Ғылымның қия шыңында

Еліміздің батыс шебіндегі Қиғаш өзеніне таяу орналасқан қазіргі Бөкейхан ауылында 1950 жылы өмір­ге келген. Қиырдағы ауылда бала­лық шағы өтіп, ержеткен ол мек­­тепті бітірген соң педагогика са­ла­сын таңдады. Сөйтіп, 1966 жылы Ала­тау бөктеріндегі Алма­тыға же­тіп, Абай атындағы Қазақ педа­гоги­калық институтының математика факультетіне құжатын тапсырды. Білімге құштар жас 1971 жылы атал­ған оқу орнын бітірді.

Еңбек жолын алдымен бұрынғы Гурьев педагогика институтында бас­тады. Тәуелсіздіктің елең-ала­ңында Алаш қайраткері Х.Дос­мұхамедовтің есімі берілген универ­ситеттің математикалық анализ кафедрасында 20 жыл жұмыс іс­теді. Кейін Атырау мұнай және газ инс­титутындағы жоғары мате­ма­тика және есептеу техникасы ка­фед­расының меңгерушісі, УНАТ инсти­туты Атырау филиалының дирек­торы, Атырау инженерлік-гума­нитарлық институтының ректоры қызметін атқарды. Елу жылдан астам мерзімде мыңдаған шәкіртті тәрбиелеп, математика ғылымының қыр-сырына баулыды.

Ақырын жүріп, анық баса­тын қалпынан таймаған Ерсайын Уәлит­ханұлы ұстаздық кәсібін ғы­лым­мен ұштастырды. Жоғары білім алған институттағы аспиран­ту­раның күндізгі бөліміне түсіп, дифференциалдық және инте- г­ралдық теңдеулер саласын таңдады. Ғылыми ізденісінің нәтижесінде 1990 жылы «Динамикалық симметриял спутниктің конустық прецессиясына туындайтын периодтық қозғалыстар» тақырыбында кан­дидаттық диссертациясын сәт­ті қор­ғады. Ал 2005 жылы «Аспан ме­ханикасының жаңа модель­де­рін­дегі Ляпунов бойынша орнықты­лық мәселесі» бойынша докторлық диссертациясын қорғап, физика-­математика ғылымдарының док­торы атанды. 2007 жылы ғалым­ға Жоғары аттестациялық комис­сия­ның шешімімен математика профессоры ғылыми атағы берілді.

«Ерсайын Уәлитханұлының ғы­лыми зерттеу еңбегінде аспан ме-х­а­никасының жаңа моделі құрас­ты­рылды. Толық симметриялы 9 және 10, толық емес симметрия­лы 10 аспан денесінің шектеулі есебі­не байланысты динамикалық модельдер үшін дифференциалдық теңдеулер жүйесі енгізілді. Евклид­тік және фазалық Гамильтон кеңіс­тіктеріндегі координаталар жүйе­сінде сапалы әрі сандық есептеу­лер жүргізілді. 9 және 10 аспан денесі­не қатысты шектелген мәселені анық­тайтын дифференциалдық теңдеудің стационарлық шешімін анықтайтын функционалдық тең­деу құрылды. Компьютерлік алгеб­ра әдістерімен дифференциал­дық тең­деулер жүйесінің жиіліктер арасындағы резонанстық қатынас­тар анықталды. 3 және 4-рет­ті жиіліктер резонанстары үшін Ля­пунов мағынасында тепе-теңдік жағ­дайдағы орнықтылық және ор­нықсыздық туралы теоремалар дәлелденді», дейді профессор, ха­лықаралық Ақпараттандыру ака­демиясының академигі Серік Өтепқалиұлы.  Оның ғалым ретіндегі қалыптасу кезеңі М.Ломоносов атындағы Мәс­кеу мемлекеттік университеті, С.Орджоникидзе атындағы Мәскеу Авиациялық институты және КСРО Ғылым академиясының Теориялық астрономия институты секілді же­текші ғылыми мектептерде өтті. Мәсе­лен, кандидаттық диссертация тақырыбы бойынша жүргізілген зерттеу жұмыстарына КСРО Мем­лекеттік сыйлығының лауреаты профессор Е.Гребеников, профессор А.Сокольский жетекшілік етті.

Ғалым ғылыми зерттеулеріндегі тұжырымдары туралы халықаралық және республикалық ғылыми басылымдарда 114 ғылыми мақала, 3 ғылыми монографиясын жария­лады. Оның жетекшілігімен 1 док­торлық жұмыс дайындалды. Жо­ғары оқу орындарында 12 ғылым магистрін даярлады.

Ол бірнеше рет облыстық мәс­лихаттың депутаты болып сайланды. Үлкен шаһарда тұрмаса да жергілікті ғалымның жоғары білімді, білікті ма­мандар даярлау ісіндегі және ғылымдағы қа­жырлы еңбегі үшін лайықты баға­сын алды. Мемлекет басшы­сының Жарлығымен 2010 жылы Қазақ­станның еңбек сіңірген қайраткері атағы беріліп, 2020 жылы «Құрмет» орденімен марапатталды. Ал былтыр ғылымның қия шыңына өрлеген ғалым Ерсайын Ихсанов Ұлттық ғылым ака­демиясының академигі болып сайланды.

Атырау облысы