Суреттерді түсіргендер – А.Дүйсенбаев, Е.ҮКІБАЕВ
Достық – баға жетпес байлық
Ұшақ трапынан түскен бойда қарсы алып, кейін Қасым-Жомарт Тоқаевқа Өзбекстанның ең жоғары мемлекеттік наградасы – «Олий Даражали Дўстлик» («Жоғары дәрежелі достық») орденін табыстауы Шавкат Мирзиёевтің, өзбек елінің айрықша құрметін аңғартты. Бұл марапатты жеке өзіне ғана емес, тұтас Қазақстан халқына көрсетілген шексіз құрметтің белгісі ретінде қабыл алғанын Қасым-Жомарт Тоқаев награданы табыстау салтанатында айтты. Сонымен қатар өзбек көшбасшысының екі ел арасындағы достық пен тату көршілік байланысты нығайтуға қосқан үлесін айрықша бағалайтынын жеткізді.
– Бұл жоғары награда достық, бейбітшілік және құрмет секілді қазақстандықтардың жанына жақын құндылықтарды әрі сонымен үндес өзбек халқының рухын айшықтайды. Орденнің атауы елдеріміз арасындағы қарым-қатынастың мазмұнын дәлме-дәл сипаттайды. Қазақстан мен Өзбекстанның достығы – баға жетпес байлығымыз. Біз оны көзіміздің қарашығындай сақтап, бауырлас халықтардың игілігі үшін өркендетеміз. Бірлескен қажыр-қайраттың арқасында қазақ-өзбек стратегиялық серіктестігі мен одақтастығын ұдайы жаңа мазмұнмен байыта береміз деп сенемін. Ұлы Абай мен Науаи достықтың озық үлгісін дәріптеп, өзара сенім халықтардың татулығын нығайтатынын, бір-біріне құрмет оны шыңдай түсетінін насихат етті. Осы өсиетке сүйеніп, Өзбекстанмен бауырластық одақты нығайтуға баса мән береміз, – деді Мемлекет басшысы.
Ал Өзбекстан Президенті Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамудағы жетістіктері мен елдің халықаралық аренадағы табыстары Қасым-Жомарт Тоқаевтың есімімен тікелей байланысты екеніне тоқталды.
– Осындай салтанатты рәсімде Сізге, еліміздің шын жанашырына Өзбекстанның жоғары мемлекеттік наградасы жоғары дәрежелі «Дустлик» орденін табыстау – мен үшін үлкен мәртебе. Бұл – көпұлтты Өзбекстан халқының Қазақстан Республикасы Президентінің ерен еңбегіне көрсеткен құрметі мен шынайы бағасы. Біздің еліміз Сізді бүкіл әлем білетін көрнекті мемлекет және саяси қайраткер ретінде жақсы таниды. Сіздің парасатты басшылығыңызбен Әділетті Қазақстанды құруға бағытталған ауқымды реформалар жүргізіліп жатыр. Барлық салада жарқын жетістіктер бар. Қазақстандықтардың әл-ауқаты тұрақты түрде артып келеді. Ең бастысы, халқыңыздың ертеңге деген сенімі зор. Біз жақын дос әрі көрші ретінде Қазақстанның табысына шын жүректен қуанамыз, – деді Шавкат Мирзиёев.
Игілік жолындағы сан қырлы байланыс
Көксарайдағы кездесу барысында мемлекет басшылары қазақ-өзбек стратегиялық серіктестігі мен одақтастығын одан әрі дамыту келешегін егжей-тегжей талқылады. Сауда, өнеркәсіп кооперациясы, көлік-логистика, энергетика, ауыл шаруашылығы, су ресурстары секілді басым бағыттардағы, сондай-ақ мәдени-гуманитарлық салалардағы ықпалдастықты нығайту мәселелерін қарастырды. Өңірлік және халықаралық күн тәртібінің өзекті мәселелері жөнінде пікір алмасты.

Қазақстан мен Өзбекстан президенттері қатысқан Жоғары мемлекетаралық кеңестің екінші отырысында Мемлекет басшысы сапарының басты мақсаты қос халықтың достығын нығайтып, тату көршілік байланысын күшейту, сондай-ақ түрлі саладағы өзара тиімді ықпалдастықты дамыту екенін атап өтті.
Халықаралық ахуал аумалы-төкпелі кезеңде сан қырлы ықпалдастықтың даму қарқынын арттыру қажет екеніне тоқталған Мемлекет басшысы Өзбекстан Президентімен келіссөз барысында саяси және экономикалық байланыстарды жандандыра түсетін жаңа бағыттар айқындалғанын жеткізді. Ең әуелі, сауда-экономика саласына ерекше мән беру, ол үшін өсімнің тың мүмкіндіктерін іздеу, тауарлар номенклатурасын кеңейту және шикізаттық емес экспортты ынталандыру шараларын қабылдау қажет.
– Осы орайда өзара тауар айналымын арттыру бағдарламасын сапалы жүзеге асыру маңызды. Бүгін құрылатын Өңір басшылары кеңесін, сондай-ақ Іскерлік кеңес пен «UzKazTrade» бірлескен сауда компаниясы секілді басқа да екіжақты механизмдердің жұмысынан нақты нәтиже күтеміз, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
Ауыл шаруашылығы саласындағы ынтымақтастықтың да әлеуеті зор. Бұл орайда Қасым-Жомарт Тоқаев қарапайым саудадан гөрі ет, бидай, майлы дақылдарды өңдеудің толық өндірістік тізбесін қалыптастыруды, мал шаруашылығы мен органикалық егін шаруашылығын бірге дамытуды ұсынды. Өнеркәсіп кооперациясына үлкен үміт артатынын айтты.
– Қазіргі кезде жалпы сомасы 1,5 млрд доллардан (1,7 млрд доллар) асатын 78 бірлескен жобамыз бар. Оның аясында 15 мыңнан аса жұмыс орнын ашу көзделген. Аталған жобалар толық іске асса, экономикалық және инвестициялық ықпалдастығымыз айтарлықтай күшейеді. Бүгін олардың бір парасын іске қосамыз. Қазақстанның Өзбекстанға салатын инвестициясын одан әрі ынталандыруға ниеттіміз. Бұл ретте өзбек достарымыздан әдеттегідей қолдау күтеміз. Құрылысы жүріп жатқан «Орталық Азия» халықаралық өнеркәсіп кооперациясы орталығы индустриялық қуатымызды одан әрі арттыруда маңызды рөл атқарады, – деді Мемлекет басшысы.
Сонымен қатар Президент көлік-транзит саласындағы ықпалдастықты кеңейтудің стратегиялық сипатына тоқталды. Атап айтқанда, тарифтерді оңтайландыру, әкімшілік кедергілерді азайту шаралары қабылданып, шекара маңы инфрақұрылымын дамыту және өткізу бекеттерін жаңғырту жұмыстары қолға алынды.
Қасым-Жомарт Тоқаев екі ел үкіметтері логистикалық тізбектің барлық қатысушысына оңтайлы жағдай туғызып, инфрақұрылымдық, нормативтік және институционалдық міндеттерді шешуі қажет деп санайды. Бұдан бөлек, Транскаспий халықаралық көлік бағдарын, Солтүстік – Оңтүстік дәлізін, сондай-ақ Ауғанстан арқылы теміржол бағытын дамыту аясындағы тиімді ықпалдастықты жалғастыру өзекті. Қазақстан Президенті өзбек тарапын Транскаспий халықаралық көлік бағытын бірге өркендету үшін Ақтау және Құрық порттары бойынша серіктестік құрып, логистикалық жобаларды жүзеге асыруға шақырды.
Су-энергетика саласындағы конструктивті ынтымақтастық аса маңызды. Өйткені трансшекаралық өзендердің су ресурсын тиімді пайдалану – екі елдің тұрақты алға ілгерілеуіне ықпал ететін басты факторлардың бірі. Бұл орайда Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан мен Өзбекстан үкіметтеріне су шаруашылығы саясатындағы тәсілдерді үйлестіру үшін жүйелі шаралар әзірлеуді ұсынды.
Мемлекет басшысы жасанды интеллектіні дамыту мәселесіне айрықша назар аударды.

– Қазақстанда мемлекеттік басқарудың тиімділігін және азаматтардың тұрмыс сапасын жақсарту мақсатында мемлекеттік қызметтерді цифрландыруға, IT технологияларды дамытуға баса мән беріледі. «Alem.ai» халықаралық жасанды интеллект орталығы ашылды, осы саладағы зерттеу университетінің негізі қалануда, ұлттық суперкомпьютер іске қосылды. Жалпы, Қазақстанды цифрлық елге айналдыру міндеті қойылды. Өзбекстан да цифрландыруға және жасанды интеллект технологиясын дамытуға бағыт алғанын білеміз. Аталған салада бірқатар жетістікке қол жеткізді. Өзбек компанияларын тығыз ынтымақтастық орнатып, осынау келешегі зор салада бірлескен жобаларды жүзеге асыруға шақырамыз. «Astana Hub» пен «IT Park Uzbekistan» арасындағы ынтымақтастық осындай табысты синергияға мысал бола алады, – деді Президент.
Екі ел арасындағы мәдени-гуманитарлық байланыстардың өрісі кеңейе бастады. Бұл ретте Президент мәдениет күндерін өткізу, шығармашылық интеллигенция, жастар арасында белсенді диалог қалыптастыру, көрнекті тұлғаларға ескерткіш орнату, сондай-ақ Өзбекстан мен Қазақстан жоғары оқу орындарының филиалдарын ашу мәселелерін қозғады. Қол жеткізілген уағдаластықтар қос халықтың игілігі жолында сан қырлы байланыстарды одан әрі тереңдетуге септігін тигізетініне сенім білдірді.
Ал Өзбекстан Президенті Шавкат Мирзиёев екіжақты ынтымақтастықты кеңейтуде Жоғары мемлекетаралық кеңес маңызды рөл атқаратынын жеткізді.
– Біздің қарым-қатынасымыз стратегиялық серіктестік пен одақтастықтың жоғары деңгейіне көтерілді. Оның негізінде берік сенім, бауырлас халықтарымыздың арасындағы тату көршілік және шынайы достық жатыр. Былтыр құрылған Жоғары мемлекетаралық кеңес өзектілігі мен тиімділігін көрсетті. Бүгін екінші отырыста өзара ықпалдастықтың жаңа бағыттарын және зор әлеуетіміздің тың мүмкіндігін танытудың жолдарын жан-жақты талқылаймыз. Сан қырлы серіктестігімізді кеңейтуге айтарлықтай серпін беретін шешімдер қабылдаймыз. Қазіргі алмағайып кезеңде елдеріміздің және тұтас аймақтың экономикалық конъюнктурасына оң әсер ететін тығыз және проактивті ықпалдастық ерекше мәнге ие, – деді Шавкат Мирзиёев.
Сондай-ақ Қасым-Жомарт Тоқаев пен Шавкат Мирзиёев бейнебайланыс арқылы Қазақстан мен Өзбекстанның бірлескен жобаларын іске қосу рәсіміне қатысты. Тараптар өнеркәсіп, құрылыс, мұнай-газ химиясы, қаржы, логистика және туризм салаларында жалпы құны 1,2 млрд доллар болатын 7 жоба әзірлеген.
Мемлекет басшылары символикалық түймені басып, бірнеше жобаны бастап берді. Атап айтқанда, Сырдария және Түркістан облыстарында «Орталық Азия» халықаралық өнеркәсіп кооперациясы орталығы, Ташкентте «Tenge Bank» бас кеңсесі қызметіне кірісті. Ташкент облысында көпбейінді логистика орталығының, Жаңа Ташкентте «Астана» тұрғын үй орамының және «Астана» қонақүйінің, Қашқадария облысында алкилбензол өндіретін мұнай-газ химиясы кешенінің, ал елордамызда «Ташкент» қонақүйінің құрылысы басталды.
Бірлескен мәлімдеме
Президенттер келіссөздердің және Қазақстан мен Өзбекстан Жоғары мемлекетаралық кеңесі екінші отырысының қорытындысы бойынша Бірлескен мәлімдеме қабылдады.

Қасым-Жомарт Тоқаев пен Шавкат Мирзиёев келесі құжаттарға қол қойды:
- Жоғары мемлекетаралық кеңестің Қазақстан Республикасы мен Өзбекстан Республикасы өңірлері басшыларының кеңесін құру туралы шешімі;
- Жоғары мемлекетаралық кеңестің геология және сирек кездесетін металдар өндіру жөніндегі жұмыс тобын құру туралы шешімі;
- Жоғары мемлекетаралық кеңестің трансшекаралық өзендердің су деңгейін болжау бойынша екіжақты жұмыс тобын құру туралы шешімі;
Сондай-ақ мемлекет басшыларының қатысуымен мынадай үкіметаралық және ведомствоаралық құжаттарды алмасу рәсімі өтті:
- Қазақстан Республикасы Үкіметі және Өзбекстан Республикасы Үкіметі арасында Қазақстан Республикасы мен Өзбекстан Республикасының азаматтық мақсаттағы жерүсті радио қызметтері пайдаланатын радиожиілік иеленімдерін шекара маңы аймақтарында үйлестіру туралы келісім;
- Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Өзбекстан Республикасы Үкіметі арасындағы бірлескен әскери оқу-жаттығулар өткізу туралы келісім;
- Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Өзбекстан Республикасы Үкіметі арасындағы трансшекаралық су объектілерін бірлесіп басқару және пайдалану туралы келісім;
- Қазақстан Республикасы Үкіметі және Өзбекстан Республикасы Үкіметі арасында Қазақстан Республикасы мен Өзбекстан Республикасы кеден қызметтерінің өкілдіктерін ашу туралы келісім;
- Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі мен Өзбекстан Республикасы Әділет министрлігі арасындағы ынтымақтастықтың 2026–2027 жылдарға арналған бағдарламасы;
- Қазақстан Республикасы Өнеркәсіп және құрылыс министрлігі мен Өзбекстан Республикасы Тау-кен өнеркәсібі және геология министрлігі арасындағы тау-кен өнеркәсібі саласындағы ынтымақтастықты дамыту туралы өзара түсіністік жөніндегі меморандум;
- Бірлескен инвестициялық платформа құру туралы негіздемелік келісім;
- Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі мен Өзбекстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі арасындағы «Гамма-пышақ» стереотаксикалық радиохирургиялық емдеу технологиясын қолдана отырып, мамандандырылған медициналық көмек көрсету саласындағы ынтымақтастық туралы меморандум;
- Қазақстан Республикасы «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» коммерциялық емес акционерлік қоғамы мен Өзбекстан Республикасы Мемлекеттік медициналық сақтандыру қоры арасындағы мемлекеттік және міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру саласындағы өзара түсіністік пен ынтымақтастық туралы меморандум;
- Қазақстан Республикасы Туризм және спорт министрлігі Туризм индустриясы комитеті мен Өзбекстан Республикасы Экология, қоршаған ортаны қорғау және климаттың өзгеруі министрлігі Туризм комитеті арасында туризм саласындағы ынтымақтастықтың 2026–2027 жылдарға арналған бірлескен іс-қимыл жоспары;
- Астана қаласы әкімдігі мен Ташкент қаласы хокимияты арасындағы ынтымақтастық туралы келісім;
- «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ мен «ӨзбекМұнайГаз» АҚ арасындағы мұнай-газ химиясы саласындағы жобаларды бірлесіп іске асыру туралы негіздемелік келісім;
- «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ мен «ӨзбекМұнайГаз» АҚ арасындағы «Жарқын» барлау жобасы бойынша қағидаттар туралы келісім;
- «Ассамблея жастары» республикалық қоғамдық бірлестігі мен Өзбекстан Жастар одағы арасындағы ынтымақтастық туралы меморандум.
Басты мақсат – қазақ-өзбек қарым-қатынасын жаңа сапалы деңгейге көтеру
Екі ел арасында жасалған келіссөздердің мән-мағынасы, бағыт-бағдары Қазақстан мен Өзбекстан президенттерінің БАҚ өкілдеріне арналған брифингінде айтылды.
Мемлекет басшысы осы сапарының басты мақсаты бауырлас халықтар арасындағы достық пен тату көршілікті бекемдеу, сан қырлы ынтымақтастықтың жаңа жолдарын ашу, түптеп келгенде, қазақ-өзбек қарым-қатынастарын жаңа сапалы деңгейге көтеру екенін айтты.
– Қазақстан Президенті ретінде Өзбекстанмен көпжоспарлы ынтымақтастықты дамытуға басымдық беру міндетім деп санаймын. Кейбір сарапшысымақтар айтып жүргендей, Қазақстан мен Өзбекстан – бақталас та, бәсекелес те емес, керісінше, өркендеу жолында тізе қосып, қатар келе жатқан стратегиялық серіктес, сенімді одақтас. Халықтарымыз бір-бірін шынайы құрмет тұтатын жақын бауырлар, достар, – деді Президент.

Қасым-Жомарт Тоқаев Шавкат Мирзиёевтің екіжақты қарым-қатынасты жаңа сапалы деңгейге көтеруге және әлемнің Орталық Азияны достық пен бірліктің аймағы ретінде тануына үлкен үлес қосқанын атап өтті.
– Президент Мирзиёевтің қуатты басшылығымен Өзбекстан көптеген салада тамаша жетістіктерге жетті, дүниежүзіне табысты дамып келе жатқан ел ретінде танылды. Ауқымды реформалардың нәтижесі орнықты экономикалық өсімнен, халықтың әл-ауқатының артуынан, қалалардағы қарқынды өзгерістерден және қоғамның барлық бағытындағы сапалы дамудан көрінеді. Өзбекстан әлемдік аренадағы өзінің орнын нығайтып, халықаралық және өңірлік қауіпсіздік пен ынтымақтастықты қамтамасыз етуге айтарлықтай үлес қосты. Қазақстандықтар бауырлас өзбек халқына шынайы қолдау көрсетіп, жетістіктеріне қуанады, – деді Мемлекет басшысы.
Сондай-ақ келіссөздер барысында екіжақты күн тәртібінің кең көлемді мәселелері талқыланып, елдеріміздің сан қырлы ықпалдастығын одан әрі дамытудың басымдықтары белгіленген.
– Ортақ мақсатқа қол жеткізуде екіжақты сауданың орны ерекше. Кейінгі кезеңде екі ел арасындағы тауар айналымының жыл сайынғы көлемі тұрақты түрде 4 миллиард доллардан аса қаржыны құрайды. Бұл – үкіметтеріміздің дәйекті жұмысы мен бизнестің тікелей диалогінің нәтижесі. Дегенмен сауда-саттықты арттыруға әлі де айтарлықтай әлеует бар, – деді Президент.
Мемлекет басшысы өнеркәсіп, автокөлік шығару, құрылыс секторы, энергетика салаларында кейінгі жылдары айтарлықтай табысқа қол жеткенін атап өтіп, тараптар бұл бағыттағы ынтымақтастықты кезең-кезеңімен кеңейту жұмыстарын жалғастыруға келіскеніне тоқталды. Ауыл шаруашылығы саласындағы байланыстарды нығайту басым міндет ретінде белгіленгенін атап өтті. Бұл ретте агроөнеркәсіп кешеніндегі бірқатар жоба, соның ішінде бидай мен ет-сүт өнімдерін өңдеу мәселелері пысықталып жатыр. Агросектордағы бірлескен жобаларға жан-жақты қолдау көрсету келісілген. Іскерлік топтар арасындағы байланыстар кеңейеді. Қазақстанда өзбек капиталының қатысуымен 6 мыңнан аса кәсіпорын табысты жұмыс істейді. Президент осы бағыттағы ынтымақтастықты арттыруға, өзбек бизнесінің өркен жаюына қолайлы жағдай жасауға қазақ елі дайын екенін айтып өтті. Бұрынғы Өңіраралық форум Өңір басшыларының кеңесі ретінде қайта құрылып, ұдайы қызмет атқарады.
Келіссөздердің бір парасы көлік-транзит саласын дамытуға арналған. Бұл орайда Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан мен Өзбекстан аумағы арқылы өтетін жүк тасымалының көлемі артқанын атап өтті. Биылғы 9 айдың қорытындысы бойынша екі ел арасында теміржолмен тасымал көлемі 15 пайыздан өсіп, 22 млн тоннадан асты. Президенттер алдағы уақытта да бірлесе отырып, тариф саясатын жетілдіруге, жүк тасымалы шарттарын жеңілдетуге, шекарадағы өткізу бекеттерін жаңғыртуға және кеден жүйесін цифрландыруға келіскен. Қасым-Жомарт Тоқаев бұл қадамдар екі ел көлік байланысын нығайтатынына сенімді екенін жеткізді.
Энергетика саласында маңызды жобаларды бірлесіп жүзеге асыру бойынша да ауқымды жұмыс атқарылып жатыр.
– «Ресей – Қазақстан – Өзбекстан» газ жобасы табысты нәтиже көрсетті. Көгілдір отынды тасымалдау көлемін арттыруға қос ел ниетті. Бұдан бөлек, мұнай мен атом өнеркәсібі салаларындағы ынтымақтастықты кеңейтудің келешегі зор. Тату көршілік, өзара құрмет рухында және бір-біріміздің мүддемізді ескере отырып, су энергетикасы саласындағы әлеуетімізді үйлестіру қажет екенін атап өттік. Бұл бағытта сындарлы ынтымақтастықты жалғастыруға бейілміз. Су саласына цифрлық шешімдерді енгізуге, су ресурстарын есепке алу мен мониторингілеу жүйесін бірлесе дамытуға басымдық береміз. Ақпараттық технологиялар мен жасанды интеллект бағытындағы ықпалдастықты күшейтудің келешегі мол. Бұл ретте елдеріміздің дербес жобалары бар. Оларды бірлесіп дамыту бүкіл Орталық Азияға мультипликативті әсер берер еді, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
Сондай-ақ мемлекеттер арасындағы орнықты және ұзақмерзімді қарым-қатынас орнатудың кепілі ретінде мәдени-гуманитарлық байланыстарды тереңдетуге баса мән берілді. Білім мен ғылым саласындағы бірлескен жұмыс келешегі, жастар арасында қарым-қатынас орнату мәселелері де талқыланды. Бұл бағыттағы айтарлықтай ілгерілеудің жарқын үлгісі ретінде былтыр екі ел жоғары оқу орындарының филиалдары ашылды.
– Біз университеттер арасындағы ықпалдастықты нығайтуды, академиялық алмасу бағдарламасын көбейтуді, бірлескен ғылыми форумдар мен тағылымдама өткізуді көздейміз. Қазіргі уақытта Өзбекстанның бай мәдени-тарихи мұраларына қазақ туристерінің зор қызығушылығы байқалады. Былтыр олардың саны үш миллионға жетті. Бұл саланың әлеуетін аша түсу үшін үкіметтерімізге бірлескен туристік жобаларды дамыту жұмыстарын жалғастыруды тапсырдық, – деді Мемлекет басшысы.
Келіссөздер барысында президенттер өңірлік және жаһандық күн тәртібінің өзекті мәселелері бойынша ұстанымдары ортақ екенін тағы да растаған. Орталық Азияның тұрақтылығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуге баса мән берілген. Президент өңірдің орнықты дамуы бауырлас халықтардың түпкі мүддесіне сай келетін ортақ мақсаты екенін атап өтті. Сөз соңында Мемлекет басшысы келіссөздер қорытындысына көңілі толатынын жеткізді.
Ал Өзбекстан Президенті келіссөздер екіжақты ықпалдастықтың кең көлемді бағыттарын нығайтуда маңызды рөл атқаратынын айтты.
– Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың бұл сапары екі ел арасындағы одақтастық қатынастардың деңгейі жоғары екенін тағы да растады. Аталған сапар көпжоспарлы ынтымақтастығымыздың жаңа тарихындағы айтулы оқиғаға айналды және байланыстарымызды арттыруға тың серпін берді. Қол жеткізілген уағдаластықтар мен келісімдер серіктестігімізді нақты мазмұнмен толықтырып, бірлескен жобалардың көкжиегін кеңейтіп, бауырлас екі елдің дамуына берік негіз қалайды, – деді Шавкат Мирзиёев.
Астана – Ташкент – Астана