Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Әділетті Қазақстан: Заң және тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм» атты Жолдауын іске асыру аясында Сенаттың Аграрлық мәселелер, табиғатты пайдалану және ауылдық аумақтарды дамыту комитеті Павлодар облысында көшпелі отырыс өткізді. Басқосудың басты мақсаты – ауыл тұрғындары өндірген өнімді өңдеу және тиімді өткізу инфрақұрылымын қалыптастыру мәселесін жан-жақты талқылау.
Сенаторлар өңірдегі бірқатар агроөндірістік нысандар жұмысымен танысты. «КэммиGroup», «Жан-Дос KZ» (ұн комбинаты), «МолКОМ-Павлодар» (сүт зауыты) кәсіпорындары мен фермерлік «Жайлау» базарына барып, жергілікті ауыл кәсіпкерлерімен кездесті. Аталған фермерлік базар тікелей сауда жүргізудің жарқын үлгісі ретінде аталып, мұндай бастамалар ауыл шаруашылығы өнімін делдалсыз өткізуді жеңілдететіні, бағаны тұрақтандыруға және табысты арттыруға ықпал ететіні айтылды. Дегенмен, ауыл шаруашылығын қаржыландыру көлемінің ұлғайғанына қарамастан (2024 жылы – 517,1 млрд теңге), оның ішінде қайта өңдеуге бөлінген қаржы мардымсыз – небәрі 15 млрд теңге немесе 3%-дан аз. Бұл салада қосылған құн тізбегін толық қалыптастыруға мүмкіндік бермейді. Қаржының негізгі бөлігі егін шаруашылығына (123,3 млрд тг), мал шаруашылығына (99,4 млрд тг) және қаржы құралдарына (279,4 млрд тг) бағытталған. Алайда бұл деңгейдегі қолдауға қарамастан, отандық азық-түлікпен қамтамасыз ету көрсеткіштері жеткіліксіз күйінде қалып отыр. Мәселен, еліміз өзін қантпен – 34,9%, ірімшік және сүзбемен – 52,9%, балықпен – 54,2%, шұжық өнімдерімен – 60%, алмамен – 63,2%, құс етімен 79,8% ғана қамтамасыз етіп отыр. Бұл көрсеткіштер жоспарланған 2024 жылғы индикаторлардан төмен.
Сондай-ақ ауыл шаруашылығы өнімдерін экспорттау көлемі небәрі 5 млн доллар болса, импорт 6,7 млн долларға жеткен. Сөйтіп, 1,7 млн доллар көлемінде теріс сауда сальдосы қалыптасқан. Осы мәселелерді шешудің маңызды құралы ретінде «Ауыл аманаты» жобасына ерекше назар аударылды. Бірақ 2024 жылға жоспарланған 100 млрд теңгенің тек 20 млрд теңгесі ғана өңірлерге жетіпті. Жоспарланған 16 484 микрокредиттің тек 678-і берілген. 17 472 жұмыс орнының орнына небәрі 961-і құрылған. Осыған байланысты Ұлттық экономика министрлігі аталған жобаны «Ауыл – ел бесігі» бағдарламасымен біріктіріп, бірыңғай кешенді бастама ретінде іске асырмақшы. Бұл – дұрыс бағыттағы қадам, дегенмен бағдарламаларды тиімді үйлестіру мен іске асыру тетіктерін жетілдіру – күн тәртібіндегі маңызды міндет.
Көшпелі отырыс қорытындысында қатысушылар ауылдық жерде өнімді сақтау, тасымалдау, өңдеу және өткізуге арналған өңірлік инфрақұрылымдарды дамыту қажет екенін атап өтті. Кооперацияны ынталандыру, фермерлік жәрмеңкелерді кеңейту, цифрлық сауда алаңдарын дамыту және тікелей келісімшарттар жүйесін жолға қою да ұсынылды.
Ауылда өндірілген өнімді өткізу – жай ғана нарықтық үдеріс емес, ол ауылдағы халықтың тұрмыс сапасына, азық-түлік қауіпсіздігіне, ішкі нарықтың тұрақтылығына тікелей әсер етеді. Президент айтқандай, ауылды қолдаусыз – экономикалық өсім мен әлеуметтік тұрақтылық туралы айту қиын. Сондықтан бүгінде нақты шешімдер мен жүйелі қадамдар қажет.
Ернұр ӘЙТКЕНОВ,
Парламент Сенатының депутаты