Мұқтаждық пен масылдық

Соңғы кездері біздің әріптестер де, шенеуніктер де бұқараның арасында әлеуметтік масылдық кең тарай бас­­­тағанын жиі айтатын болып жүрміз. Дүр­мекке ереміз бе, ойланбай сөйлейміз бе, әйтеуір шенеуніктердің аузынан шық­қан пікірді Құран сөзіндей жаттап, кейде қайталап кететініміз бар. Атқамінерлердің халық үшін жасаған һәм қазір істеп жүр­ген қызметіндегі олқылықты жуып-шаю үшін кейде «масыл болмаңдар» дей салатынын білсек керек еді. Жоқ, «биіктегілер» айтты деп масс-медиа қыз­меткерлері де масылдық жайлы «жыр­лап» шыға келеміз. Ал Мемлекет бас­шысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Біз мұқ­таждық пен масылдықтың аражігін ажырата білуіміз керек. Тек Үкімет тарапынан бөлінетін жәрдемақыға қарап өмір сүруге болмайтынын әр азамат түсінгені жөн» деп еді. Әзірге мұқтаждық туралы сөз етуімізден, «масылдықтан арылу керек» деуіміз басым болып тұр.

18 Қыркүйек, 2019

Әженің арқасы

Шаужайына оралып әке-шешесінен айрылғысы келмей тұрған шолжаң немересін әжесі әуелі алдаусыратып шақырып алар еді. «Әй, мынаны көрдің бе, дейді қалтасында жүрген умаждалған орамал, түйме, жіп, тарақ секілді мидай араласқан бір уыс заттың ішінен қағазы мыж-мыж болып ақжемделіп, суреті әрең көрінетін ескі кәмпиттің шетін жылтыратып шығарып жатып, жүр, сен екеуміз Күріш апаңның үйіне барып кетпенін сұрап әкелейік».

16 Қыркүйек, 2019

Қаттыны жұмсақ жейді

Осыдан 107 жыл бұрын Саутгемптоннан Нью-Йоркке бара жатқан жолында айсбергке соғылып Атлант мұхитының түбіне кеткен «Титаниктің» су астында жатып тоза бастағаны жөніндегі хабар жақында ғана жарияланып, шартарапқа тарап кетті. Мұны аты аңызға айналған кеме туралы деректі фильм түсірмек болып, мұхит астына 4 мың метр тереңдікке түскен зерттеушілер анықтаған. Зерттеушілердің өзі сегіз елден құралыпты.

13 Қыркүйек, 2019

Мылтықсыз майдан

Бүгінгі таңда «байырғы адами құндылықтар жойылып бара жатыр» дегенді әркім айтады. Бұл өте орынды пікір. Қандай бір халық заманға сай өсіп-өркендеп, әлем қауымдастығы алдында өзінің ұлттық бет-бейнесін сақтап қалу үшін сан ғасырдан бері үзілмей келе жатқан байырғы құндылықтары: салты мен дәстүрі, тілі мен діні, ешкімге ұқсамайтын тұрмыстық һәм рухани қарым-қатынас ерекшеліктері үлкен рөл атқарады. Төтесін айтқанда, рухани-мәдени құндылықтарын сақтай алмаған ұлттың болашағы бұлыңғыр.

12 Қыркүйек, 2019

«Клиенттер» мен кеңесшілер

Әлеуметтанушылар зерттеуі халықтың басым бөлігінің ерікті-еріксіз түрдегі ермегі музыкамен байланысты екенін анықтапты. Теледидарды қосқаннан тұт­­қынына алатын концерттер мен ән­шілер­дің жүргізетін бағдарламасын айт­па­ғанда, үйдегі студент пен бала біткен арнайылап көретін әртүрлі сападағы 5-6 музы­калық арнаның насихаты толассыз төгіліп тұр.

11 Қыркүйек, 2019

Сақшылар ісіне де сақтық керек

Ала таяқ жол-патрульдік полиция қызметкерінің қолына қайта тиді. Ал кезінде осы ала таяқты қаншама айтыс-тартыспен алып тастаған едік. Бұ­ған басты себеп жол-патрульдік поли­ция қызметінің сапасына көңіл толмау­шылықтан басталғаны белгілі.

10 Қыркүйек, 2019

Жаға философиясы

Бала кезім, анам бірде үйдегі ескі-құсқы киімдер салынған кішкене қо­рапты сарайға шығарып тастауымды өтінді. Апара жатып қораптың бетіндегі өзімнің ескі жейдеме көзім түсіп кетті. Таң қалғаным, әлгі жейденің жағасы жоқ. Әдемілеп қиып алынғаны көрініп тұр. Үйге қайтып келіп анамнан неге олай істегенін сұрағанымда, ер адамның жағасы аяқ астында қалмауы керектігін байыппен түсіндірді. Мен сол кезде бала болсам да анамның ер-азаматқа деген үл­кен құрметінен зор тағылым, бай тәрбие байқаған едім.

09 Қыркүйек, 2019

Табиғатқа тәу еткен халықпыз

Қазақтың бүкіл салт-дәстүрі, наным-сенімі халқымыздың табиғатқа өте-мөте тәуелді болғанын білдіреді. Қазір де сол жағдайдан көп алыс кете қоймаған секіл­діміз.

06 Қыркүйек, 2019

Семилингвизм салдары

Оқу жылын оқушылармен қатар ата-аналар да, ұстаздар қауымы да қуана күтеді деп, жарқын жолдармен бастауымызға болар еді. Өкінішке қарай, соңғы жылдары оқу жылының қуанышынан гөрі, уайымы басым болып бара жатқандай. Керісінше, ұстаздар мен ата-аналар соңғы қоңырауды асыға күтетінін несіне жасырайық.

05 Қыркүйек, 2019

«...Жазасыз жан өлді деп ойлай ма екен?»

Алла тағала қазақтың иелігіне асты мен үсті байлыққа толы кең-байтақ жерді нәсіп еткені көңіл марқайтпай қоймайды. Алайда осынау Ұлы даламыздың, оның қойнауындағы ризық-несібеміздің қадірін біліп, оны құныттап пайдалану, жанын сала қорғау жағынан келгенде әттеген-ай дейтін тұстарымыз көп-ақ...

04 Қыркүйек, 2019

Адамтану ілімі

Әрбір халықтың табиғи жаратылы­сында өзін басқалардан ерекшелеп тұра­тын кемел қасиеті болады. Айталық, ағар­тушы Ыбырай Алтынсарин 1879 жы­лы Орынборда жарық көрген «Қазақ хрестоматиясы» атты еңбегінде, қазақ жара­тылысы өте таза халық, оның сана-сезімі мен сұңғылалығы біреу салып берген тар шеңберге сыймайды десе, ХІХ ғасырда өмір сүрген поляк зерт­теушісі А.Янушкеевич күнделігінде, «қа­зақ­тардың ақыл-ой қабілеті мен сұңғы­ла­лы­ғына ерік­сіз таңырқай, таңданбасқа амал жоқ» деп халқымыздың басқалардан артық кемел қасиеті жайлы тамсана жазады.

03 Қыркүйек, 2019

Дүние кең, көңіл тар

Дүниенің кең екені белгілі. Галак­ти­ка­лар­ды былай қойып, өзіміздің Жер планетасын алсақ, әлі қаншама игерілмеген жерлер бар. Тіпті Қазақстанның өзінде әлі де көптеген жерлер адам игілігіне аспаған күйінде бос жатыр. Егер пойызбен немесе кез келген автокөлік түрімен Нұр-Сұлтаннан Алматыны бетке алып шықсаңыз, ілеуде бір кездесетін қалалар мен елді мекендер, көзге шалынатын егістік алқаптар болмаса, жалпы даланың бос жатқанын байқайсыз. Әрине бұл жерлер мал жайылымдары саналатыны және теміржолдың бойындағы әрбір жер телімінің иесі бар екені белгілі. Бірақ сөйте тұра ауқымды бөлігінде тіршілік белгісі байқала бермейді. Жайылып жүрген малдың өзі сирек кездеседі.

02 Қыркүйек, 2019

«Он үште – отау иесі» санаға сыймайтын ұғым ба?

Жаратушы Иеміз қыз баланы 9-10, ұл баланы 12-13 жасқа толғанда балиғаттық ке­зеңге қадам басатындай етіп жаратқан. Мұны «Он үште – отау иесі» деген ата-бабаларымыз да, қазіргі ғылым да жоққа шығармайды.

30 Тамыз, 2019

«Тегін» деген тәтті сөз

Ешқандай еңбек сіңірмей тегін дүние иелену адам табиғатына әу бастан дендеп кіретін қасиет болса керек. Тегін дүниеге кенелгісі келетіндерді көп ойланбай, табан астында топтап тастасақ, түрлері көп: әртүрлі лауазым иелерінің алатын парасынан бастап, түрлі мекемедегі ақша жинау, қарапайым жандардың қаржысына қақпан құрудан шаршамайтын әртүрлі алаяқ пирамидалар, соларға сеніп соңғы тиынын санап беретіндер, қоғамдық көліктегі «қояндар», тіпті түнеп шыққан қонақүйінің сабыны мен сүйретпесін кетіп бара жатып сөмкесіне сала кететіндердің ісін не туабітті мінезге, не жүре жабысқан дағдыға жатқыза алмайсың.

29 Тамыз, 2019

Құрымның құны қалмады

«Тоғыз қабат торқадан тоқтышақтың те­рісі артық» деген ескілерден қалған сөз бар. Сол ескілерден қалған сөз ескірейін деді ме... Әйтеуір қазір малдың еті мен сүт-майы қымбаттаса да, терісі ешкімге керек­сіз болып, әр жерде шіріп жатады.  

28 Тамыз, 2019

Сапаны қадағалау – рецепсіз сатумен байланысты емес

Биылдан бастап қазақстандықтарға дәрі-дәрмектерді рецепсіз сатуға шектеу қойылды. Өйткені Денсаулық сақ­тау министрі Е.Біртанов барлық дәрі­ханаларға дәрі-дәрмекті арнайы рұқ­сатсыз сатуға тыйым салды.

27 Тамыз, 2019

Кісіліктің «қызыл кітабы»

Жасаған иеміз бізді есті жан етіп жаратқан соң айналамыздағы тіршілік атаулыға аялай қарағанымыз абзал. Төрткүл дүние төсін тел емген сан жетпес санасыз «жерлестеріміз» алдындағы сол жауапкершілікті сезінген­діктен болар, жер бетіндегі аң-құстар мен өсім­діктер әлемін сақтаудың амалдарын із­деп аласұрамыз.Тұқымы тұздай құрудың алдында тұрғандарын «қызыл кітапқа» кіргіземіз. Дұрыс. Қоршаған ортаны қорғау – саналының сауапты ісі. Асылында, арда та­биғаттың тепе-теңдігін бұзбағанға не жетсін!

26 Тамыз, 2019

Аспантаулар һәм адам рухы

Таудан арқасы бардың, тастан жүрегі бар. «Асу бермес асқар жоқ» деп аспанмен астаса асқақтаған алкеуде шыңдарға өрмелейтін альпинизм спорты екінің біріне ермек емес. Ердің ері – егеудің сы­нығы ғана тәкаппар тау қабырғасында қос тігуге жүрегі дауалайды. Батылдық пен батырлықтың, қайтпас қайсарлық пен қажымас қайраттың, мұқалмас күш-жігер­дің, ең бастысы өршіл рухтың сыналатын спорты осы альпиниада болса керек. Иманың қасым болатын иен таудағы құлама құздар мен қалың қар астында жатқан мұз жыралар, терең үңгірлер мен ұры ұралар «тәуекел түбі – жел қайық» деп салдыртып өте шығатын ашық айдын емес, тас жұтар тәуекелден де құдіретті күш – заңғар биіктікке, адам аяғы баса бермес айрықша сұлулыққа, бірақ қойны-қонышы суық та қаһарлы сұлулыққа деген құш­тарлық шығар, бәлкім. Оны таудың аққалпақ төбесіне табаны тигендер біледі.

23 Тамыз, 2019

Ең көп зардап шеккен – қазақ

БҰҰ Бас Ассамблеясының 64-сессиясы 2009 жылы бекіткен «Ядролық сынақтарға қарсы іс-қимылдың халықаралық күні» 29 тамызда атап өтіледі. Бұл күнді белгілеу Қазақстан тарапының ұсынысымен қабылданғанын еске сала кетейік. Биыл соған 10 жыл толып отыр.

22 Тамыз, 2019

Мемқызмет: мін мен жөн

Мемлекет қызметкері болсақ та, заң бойынша «мемлекеттік қызметкер» аталып көрмеппіз. Дегенмен естуіміз бар, көруіміз бар: тіптен оңай емес дүние. Не­сін жасырасың, күш-қуат тұрғысынан ауық-ауық әбден сығылған лимондай боп қала­тыны өз алдына, күнделікті ағымда жүр­геннің өзінде көбіне жақсы аты жоқ. Дүниенің бүкіл оңалмай жатқан кел­бетіне мемлекеттік қызметкерді кінәлау, «өй, шенеунік қой» дей салу халықтық қол­даныста жиі кездеседі. Неге? Неліктен?

21 Тамыз, 2019