңгейде оқытуға жағдай жасау кепілдігі бекітіліп, психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу мен білім қажеттілігін бағалау тетігі енгізілді. Мұнымен қоса Мемлекет басшысының Ұлттық құрылтайдың IV отырысында берген тапсырмасына сәйкес «Мүмкіндігі шектеулі балаларды кешенді қолдау туралы» заң жобасы әзірленді. Бұл құжат алғаш рет білім, денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау салаларының өзара іс-қимылын біріктіретін кешенді тәсілге негізделіп, нәтижесінде ерекше қажеттілігі бар балалардың білім алу, медициналық, әлеуметтік қызметтерге қол жеткізуін ведомствоаралық үйлестіру тиімділігі арта түсті», деді министр.
Жиында Парламент Мәжілісі Әлеуметтік мәдени даму және ғылым комитетінің хатшысы Айнұр Арғынбекова, Тәжікстан Республикасының Білім және ғылым министрі Саидзода Рахим Хамро инклюзивті қолайлы білім ортасын қалыптастыру жөніндегі шешімдерге тоқталды. Өз кезегінде қала әкімінің орынбасары Азамат Қалдыбеков: «Алматы – еліміздің ірі мегаполисі. Бүгінде қала саясатының барлық бағытына инклюзивті тәсілді дәйекті түрде енгізіп келеміз. Білімге ерекше көңіл бөлініп жатыр. Ол инфрақұрылымды дамыту, қолайлы білім ортасын қалыптастыру, педагогтерді жүйелі оқытумен тығыз байланысты», деп атап өтті.
Пленарлық сессияда Сенат төрағасы Мәулен Әшімбаевтың конгресс қатысушыларына құттықтауын төраға орынбасары Ольга Перепечина жеткізіп, «SEAMEO Secretariat» директоры Датук Хабиба Абдул Рахим, Алматыдағы UNESCO Regional Bureau директоры Амир Пирич, UNICEF өңірлік кеңесшісі Нора Шабани, International Forum of Inclusion Practitioners (IFIP) президенті Даниэль Собель әлемде инклюзиялық орта құру туралы пікірін ортаға салды. Марокко білім министрлігінің өкілі Лубна Белаббес, Ноттингем университетінің проректоры Умеш Шарма, Әзербайжанның Мектепке дейінгі және жалпы білім жөніндегі мемлекеттік агенттігі директорының орынбасары Ягублу Вафа Мисировна, Босния және Герцеговина Федерациясы Сараево кантоны Тәрбие және білім мәселелері жөніндегі министрлігінің өкілі Мелисса Миздрак, Google for Education өкілі Крис Блейни, сондай-ақ сәулетші, «Fuji Kindergarten» жобасының авторы Тахакура Тэдзука, «No Isolation» компаниясының директоры Мортен Йоргенсен, инклюзивті білім саласындағы әлеуметтік кәсіпкер Томас Кини білім саласындағы инновациялар, цифрландыру, жасанды интеллект технологияларын енгізудегі тәжірибелерге тоқталды.
Сессияда Оқу-ағарту министрі Жұлдыз Сүлейменова елімізде ерекше балаларды қолдау инфрақұрылымының даму барысын атап өтті. Айтуынша, психологиялық-педагогикалық сүйемелдеудің үшдеңгейлі моделі, сондай-ақ мүмкіндігі шектеулі балаларға арнайы стандарты әзірленді. Балаларды сүйемелдеу, қолдау мақсатында білім ұйымдарының типтік штаттарына жаңа лауазымдар енгізіліп, нәтижесінде мектептерде 10 мыңға жуық арнайы педагог психологиялық-педагогикалық қолдау көрсетіп жатыр. Мыңға жуық бала жеке көмекшімен қамтылып, балабақшалар мен колледждерде педагог-ассистент лауазымы енгізілді. Инклюзивті білімге жағдай жасалған білім ұйымдарының үлесі – 91, арнайы психологиялық-педагогикалық қолдаумен қамту 85%-ға жеткен.
Бүгінде елімізде 509 арнайы ұйым, соның ішінде 46 арнайы балабақша, 99 арнайы мектеп, 110 ПМПК, 230 түзету кабинеті, 11 аутизм орталығы, 13 оңалту орталығы жұмыс істеп жатыр. Сонымен қатар өңірлерде мыңнан астам қолдау кабинеті ашылған. Аутизм орталықтарының желісі кеңейіп, балаларды туғаннан бастап мамандық алғанға дейін сүйемелдеу тұжырымдамасы бекітілді. Кейінгі екі жылда оқу-әдістемелік базаны жетілдіру мақсатында 97 оқулық, 88 типтік бағдарлама, 50 әдістемелік ұсыным әзірленді. Психологиялық-педагогикалық сүйемелдеуді 29 мыңнан астам маман қамтамасыз ететін болса, олардың 10 мыңнан астамын арнайы педагогтер құрайды. Бүгінде инклюзивті білім тиімділігін арттыруда цифрландыру маңызды рөл атқарады. Ұлттық білім деректер қорында арнайы модульдер іске қосылып, қызметтер толық автоматтандырылды. Бұл жүйе мемлекеттік ақпараттық жүйелермен интеграцияланып, нәтижесінде психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялардағы кезек 50%-ға дейін қысқарған.
Конгресс барысында әрбір баланың тең құқылы білім алуын көздейтін «Инклюзивті білім жөніндегі» Алматы декларациясы қабылданды.
«Декларация – адам капиталын дамыту, әлеуметтік бірлікті нығайту, заманауи технологиялар арқылы жаңа мүмкіндіктер ашуға нақты бағдар. Еліміз тарапынан ұсынылған декларация әр баланың әлеуетін толық ашуға бағытталған. «Білім – баршаға» қағидаты аясында инклюзивті білімді қажет ететін тұлғалардың сапалы, қолжетімді білім алуын қамтамасыз ететініне сенеміз. Инклюзивті білім – құндылықтардың, болашаққа құрылған сенімнің айнасы. Ол – әділетті, қамқор, баршаға ашық мемлекеттің негізі», деп атап өтті Оқу-ағарту министрі.
Алматы декларациясында ұлттық үкіметтерге, білім ұйымдарына, халықаралық қауымдастыққа арналған білім алмасу, тәжірибе тарату платформаларын құру, бірлескен жобаларды дамыту, қолдау, дамушы елдерге көмек көрсетуді кеңейту, әртүрлі сала арасындағы серіктестікті нығайту, корпоративтік, халықаралық ұйымдарды тарту, инклюзивті білімге қатысты мониторинг жүргізу, есеп беру тетіктерін енгізу сияқты ұсыныстар қамтылған.
Алматы декларациясы қатысушылармен мақұлданып, конгресс ұстанымын бейнелейтін құжат ретінде ЮНЕСКО-ға жолданды. Инклюзивті білімді дамыту саясатын қалыптастыру үшін пайдалану мақсатында қатысушы мемлекеттер арасында таратылатын болады. Бұл – еліміздің инклюзивті білімді жаһандық деңгейде ілгерілетуге қосқан маңызды үлесі, халықаралық ынтымақтастықты нығайтуға, жаңа серіктестіктер орнатуға, әрбір баланың әлеуетін ашуға бағытталған бірегей бастама.
Конгресте цифрлық технологиялар, білім, қолжетімді орта қалыптастырудағы шешімдерді ұсынатын «Innovation Expo» инновациялар көрмесі ұйымдастырылды. Оның барысында Қазақстан, Ұлыбритания, Қытай, АҚШ, Польша, Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінен қатысқан 10-нан астам компания өз өнімдерін таныстырды.
АЛМАТЫ
