Аталған жоба «Ғылым академиясы және бизнес: инновациялық даму жолы» тақырыбында өткен ғылыми-өндірістік кеңесте таныстырылып, меморандумға қол қойылды. Бұл құжат ғылым мен бизнестің өзара іс-қимылын институционалдық тұрғыда нығайту мен интеграциялық жобаларды дамытудағы маңызды қадам болмақ.
Ұлттық ғылым академиясының президенті Ақылбек Күрішбаев «Нарық конъюнктурасының өзгермелі жағдайында бизнес үшін бағыт-бағдар табу барған сайын қиындап барады» деп алаңдаушылық білдірді. Әсіресе климаттық ахуал, шикізаттың әлемдік бағасы мен логистикалық шектеу сияқты сыртқы факторға айтарлықтай тәуелді болып отырған ауыл шаруашылығындағы жағдай тұрақты емес.
– Салаға салынған инвестиция нәтижесін беруі үшін ғылыми верификацияны басты шарт ретінде айқындайтын жаңа басқарушылық қадам қажет. Әлемнің жетекші аграрлық экономикаларының жұмыс тәжірибесіндегідей, ең алдымен стандартталған зерттеу мен сынақ жасап, содан кейін индустриялық деңгейге дейін кеңейтуге болады. Жоба еліміздегі тыңайтқыш өндірісін дамытумен бірге тұрақты шикізат базасын қалыптастыруды көздейді. Импортқа тәуелділікті төмендетіп, ішкі нарықты карбамидпен қамтамасыз ету, сондай-ақ өндірістік сынақтардың нәтижесі мен ғылыми бағамын жасай отырып, ғылыми әзірлемелерді ауыл шаруашылығына енгізу сияқты маңызды бағыттарды қамтиды, – дейді ҰҒА президенті.
Академия президентінің айтуынша, капиталды көп қажет ететін жобаларды бастамас бұрын бизнес өз шешімдерін жүйелі ғылыми зерттеу мен тәжірибелік апробацияның нәтижесіне негіздеуге тиіс. Тәжірибе жүзінде дәлелденген деректер, экономикалық есеп пен болжау моделі ғана стратегиялық инвестицияларды негіздеудің сенімді тірегі болады. Ғылым мен бизнестің өзара ықпалдастығы технологиялық және нарықтық тәуекелді барынша азайтып, тұрақты табысты қамтамасыз етіп, ел экономикасына ғылым мен бизнестің қосатын үлесін арттыра түседі.
«KMG PetroChem» ЖШС басқарма төрағасы Дияз Дияновтың айтуынша, еліміздің аграрлық саласы үшін карбамид – өнімділікті арттырудың, жер ресурстарын тиімді пайдаланудың және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің негізгі тетігі.
– Елімізде ауыл шаруашылығының әлеуеті зор болғанымен, минералдық тыңайтқыштарды қолдану деңгейі әлі де төмен деңгейде қалып отыр. Қыркүйектің басында ШЫҰ аясында «CNPC» компаниясымен карбамид өндіретін зауыт салу жөнінде негіздемелік келісімге қол қойылды. Жылына 800 мың тоннаға дейін тыңайтқыш өндіру қуатына ие зауытты іске асыру фермерлерді қолжетімді отандық өніммен қамтамасыз етіп, импортқа тәуелділікті азайтып, агроөнеркәсіптік кешеннің тұрақты өсуінің берік негізіне айналады, – деді Д.Даянов.
Карбамид – химиялық реакция нәтижесінде органикалық емес заттардан синтезделген бiрiншi органикалық қосылыс. Оны өнеркәсіптің әртүрлі саласында қолдануға болады. Ал минералды тыңайтқыш ретінде ауыл шаруашылығындағы маңызы зор. Карбамид 46 пайыз азоттан тұрады. Ғылыми зерттеу нәтижесінен анықталғандай, карбамид суда жақсы ериді, әсіресе климаттық жағдайға байланысты өнімділікті арттырады. Бидай және жүгері сияқты дәнді-дақылдар толыққанды пісіп-жетілуде қажетті қорек алады. Өсімдіктердің құрғақшылық пен үсікке төзімділігін арттырып, жеміс ағашы мен көкөніс дақылының тұрақты өсімін қамтамасыз етеді. Тыңайтылмаған немесе басқа да азотты тыңайтқыштармен өңделген егістермен салыстырғанда өнімділікті бір гектардан 4–5 центнерге дейін арттыру мүмкіндігі жоғары. Дәнді-дақылдар үшін топырақта азот құрамы табиғи-климаттық жағдайларға қарай 12–15 мг/кг деңгейінде, ал техникалық дақыл үшін 25 мг/кг аса болуға тиіс. Солтүстік Қазақстанда жүргізілген агрохимиялық зерттеу нәтижесінде алаңдардың 70 пайызында азот құрамы 4–8 мг/кг шегінде қалған. Жалпы алғанда, еліміздің азот тыңайтқыштарына қажеттілігі жыл сайын шамамен 800 мың тоннадан асады.
ҰҒА болжамына сәйкес, елімізде карбамид өндірісі дамитын болса, экспорт көлемі де артады. Бүгінде ғалымдар негізгі аграрлық аймақтарда сынақ жүргізіп жатыр. Биылғы егістік маусымында 4 шаруашылықтың жері 88 тонна азотты карбамидпен тыңайтылды. Ендігі кезекте ғалымдар карбамид тыңайтқышының тиімділігін анықтап, әртүрлі табиғи климаттық 4 аймақта карбамидке кешенді ғылыми зерттеу мен өндірістік сынақтарды жалғастыратын болады. Нақты айтқанда, А. И. Бараев атындағы Астық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығының (Ақмола облысы), Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ғылыми зерттеу институтының (Алматы облысы), Қарабалық тәжірибе стансасының (Қостанай облысы) және «Наурыз» шаруашылығының (Ақтөбе облысы) базасында қолға алынған. Тәжірибе жаздық бидай, жаздық арпа, жүгері, соя, майлы зығыр сияқты әртүрлі ауыл шаруашылығы дақылдарын қамтиды. Бұл – тыңайтқышты әртүрлі агроклиматтық жағдайда әртүрлі агротехнологияда қолдану тиімділігін бағалаудың бірден-бір мүмкіндігі. Сонымен қатар фермерлердің де сұранысы, біртұтас әдістемелік негізде бақылау жасалып, тәжірибе нәтижелері, тыңайтқыш енгізу мөлшері, мерзімі, қолдану тәсілдері топырақтың құрамы, сапасы ескеріледі. Өнімділік, шығыны, өзін-өзі ақтау көрсеткіші бағаланады. Әр өңір мен дақыл түріне қатысты мәлімет жинақталады.
АЛМАТЫ
