Сурет: aikyn.kz
Ядролық энергетиканың әлеуеті
Былтыр қазан айында Ядролық физика институты әлемдегі ең ірі ғылыми орталықтардың бірі – Еуропалық ядролық зерттеулер орталығының (CERN) SHiP коллаборациясының мүшесі атанды. Бұл отандық институттың экспериментке арналған 20 000 строу-түтікті өндіруші ретінде және негізгі детектор – строу-трекерді құруға жауапты коллаборация тобының маңызды қатысушысы болатынын білдіреді.
«Былтыр маусым айында Ядролық физика институты өндіретін «Фтордеоксиглюкоза-18F» радиофармацевтикалық препараты ел тарихында алғаш рет әуе көлігі арқылы Шымкенттегі Ядролық медицина орталығына жеткізілді. Аталған препарат онкологиялық ауруларды анықтау мен емдеуге қолданылады. Атом энергиясы халықаралық агенттігінің (МАГАТЭ) жобасы аясында Қырғызстанның ядролық медицина орталығына қатерлі ісік және жүрек ауруларын диагностикалайтын молибден-99/технеций-99 генераторы экспортталды. Бұл – еліміздің радиофармацевтика саласындағы алғашқы халықаралық экспорты», деді институттың бас директоры Саябек Сахиев.
Былтыр қарашада Премьер-министр Олжас Бектеновтің қатысуымен фтор-18 радиоизотобын өндіруге арналған жаңа циклотрон орнату туралы инвестициялық келісімге қол қойылды. Бұл қондырғы германий-68 және актиний-225 изотоптарын өндіру арқылы ядролық медицинаның жаңа мүмкіндіктерін ашуға көмектеседі.
Қазіргі АЭС қаншалықты қауіпсіз?
«Асыра айтқандық емес, барлық халықаралық сарапшы, атом физикасы саласындағы ғалымдар мен ядролық қауіпсіздік мамандары заманауи АЭС-тер мүлдем қауіпсіз екенін алға тартады. Олардың құрылысында Чернобыль мен Фукусимадағы апаттарға әкелген барлық проблема мен қателік ескерілді. Сондықтан 3 және 3+ реакторының қазіргі буынын жобалау кезінде қауіпсіздіктің пассивті жүйелеріне басты назар аударылады», дейді Қазақ технология және бизнес университетінің профессоры Сапарбай Жобаев.
Қазіргі атом электр стансаларына бірнеше қауіпсіздік деңгейі әзірленді. Олар реакторды техникалық қызмет көрсетуші персоналсыз және электрмен жабдықтаусыз қалдырса да, тоқтата алады. Ал табиғи апат болған жағдайда одан да көп. Яғни АЭС-ті пайдаланудың заманауи технологиялары барынша автоматтандырылған, анығы адами қателіктерге тәуелді емес.
«Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының басқарушы директоры, энергетик Жақып Хайрушевтің айтуынша, АЭС импортқа тәуелділікті азайтып, энергетикалық қауіпсіздікті күшейтеді.
«АЭС – энергия көзі ғана емес, сонымен қатар экономиканың мультипликативті драйвері. Оның құрылысы мен пайдалануға берілуі 10–15 мыңға дейін тікелей және жанама жұмыс орнын ашады. Құрылыс, металлургия, машина жасау, логистика мен қызмет көрсету салаларын дамытады. Отандық өндірістегі қосалқы бөлшектер мен материалдардың қолданылу аясы кеңейіп, біліктілігі жоғары инженерлер мен техниктерге сұраныс артады. АЭС салу арзанға соқпайды. Иә, бастапқы капиталы жоғары. Бірақ есеп ұзақмерзімді болуы керек. Атом стансасы 60–80 жылға дейін жұмыс істей алады. Ал энергия құны – тұрақты әрі болжамды, отын шығыны өте аз, инфрақұрылым болса, ұзақ уақыт қызмет етеді. Тарифтің инвестициялық құрамдас бөлігі арқылы жоба өзін 15–20 жылда өтейді. Бұдан бөлек, ішкі нарықты сапалы энергиямен қамтамасыз ету арқылы экономиканың бәсекеге қабілеттілігі жоғарылайды», дейді маман.
Оның сөзінше, орташа алғанда АЭС құрылысы дайындығы мен жобалауға – 2–4 жыл, құрылысқа – 5–7 жыл, ал жобаны толық іске қосуға 10 жылға дейін уақыт керек. «Егер барлық рұқсат пен технология алдын ала келісілсе, бұл мерзімді 6–7 жылға дейін қысқартуға болады. Десек те, бастысы – жобаның қауіпсіздігі мен сапасы», дейді сарапшы.
