Әкеміз Айтбай Шерімқұлов кеңес кезеңінде бірқатар басшылық қызметте болып, елге етене көпшіл кісі еді. Ол кісінің замандастары соғыстан кейінгі халық тұрмысын жақсартуға күш-жігер жұмсаған азаматтар-тын. Бұлардың әр сөзі мен ісі үлкен өнеге мектебі еді-ау.
Отырардың есімі елге мәлім, еңселі тұлғалары қатарында белгілі ұстаз, ауданның құрметті азаматы Құтым Ордабаев ағамыз ерекше есте қалыпты. Құтекеңді аудан түгіл, облыс қадір тұтатын. Қызметін жастарға үлгі ететін.
Құтым ағаның үйіндегі Қалтай анамыз Алла берген үйелмелі-сүйелмелі ұл-қызын бағып, қиындыққа қабақ шытпай, жайдары жүретін мінезі жұмсақ, балажан кісі еді. Зейнет жасына шыққан соң, екеуі қазыналы қарияға айналып, ауыл-аймақ пен әулеттің берекесі бола білді.
Құтекең 30 жылдай мектепті де, ауданның білім бөлімін де басқарды. Ол уақытта аудандағы білім ошақтары аса қарапайым болатын. Барлық мектеп қам кесектен тұрғызылып, жылу жүйесі жоққа тән еді. Педагог те тапшы-тын, кейбір мұғалім амалсыздан екі-үш пәнді қатар оқытатын. Мектептің байлығы қалқиған қабырға, парталар, жазуға арналған тақта ғана. Соған қарамай Құтым ағайлар балаларды Сұлтанмахмұтша «қараңғы қазақ көгіне өрмелеп шығып күн болуға» жігерлендіріп, асқақ армандарға жетелейтін.
1973 жылы Қызылқұм (Отырар) аудандық комсомол комитетінің бірінші хатшысы болып сайланғанымда, Құтым Ордабайұлы үлкен басымен бірінші болып құттықтай келгенін ұмытпаймын. Не деген кішіпейілдік! Осы жылдары аудандық білім бөлімі мен комсомол ұйымы бірлесіп көп шара өткіздік. Сол уақытта ол кісінің іскерлігін, қамқорлығын жақыннан сезіндім.
Құтым ағай қай іске болсын жан-тәнімен беріліп, мектептерде тәртіп пен тазалық, сапалы білім және тәрбиеге жіті көңіл аударды. Сол жылдары мектеп оқушылары арасында тәртіп бұзушылық пен қылмыс өте сирек кездесетін. Ол мектеп түлектерінің сан салалы оқу орындарына түсуіне, жоғары білімді маман болуына аса тілеуқор еді. Аудан жастары білім мен еңбекте облыста көш бастап, түрлі жарыстарда жүлделі орындарға ие болып отырды.
Сол жылдары мектептер жанында құрылған оқушылардың өндірістік бригадалары аудан экономикасына аз да болса үлес қосып, үлгі көрсеткені де есімізде. Әсіресе М.Әуезов атындағы мектептің жүгері бригадасы республика бойынша жоғары көрсеткішке қол жеткізді. Сол мектептің директоры Кішмат Досановтың «Еңбек қызыл ту» ордені марапатын алуына Құтым ағаның өзі ықпал етті. Облыстық партия комитетінің ауыл шаруашылығы бөлімінде қызмет атқарған біз де осы ұсынысқа қолдау білдіргенбіз.
Құтым Ордабаев басқаратын аудандық білім бөлімі одақ көлемінде танылып, Мәскеуден биік марапат иеленіп қайтты. 30-ға тарта қызылқұмдық ұстаз «Халық ағарту ісінің үздігі» атанды. Құтым ағаның өзі «Құрмет белгісі» орденімен марапатталды.
Сол жылдары Кішмат Досанов, Сабыр Дайрабаев, Әмір Қозыбақов, Күләйхан Шәріпова, Жұмабек Сәменов сынды нағыз майталмандар басқарған мектептер маңдайы жарқырап, облыста үнемі алда жүрді. Өңірдің белгілі қайраткері Дүйсенкүл Бопова туралы естеліктер жинағында Құтым Ордабаевтың өлшеусіз еңбегі дәйекпен жазылған.
Құтекең құрметті демалысқа шыққан соң, ауданның ардагерлер кеңесін басқарды. Халықтың бірлігі мен берекесін нығайтып, ұрпақ сабақтастығын арттыру жолында қажырлы еңбек етті.
Бар ғұмырын жас ұрпаққа сапалы білім мен саналы тәрбие беруге арнаған Құтым Ордабаев – өңірдегі сан мың шәкіртке өмірлік жол көрсетіп, ағалық қамқорлығын аямаған жан. Бүгіндері солардың дені – ел ағасы. Олар ұстазын үнемі мақтанышпен, сағынышпен еске алады.
Әйгілі педагог Антон Макаренко: «Педагогикалық тәжірибені бірауыз сөзге сыйдыр десе, «адамға барынша көп талап қойыңыз, адамды барынша көбірек сыйлаңыз» дер едім» депті. Ұстаз, мектеп директоры, білім бөлімі басшысы Құтым Ордабаевтың қағидаты дәл осы. Ол ұдайы өзінен де, өзгеден де тәртіп пен жауапкершілікті талап ете жүріп, айналасындағы адамдардың бәріне сый-құрметпен, терең түсіністікпен, жанашырлықпен қарады.
Ұлы дала ойшылы Жүсіп Балсағұни: «Бала нені білсе жастан, ұядан, Өле-өлгенше соны таныр қиядан» дейді. Талайларға өрелі өнеге көрсеткен Құтым аға өз ұрпағын да лайықты өсірді. Құнарлы топырақта жетілген перзентінің бәрі – елге танымал, қадірлі азаматтар. Үлкені Амангелді біздің қимас досымыз еді. Жасынан білім-білігімен озған Әбекең аудандық партия комитетінің аппаратында, тәуелсіздік жылдары аудандық әкімдікте жауапты қызметтер атқарды. Достыққа адал, терең ойлы, жүрегі таза, көңілі кең, көпшіл, парасатты азамат-тын. Амал не, ертерек өмірден озды.
Екінші ұлы Абдулла әке жолын жалғастырып, аудандағы ең үлкен білім ошағы Жамбыл атындағы орта мектепті абыроймен басқарды.
Үшіншісі Бақытжан – Мәскеудегі энергетика институтын және оның аспирантурасын бітіріп, кандидаттық диссертация қорғаған ғалым. Көп жыл жоғары оқу орындарында дәріс беріп, кейін Президент аппаратында жауапты қызмет атқарды. Қазақстанның Румыниядағы, Бразилиядағы, Аргентина мен Чилидегі елшісі де болды. Жұбайы Мейрамкүл Парламент депутаты ретінде танылды.
Кейінгілерден Мақсұт ініміз өңірде басшылық жұмыс атқарып, Энергетика министрлігінде жауапты қызмет атқарды. ТМД-ның еңбегі сіңген энергетигі. Сәуле Құтымқызы – ғылым докторы, Оңтүстік Қазақстан медицина академиясында кафедра меңгерушісі. Басқа ұл-қыздары да жемісті еңбек етіп, ел алғысына бөленіп жүр. Ибалы қыздар мен инабатты келіндер тәрбиесінде Қалтай апамыздың орны ерекше.
Шынында да, Құтым ұстаз – ғибратты ғұмырын өз қолымен жасаған, елдің сый-құрметіне адал еңбегінің арқасында жеткен тұлға. Бұған ата-баба үлгісі де әсер еткені сөзсіз. Әкесі Ордабай Бәймішұлы – ХХ ғасырдың 20-жылдары Шәуілдірде бірінші ашылған Шілік ауылдық кеңесін басқарған азамат. «Отырар» мен «Қарғалы» ұжымшарларын басқарған бұл қайсар атамыз «халық жауы» деген нақақ жаламен тұтқындалып, 1937 жылы жазықсыз атылған... Бірақ «Аққа Құдай жақ» деген, заман түзеліп, толық ақталды.
Он бір жасында әкеден айырылып, ана тәрбиесінде өскен Құтым Ордабайұлы әке арманын орындады деп ойлаймыз.
Сан қатпарлы өмір жолын баяндаған «Өмір-дария» атты кітабында Құтекең намыс пен еңбектің, адалдық пен жауапкершіліктің ер-азаматты қашанда биікке көтеретінін жазып кетті. Небір тар жол, тайғақ кешулер ол кісіні жасытпаған, қайта шыңдаған. Бұл соқпақты нағыз ерлік деуге толық негіз бар.
Батыр Баукең: «Есімі ел жүрегінде сақталған ер ғана бақытты» дегені мәлім. Біз Құтым Ордабайұлын осындай деңгейдегі тұлға деп санаймыз. Ол еңбегімен халық құрметіне бөленді, маңдай тері жоғары бағаланды. Артында ұмытылмас ісі мен сөзі, сансыз шәкірті, өрелі ұрпағы қалды. Бүгін, міне, есімі ел есінде жаңғырып, ұрпағымен мың жасап отыр.
Биыл ұстаз, қоғам қайраткері Құтым Ордабайұлының туғанына – 100 жыл. Елі ұмытпаған ұстаздың ғасырлық белесі. Шындап келгенде, бұл – пәни жалғанда санаулы сағатын аман-есен өткізіп, уақыты жеткенде келместің кемесіне мінген елеусіз көптің белесі емес, тұтас бір дәуірді жасаған ұлағатты ұстаздың, құрылым басшысының, ардақты азаматтың ғасырлық тойы. Сондықтан киелі Отырар өңірінде өшпес із қалдырған Құтым Ордабайұлының атын мәңгілікке аманаттау үшін аудандағы бір мектеп пен көшеге есімін беру – елім деп еміреніп, жұртым деп жүгініп қызмет еткен тұлға рухы алдындағы парызымыз. Осы ұсынысты ел ақсақалдары, білім саласының мамандары, көзі ашық жаңа буын бірауыздан қолдап, айтып-жазып жатыр. Біздіңше, сәті келген, орындауға лайықты ой. Бұл – білім шамын өшпестей етіп жаққан ұстаз рухы алдындағы борышымыз.
Досыбай ШЕРІМҚҰЛОВ,
Оңтүстік Қазақстан облысының құрметті азаматы
