Мамырда 34 мың сатып алу-сату мәмілесі тіркеліпті. Бұл алдыңғы жылғы көрсеткіштен 9,4%-ға көп. Ал жыл басынан бері жасалған мәміле 158,5 мыңға жетті. Бұл да 2024 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 5%-ға жоғары. Қаңтар-мамыр аралығында 6 млн шаршы метр тұрғын үй азаматтардың игілігіне берілді. Былтыр 19 млн шаршы метр тұрғын үй салынған. Мұндай динамика ел тұрғындарының баспанаға деген үлкен сұранысын аңғартады.
Жалдамалы пәтерге сұраныс артты
Әйткенмен, жылжымайтын мүлік нарығында қатарынан екінші жыл тоқырау байқалуда дейді сарапшылар. Соның ішінде, бағаның өсуі баяулап, ипотека мен келісімшарттар азайған. Әсіресе мерзімі өткен несиелердің үлесі тұрақты түрде өсіп жатыр. Ал сұраныс үрдісі жалдамалы пәтерлерге ауған. Себебі инфляцияның өсуі, халық табысының төмендеуі, ипотекалық мөлшерлемелердің артуы ипотекалық несиені қолжетімсіз ете бастады.
Екінші деңгейлі банктердегі ипотекалық мөлшерлемелер кейінгі 5 жылда тұрақты түрде өсіп келеді. Бұл жөнінде жылжымайтын мүлік нарығының сарапшысы Анна Шацкая айтты.
«Нарыққа макроэкономикалық факторлардан бөлек, жергілікті тиімсіз жүйелер де кері әсерін тигізіп отыр. «Отбасы банктің» жалпы ипотекалық портфельдегі үлесі әлі де 57%-ды құрайды. Өз кезегінде бұл диспропорция туындатып, мемлекетке түсетін жүктемені арттырады. Себебі несиелердің басым бөлігін мемлекет субсидиялайды. Ал жеңілдетілген бағдарламалардың мөлшерлемесі инвесторларға тиімді. Бүгінде үйді жалға беруден түсетін табыс – жылына 6-8%-ды құраса, кейінгі 5 жылда тұрғын үй бағасының орташа өсімі 15-20%-ды құрап отыр. Мұндай айырмашылық ипотеканы тиімді инвестициялық құралға айналдырады. Әсіресе шағын, бір немесе екі бөлмелі пәтерлер үшін. Ізінше, инвестициялық сұраныс артып, соның әсерінен жалдамалы тұрғын үй сегменті қыз-қыз қайнайды», дейді А.Шацкая.
Үмітке толы үш бастама
Сарапшының айтуынша, осындай болжамдардан соң мемлекет ипотекалық жүйені реформалауға шындап кірісті. Нәтижесінде, кейінгі бірнеше айда үш негізгі бастама қолға алынды.
«Отбасы банктің» моделін екінші деңгейлі банктерге енгізу шарасы аталған қаржы институтының ипотекалық портфеліне және бюджетке түсетін жүктемені азайтуға тиіс. Бір жағынан ипотекалық нарықта бәсекелестікті дамыту да көзделген. Екіншіден, ипотека бойынша шекті мөлшерлемені 25%-дан 20%-ға дейін төмендету арқылы нарықты жандандыруға тырысудамыз. Әуелде жақсы нәтиже күтсек те, банктердің реакциясы оң болмады. Оған қоса, несие берудің уақытша тоқтатылғаны бар. Сондықтан бұл шешім қарашаға дейін кейінге қалдырылды. Үшіншісі – бастапқы жарнаның ең төменгі мөлшерін 10-20% деңгейінде белгілеу. Бастама қазір Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінде талқыланып жатыр. Аталған өзгеріс азаматтардың ипотека алу мүмкіндігін біршама шектегенімен, қаражаттың қайтуын жандандырады», дейді сарапшы.
Маманның сөзінше, бұл өзгерістер бюджетке түсетін салмақты азайтып, «Отбасы банкке» деген «тәуелділіктен» арылуға жәрдемдеседі. Соның арқасында мемлекеттік қолдаудың сапасы да арта түспек. Алайда азаматтар үшін ипотека алу күрделірек бола түседі. Ал банктерге келсек, олар өздерінің ипотекалық өнімдерін ұсынуға ынталанады. Нарықтағы контрасқа толы мұндай аумалы-төкпелі үрдістердің қалай өзгерерін жыл соңына дейін аңғарып қалатын сияқтымыз.
Баян МҰРАТБЕКҚЫЗЫ,
журналист
