Қазақстан Халықаралық әлеуметтік қамсыздандыру қауымдастығының маңызды бір бөлігі болып отыр

– Бас хатшы мырза, Қазақ­станға қандай мақсатпен кел­діңіз және Қазақстан мен ХӘҚҚ арасындағы ынтымақ­тастық туралы не айта аласыз?

– Сіздің газетіңізге оқырман­дарыңызбен ойымды бөлісуге мүмкіндік бергені үшін шын жүректен алғысымды білдіремін.

Мен Қазақстанға үшін­ші­­ мәрте келгенім үшін қуа­ныш­­тымын. 2014 жылы мен VII Астана экономикалық фо­румы­на және «Әлеуметтік қор­ғаудан – әлеуметтік прогрес­ке» тақырыбында өткен ІІІ халықаралық ғылыми-тәжіри­белік конференцияға қатысқан болатынмын. Ал 2015 жылы әлеу­­меттік қамсыздандыру са­ла­сындағы ақпараттық-ком­му­никациялық технология­лар бойынша Халықаралық әлеу­меттік қамсыздандыру қа­уым­­дастығының (ХӘҚҚ) XIV ха­лықаралық конференциясына қатыстым, онда Қазақстанды қоса алғанда, әлемнің 42 елінен келген осы саланың мамандары әлеуметтік қорғаудың ұлттық жүйе­сінің жұмысын жақсартуға мүм­кіндік беретін тәсілдер мен принциптерді кеңінен талқы­лады.

Бұл жолы мен Еңбек және ха­лық­ты әлеуметтік қорғау минис­трлігі ұйымдастырған Қазақстан Республикасы әлеуметтік қызмет­керлерінің бірінші форумына және «Әлеуметтік аударымдар – жұмыспен қамтылған халықты сәйкесті әлеуметтік төлемдермен қамтамасыз ету» тақырыбында өтетін республикалық семинарға қатысқалы отырмын.

Осындай маңызды шараның ұйымдастырылуы Қазақстанның әлеу­меттік қорғау саласындағы жұ­мыс ауқымының кеңейгенін, әлеуметтік жүйенің табыс­ты қа­лыптасуындағы адам және оның құқықтары мен мүмкін­діктерінің одан әрі дамығанын көрсетеді.

Қазақстанда әлеуметтік қам­сыз­дандыру және әлеуметтік сақ­тандыру саласында халыққа мем­лекеттік қызмет көрсетуді жү­зеге асыруда инновациялық шешімдер қалыптасқаны нақты байқалады.

Осының бәрі Президент Назар­баевтың осы бағытта алға қой­ған дамыған 30 елдің қатарына кіру стратегиялық міндеттері ая­сындағы Қазақстанның басты мақ­сатына қол жеткізуге көмегін ти­гізеді.

Халықаралық әлеуметтік қам­сыздандыру қауымдастығы – бас­ты мақсаты халықаралық дең­­гейде ынтымақтастықты жү­зеге асыру және дамыту болып та­былатын ұйым ретінде осы ба­­ғыттағы жұмыстарды үнемі қол­дайды.

ХӘҚҚ-ның Қазақстанмен ынтымақтастығы жақсы қалып­тасуда. ХӘҚҚ-ның Менеджмент, ұйым­дастыру және инновация­лар бойынша техникалық комиссия­сының құрамына кіре отырып, Қазақстан халықаралық маңызды ынтымақтастық құрылымның мү­шесі ретінде қауымдастық жұмысына белсенді араласуда.

Кез келген мемлекет үшін бас­ты міндет экономиканы ха­лық­тың игілігіне жұмыс істету және тұрақты жұмыс жасайтын әлеуметтік қорғау жүйесін құ­ру болып табылады. Бізді Қа­зақстанның экономикалық жетістіктерін өз халқын әлеу­меттік қолдауды жақсартуға ба­ғыттайтыны қуантады. Мен Қазақстанда әлеуметтік қамсыз­дандырудың қоғамның маңызды бөлігіне айналғанына, яғни адам­дарға салынған инвестиция екен­дігіне сенімдімін.

ХӘҚҚ өзінің Қазақстандағы мүше­лерімен тығыз қарым-қа­ты­­нас­ты одан әрі жалғастыра бере­тіндігіне үміттенеді.

– Конколевски мырза, әлем­дегі әлеуметтік қамсыздандыру жүйесі үшін қандай мәселелерді аса өткір деп санайсыз?

– Таяуда Панамада өткен Дү­­ние­жүзілік әлеуметтік қамтама­сыз ету мәселелері бойынша фо­румда ХӘҚҚ «Әлеуметтік қам­тамасыз ету саласының 10 жа­һандық міндеті» атты жаңа инновациялық баяндамасын ұсынған болатын.

Көптеген елдерде азаматтарға қажетті төлемдер төлеу қажетті­лігіне сәйкес қаржылық қиыншы­лықтар артуда. Қазіргі таңда әлеу­меттік қамсыздандыру бағ­дар­ламалары инновациялық ше­шімдерді жүзеге асыруы керек.

Бүгінгі таңдағы тағы бір жа­һандық мәселе – бұл демо­графиялық жағдай. Дүние жүзін­де жұмыс істейтін халық саны азаю­да, ал қарттар мен зейнет жа­сын­дағы адамдар саны артуда. Егер бұрын жұмсалған қа­ра­жаттың орнын толтыру әлеу­меттік қамсыздандырудың бас­ты мәселесі болып табыл­са, қазіргі уақытта біздің бағдарла­маларымыз адамдардың еңбек на­рығында барынша көбірек болуына жағдай жасайды. Ол үшін түрлі құралдар мен механизмдер қолданылады. Мысалы, қайта оқыту бағдарламалары, жұмыс күшін оңалту, ынталандыру, еңбек жағдайларын жақсарту және т.б.

Зейнетақы жүйелерінің бағ­дар­ламаларын реформалауға бас-ты назар аударылуда. Бұл жерде өзіндік ерекшеліктер де бар. Өмір сүру ұзақтығы ұлғаюда, соған сәйкес зейнетақы төлемдерінің ұзақтығы да артуда. Мысалы, Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін адамдар орта есеппен ал­ғанда кем дегенде он жылға ар­тық өмір сүрді. Соңғы жылдары көптеген елдер зейнетақы жасын белсенді түрде арттыруда, сонымен қатар әйелдер мен ер адамдардың зейнеткерлік жасын теңдестіруге ұмтылуда. Әдетте мұндай түзетулер біртіндеп, бірнеше жыл ішінде енгізіледі

– Әлеуметтік сала қазақ­стан­дық қоғам өмірі үшін ең ма­ңызды салалардың бірі, сон­­дық­тан оны азаматтардың тиім­ді әлеуметтік қорғалуына бағыттау Қазақстан Үкіме­ті­нің басты міндеті болып та­бы­лады. Осыған байланыс­ты, сіз Қазақстандағы әлеу­мет­тік сақтандыру жүйесін жә­не Қазақстанның ХӘҚҚ аясын­дағы қызметін қалай баға­лайсыз?

– Қазақстанда мемлекеттік базалық әлеуметтік сақтандыру, міндетті әлеуметтік сақтандыру, жинақтаушы зейнетақымен қамсыздандыру және әлеуметтік көмекті біріктіретін халықты әлеуметтік қорғаудың дамыған, көп деңгейлі моделі бар. Мұндай тә­сілдер ХӘҚҚ пайымына сәйкес келеді, өйткені ол ең алдымен азаматтарды келеңсіз экономикалық жағдайлар әсерінен тиісті дең­гейде қорғауға бағдарланған.

Сіздердің ұлттық жүйе­ле­ріңіз жылдам өзгеретін эконо­микалық жағдайда халықтың қажеттілігін өтей отырып, соң­ғы онжылдықта қарқынды да­мығанын атап өткім келеді. Бұл, сондай-ақ, мем­ле­кет­тер өз­геріп отыратын­ жағ­дайларда үнемі дамуға тиіс­ті ХӘҚҚ-тың «қарқынды әлеу­меттік қамсыздандыру» страте­гиялық тәсіліне сәйкес келеді.

Сіздер әлеуметтік қорғаудың саяси басымдықтарын қамтама­сыз еттіңіздер. Қазақстан Рес­пуб­ли­касы ТМД елдерінің ішін­де алғашқылардың бірі болып зейнетақы жүйесіне реформа жүргізді және жинақтаушы зей­нетақы жүйесін енгізді. Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесі ен­гізілді. Жұмыс іс­тейтін халық­ты мемлекеттік қол­даудың кең ауқым­ды шаралары жүзеге асы­рыл­ды. Бұл өте тамаша нәтиже!

Қазіргі жаһандық дағдарыс кезінде біз көптеген елдердегі экономикалық өсімнің төменде­ге­нін байқап отырмыз.

Осындай жағдайда Қазақстан дағдарысқа жауап ретінде жұ­мыс­пен қамту саласында және әлеуметтік заңнамаларды ны­ғайту барысында көптеген ма­ңызды құрылымдық реформалар жүргізді.

Қазақстан халықтың әл-ауқа­тын жақсарту бойынша, оның ішінде, әсіресе зейнеткерлер­ мен­ мүгедектерге берілетін әлеу­мет­тік төлемдердің деңгейін арт­тыруға бағытталған шараларды жүзеге асыруда.

Халықты жұмыспен қамтуға жә­не жұмыссыздық деңгейін ұс­тауға, оның ішінде кәсіпкерлік не­гіздеріне оқыту, қоғамдық жұ­мыс­тар мен жастар практикасына бағытталған шаралардың жүзеге асуын ХӘҚҚ асқан мүдде­лілікпен қадағалайды.

Әлеуметтік қамсыздан­дыру­дың дамуы қазіргі замандағы күр­делі міндеттердің бірі болып табылады және осыған бай­ла­нысты Қазақстанның Ең­бек және халықты әлеуметтік қор­ғау министрлігінің тиімді тәжі­рибесі әлеуметтік саясатты қалыптастыруда және әлеуметтік қамсыздандыру жүйесін бас­қаруды жақсартудағы жалпы мін­деттерді шешуде ХӘҚҚ-мен өзара әріптестік қатынаста маңызды рөл атқаруда.

Әлеуметтік саладағы әріп­тестік туралы айтқанда, биыл Қазақстан Халықаралық зей­нетақы және әлеуметтік қорлар қауымдастығына (ХЗӘҚҚ) бірінші рет төрағалық ететінін атап айтқым келеді. Бұл ұйым 25 жыл бойы ТМД-ға мүше-елдердің зейнетақы және әлеуметтік жүйелерін біріктіріп келеді және әлеуметтік қамсыздандырудың дамуына өз үлесін қосуда.

Мен Қазақстанды осы же­тіс­тігімен құттықтай отырып, жал­пы міндеттерді шешуде өз­ара түсіністік негізінде біз­дің ұйымдардың арасындағы әріп­тестік одан әрі дами түседі деген ті­легімді білдіргім келеді

Барлық қатысушыларға Қа­зақ­стандағы әлеуметтік қам­сыз­дандырудың дамуына жа­ңа қарқын беруге мүмкіндік туғы­затын табысты еңбек пен жемісті шешімдер тілеймін.

Анықтама 

Халықаралық әлеуметтік қамсыздандыру қауымдастығы (ХӘҚҚ) 1927 жылы негізі қаланған, ол – халықты әлеуметтік қорғау саласында бірыңғай әлемдік саясатты жүзеге асыратын ұйым болып табылады. ХӘҚҚ Бас хатшылығы Женева қаласында (Швейцария) орналасқан. Әлемнің 145 елін біріктіретін қауымдастық халықты әлеуметтік қорғау жүйесін жетілдіруге бағытталған басқа да халықаралық ұйымдардың шараларына белсене қатысады. ХӘҚҚ бас­ты мақсаттары: халықты әлеуметтік қорғау бойынша дү­ние­жүзілік саясатты енгізу және оның ұлттық, өңірлік және халықаралық экономикаға бейімделуін, әлеуметтік қор­ғау бойынша халықаралық әдістемелерді жаһандандыру мақсатында түрлі елдерде халықты әлеуметтік қорғау бойын­ша әкімшілік институттарды енгізу және қолдау; халықты әлеу­меттік қорғаудың ұлттық және өңірлік институттары арасында байланыс орнату; халықты әлеуметтік қорғау бойын­ша менеджерлерді оқыту; әлеуметтік қамсыздандыру саласында халықаралық заңнамаларды концептуалдық әзірлеу және талдау; әлеуметтік қамсыздандырудың тетіктерін қа­лыптастыру (әлеуметтік сақтандыру, әлеуметтік көмек, әлеу­меттік қызмет көрсету); статистикалық зерттеулерді жүргізу және тағы басқалар.

Әңгімелескен

Сейфолла ШАЙЫНҒАЗЫ, «Егемен Қазақстан»