Инфографиканы жасаған Амангелді Қияс, «EQ»
Отын қоры жеткілікті
«ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ басқарма төрағасының орынбасары Дәулетжан Хасановтың баяндауынша, кеше түс ауа сыртқы желілерде электр энергиясын берудің тоқтауына байланысты Атырау мұнай өңдеу зауыты біршама уақытқа тоқтап қалды.
«Электр өшкенде АМӨЗ-дің технологиялық қондырғысы қауіпсіз түрде тоқтатылды. Апатты жағдайдың алдын алу және қызметкерлердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін апаттарды жою алгоритміне сәйкес барлық қондырғыдан көмірсутек газы алауға қарай жіберілді», деді Д.Хасанов.
Оның айтуынша, түнде электр энергиясы қайта іске қосылғаннан кейін зауыт қолда бар қорлардан мұнай өнімдерін жөнелте бастады. АМӨЗ резервуарларында бүгінгі таңда 26 мың тонна автобензин, 33 мың тонна дизель отыны, 1 200 тонна сұйытылған мұнай газы бар екен.
Жалпы, еліміз бойынша АИ-92 бензині мен дизель отынының қорлары бір айға, АИ-95 екі аптаға жететін көрінеді.
«Павлодар мұнай-химия зауыты жоспар бойынша 20 шілдеге дейін жөндеуге тоқтатылғанын, ал Шымкент мұнай өңдеу зауыты каталитикалық риформинг қондырғысындағы жұмыстар үшін ішінара іркілгенін ескерсек те, зауыттардан мұнай өнімдерін жөнелту тоқтаған жоқ. Сыртқы желілерде электр энергиясын беру басталғаннан кейін АМӨЗ технологиялық қондырғыларын тұрақты режімге шығару басталды. Апта соңына дейін зауыт мұнай өнімдерін өндірудің бұрынғы көлеміне шығуды жоспарлап отыр», деді Д.Хасанов.
Премьер-министрдің айтуынша, қазіргі таңда энергиямен қамтамасыз ету қалпына келтірілуде, АМӨЗ-де технологиялық ақаулар анықталған жоқ. Зауыттың жұмысын қауіпсіз түрде тоқтату үшін дер кезінде шара қабылданды. Қазіргі уақытта зауыт басқа кәсіпорындар сияқты өз жұмысын қалпына келтіріп жатыр.
«Ешқандай да жанар-жағармай тапшылығы болмайтынын баса атап өткім келеді. Қолда бар отын қоры бүкіл республикаға жетеді. Барлық мұнай өңдеу зауытын тоқтату туралы алып-қашпа әңгімелер шындыққа жанаспайды. Жағдай бақылауда», деді Ә.Смайылов.
Үкімет басшысы Президенттің тапсырмасына сәйкес апат себебін тексеру үшін арнайы Мемлекеттік комиссия құрылғанын айтты. Оған өзі басшылық етеді.
«Кінәлілер жауапқа тартылады. Қазіргі таңда ең бастысы – барлық кәсіпорынның жұмысын қалпына келтіріп, тұтынушыларды электр энергиясымен толығымен қамтамасыз ету», деді Ә.Смайылов.
Премьер-министр Маңғыстау облысы әкімдігіне энергетикалық комбинаттың қолданыстағы жабдықтарын іске қосу және жаңғырту бойынша шара қабылдауды, Энергетика министрлігіне «KEGOC» компаниясымен бірлесіп, Батыс энергетикалық торабының қалыпты жұмысын қамтамасыз етуі керек екенін айтты. Сондай-ақ, Энергетика мен ІІМ және БҚА-мен бірге алып-сату және жанар-жағармайдың жасанды тапшылығын туғызу фактілеріне тосқауыл қоюды тапсырды.
Суды тиімді пайдалану мәселесі
Экология және табиғи ресурстар министрі З.Сүлейменова, осы жылдың вегетациялық кезеңін тұрақты өткізудің арнайы іс-қимыл жоспары бекітілгенін айтты. Оның аясында көрші елдер мен жоғарғы су қоймаларынан қосымша су жіберу арқылы диқандарды егістік суымен қамтамасыз етуде. Гидротехникалық құрылыстарды жөндеу, қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу, суару желісінің магистралдық және шаруашылық аралық арналарын тазарту, су үнемдеу технологияларын енгізу қарастырылған.
Жамбыл, Қызылорда, Түркістан облыстарын сумен қамтамасыз етуге ерекше көңіл бөлініп отыр. Оның ішінде су тапшылығын азайту мақсатындағы шараларды қабылдау ісі министрлік бақылауында.
Ауыл шаруашылығы министрі Е.Қарашөкеевтің айтуынша, көктемгі дала жұмыстары барлық өңірлерде сәтті жүргізілді. Республикада судың азаюы мен климаттың жаһандық өзгеруінің жалғасып жатқан циклі жағдайында ерекше өзектілікке ие. Соған сәйкес суармалы егіншілікті дамыту бойынша жұмыстар жалғасып жатыр.
Мәселен, биыл 1,58 млн га суармалы жер өңделеді, бұл үшін шамамен 11,4 млрд м3 су қажет. Суды көп қажет ететін және дара дақылдардың аудандарын әртараптандыру бойынша жүйелі жұмыстар жүргізілуде. Биыл жоғары рентабельді дақылдарға көшуге байланысты мақта алқабы 14,8 мың гектарға қысқарды. Қызылордада күріштің әлеуметтік маңыздылығы мен топырақтың тұздылығына байланысты оны егу қазірге күрт азайған жоқ.
Суды үнемдеу технологияларын енгізу үшін мемлекет инвестициялық субсидиялау шеңберінде диқандардың негізгі инфрақұрылымын орнатуға жұмсаған шығындарының 50%-ын өтейді.
Премьер-министр вегетациялық кезеңді тиімді өткізу егіннің түсімі мен елдің азық-түлік қауіпсіздігіне тікелей байланысты екенін атап өтті.
«Оңтүстік диқандары жыл сайын су тапшылығының зардабын тартып келеді. Арал-Сырдария және Шу-Талас бассейндері негізінен көрші елдерден келетін ағын суға тәуелді», деді Ә.Смайылов.
Ғылыми болжамдарға сәйкес, судың көлемі алдағы уақытта да азая береді. 2040 жылға қарай су тапшылығы жылына 15 текше километрді құрайды.
«Сондықтан, судың басында отырған елдермен халықаралық шарттарға сәйкес міндеттемелерді сақтау мәселесі бойынша жұмысты күшейту қажет», деді Премьер-министр.
Ол тиісті инфрақұрылымның жоқтығы мен жұмысты ұйымдастыруда өзіміздің ішкі кемшіліктеріміз су саласындағы негізгі проблеманың бірі екенін атап өтті. Өзіміздегі су қорын үнемдеп, тиімді пайдалануды бір жүйеге келтіру қажет. Елде судың 65%-ы ауыл шаруашылығына жұмсалады. Сол судың жартысы техникалық жағдайы ескірген каналдардан егістікке жеткенше құмға сіңіп, ысырап болуда.
«Бұл – үлкен шығын. Мысалы, Түркістан облысындағы К-30 каналының техникалық жағдайы белгілі. 12 жылдан асты, күрделі жөндеу жұмыстары сонда да аяқталған жоқ. Қызылорда егіншілеріне керекті Сол жағалаудағы магистралдық канал жағдайы да осындай. Мұндай мысалдар оңтүстік аймақтарда өте көп», деді Ә.Смайылов.
Ол жаз айларында судың шығыны 10-15%-дан аспауға тиіс, ол үшін барлық суару каналдары мен су қоймаларын жөнге келтіру қажет екенін атап өтті. Бұл ретте барлық үдерістерді автоматтандырып, цифрландыру керек. Сондай-ақ, егістік суын ұтымды пайдалану мәселесі басты назарда болуға тиіс. Ол суармалы су тарифтерінің қазіргі жағдайына да пікір білдірді.
«Мемлекет басшысы қолданыстағы тарифтер суды үнемдеп жұмсауға ынталандырмай отырғанын атап өтті. Сондықтан бұл саладағы тарифтік саясатты қайта қарап, адамдардың суға деген көзқарасын дұрыс қалыптастыру қажет», деді Премьер-министр.
Су дипломатиясында нақты позицияны айқындап, үкіметаралық комиссиялар шеңберінде республика мүдделерін ескере отырып қорғауды қамтамасыз етуді, су шаруашылығы объектілерін салу және күрделі жөндеу жобаларын және цифрлық жүйелерін енгізу жұмыстарын жалғастыруды тапсырды. Премьер-министр суару тәсілдерінде Субсидияларды саралау ережелерін тез арада қабылдау қажеттігін атап өтті.
«Су үнемдеу технологияларын қолданған фермерлерге ғана субсидия берілуге тиіс. Суды тиімді пайдалануға ынталандыруда, үнемдеу және тамшылатып суару технологияларын енгізу мен жаңбырлатып суару қондырғысын пайдалануды күшейту қажет», деді Ә.Смайылов.
Сондай-ақ, дақылдарды кезекпен суарып, қайтқан суды қайта пайдалануды тапсырды. Бұл каналдағы су шығынын азайтады.
Бизнесті тексеру екі есе қысқарады
Ұлттық экономика министрі Ә.Қуантыров өткен жыл қорытындысы бойынша республикада шағын және орта кәсіпкерлік нысандардың қатары 23,4%-ға өсіп, 2 млн-ға жеткенін айтты. Онда жұмыспен қамтылғандардың саны 18%-ға артып, 4,1 млн адамға жетті. Жалпы бүгінде экономикалық белсенді адамдардың шамамен 40%-ы ШОБ-та жұмыс істейді. ШОБ нысандарының өнім шығару көлемі де 28%-ға өсіп, 59 трлн теңгеден асты.
Бизнес-ахуалды жақсартуда кәсіпкерлерге қатысты жаңа реттеушілік саясаты енгізіледі. Мемлекеттік бақылау, қадағалау саласында тәуекелді басқару жүйелерін автоматтандыру жүргізілуде. Бұл 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап адам қатысуынсыз бизнесті тексеруді тағайындауға мүмкіндік береді. Нәтижесінде, жоспар бойынша тексерулер саны 2 есе азаяды деп күтілуде.
Министр 2022 жылы ШОБ-ты қолдау аясында 1,3 трлн теңге несие сомасына 46 мың жоба субсидияланып, кепілдендірілгенін айтты. Биыл бұл мақсаттарға 266 млрд теңгеден астам бюджет қаражаты бөлінген.
Әлихан Смайыловтың айтуынша, кәсіпкерлікті қолдау – елдің әлеуметтік-экономикалық дамуының стратегиялық бағыттарының бірі. 2030 жылға қарай экономикадағы шағын және орта бизнестің үлесі 40%-дан жоғары болуға тиіс. Ол үшін отандық кәсіпкерлікті қолдау бойынша жүйелі шаралар іске асырылды, Үкімет «Атамекен» ҰКП-мен бірге саладағы заңнамалық базаны жетілдіруде.
Қазір жаңа Салық кодексі әзірленуде. Құжат үдерісті цифрландыра отырып, салықтық әкімшілендіруді жеңілдетеді. Өткен жылдан бері кәсіпкерлік қызметті «таза парақтан» реттеу шаралары іске қосылды. Бақылау жүйесін автоматтандыруда да тиісті жұмыс жүргізілуде.
Премьер-министр бизнеске қаржылық және басқа да қолдау шаралары көрсетіліп жатқанын айтып өтті. Биылғы 5 айдың өзінде жалпы құны шамамен 440 млрд теңгені құрайтын 6 мыңнан астам жобаға субсидия бөлінді. Сонымен қатар тағы 144 млрд теңгеге 4 мыңнан астам жобаға кепілдік берілді.
«Қабылданып жатқан шаралар нәтижесінде өткен жыл қорытындысы бойынша ішкі жалпы өнімдегі шағын және орта бизнестің үлесі 33%-дан 36,5%-ға дейін өсті. Осы қарқынды сақтауымыз керек», деді Ә.Смайылов.
Үкімет басшысы бірқатар өңірде көлеңкелі экономиканың деңгейі жоғары екенін айтты. Бұлар – Алматы, Атырау, Қарағанды және Шығыс Қазақстан облыстары мен Астана және Алматы қаласы.
«Көлеңкеден» шығу бизнесті жүргізуді жеңілдету және қолайлы бизнес-орта қалыптастыруға байланысты. Көлеңкелі экономиканы қысқарту шараларын күшейту қажет. Кешенді жоспар нақты орындалуы керек. Сонда осы бағытта жүргізілген жұмыс нәтижесін көреміз», деді Премьер-министр.
Оның айтуынша, әлемдік экономикадағы күрделі ахуал елдегі ішкі нарыққа да әсерін тигізуде. Бұл бізге жаңа мүмкіндіктер ашады. Бүгінде бизнес ірі қалаларда болса, енді моноқалалар мен шағын елді мекендерде оның дамуына жағдай жасау қажет.
«Ол үшін «Ауыл аманаты», «Ауыл – Ел бесігі», моно және шағын қалаларды дамыту, «Қарапайым заттар экономикасы» және «Бизнестің жол картасы – 2025» жобалары аясында қолдау көрсетілуде. Мемлекеттік органдар «Атамекен» ҰКП-мен және өңірлермен бірге, жобалардың жергілікті жерлерде сапалы іске асырылуын қамтамасыз етуі қажет», деді Үкімет басшысы.
Сөйтіп білікті, жоғары технологиялық сала мамандарын сапалы даярлауды, кадр даярлау мен оқыту жүйесін заман талаптарына бейімдеу шараларын қабылдау керегін айтты.
«Жыл соңына қарай әр саланың нәтижесін көруіміз керек», деді Премьер-министр Ә.Смайылов.
