“АҚЫЛ, ҚАЙРАТ, ЖҮРЕКТІ БІРДЕЙ ҰСТАП...”

Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінде “Болашақ” орта мектебінің директоры, педагогика ғылымдарының кандидаты Мәрзия ТҰРЛЫХАНОВАМЕН “Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұстап...” атты тағылымы мол кездесу кеші өтті. Жұртшылық Мәрзия апайды қазақтың даңқын асқақтатқан біртуар ұлдарының бірі Дәулеттің анасы ретінде жақсы білсе, бұл жолы болашақ мұғалімдер ұлағатты ұстаздың жинақтаған тәжірибесі, оқыту әдістемесі жайлы ақыл-кеңесін тыңдады. – Алдымен осы бір қасиетті ша­­ңыраққа шақырып отырған Шәм­ша Көпбайқызына, сіздерге айна­лайын, қыздарым шын жүре­гімнен аналық алғысымды білдіре­мін. Жасы ұлғая келе адам өткен өмірінің өткелдеріне көбірек үңілсе керек. Соған қарағанда, өмірдің қызығы да, қиындығы да, өте қат­ты сынағы да болады екен. Қазір, шүкір, егеменді ел болдық. Бұл бір Алланың ісі деп тәубешілік жасап, төзімділік, шы­дам­дылық көрсетуі­міз қажет. Еш уақытта босаңсуға болмайды. Жа­қында осындай тол­ғаныстардан ту­ған “Шаңырақ ша­пағаты” атты кіта­бым жарық көрді. Онда сол ойла­рымның бәрін қам­ту­ға тырыстым, – деді Мәрзия апай қыздарға арнаған сөзінің басында. Алланың берген он баласын дү­ниеге әкеліп, ер жеткізіп, оларға өнегелі тәрбие, бәріне жоғары білім беруі өз алдына, қашанда қолынан келсе жақсылық жасауға, өзі айт­қан­дай, ұстаз – жүректің батыр­лығын да, сезімнің ақындығын да, мінездің жайлылығын да, білімнің байлығын да бір арнаға тоғыс­ты­рушы тұлға бо­лып саналат­ын­дығын айта келе ол шәкірт жүре­гіне жол таба отырып, адамдық пен адам­гершілік дәнін егуші “бағбан­дығынан” да “дәріс” бере кетті. Мәрзия апай бір жасқа толғанда соғыс басталып, әкесі Айтбайдың іні­сі мен жалғыз баласы Ақан со­ғыс­қа аттанады. “Алла тағала екі тілекті бермес, елден артық емес­пін, балам болса, әлі үйленген жоқ. Мен інім­нің тілеуін тілеймін, екі баласы мен келінді қолына табыс етсем, арма­ным жоқ” деген тілегі қабыл болып, інісі аман-есен ора­лады да, ұлынан қара қағаз алады. “Міне, көрдіңіздер ме, қазақтың бауырмалдық, туыстық қасиетін. Ол да атадан балаға қалған мұра. Ендеше, сендер де туыс, жақын­дарыңның көңілін қалдырмай, осы қасиетімізге адал болыңыздар”, – деді ұстаз-ана. Әкесі Айтбай жайында айтқан сағынышты әңгіме де әсерлі шық­ты. Семейдегі бастауыш мектеп мұға­лімдерін дайындайтын педу­чи­лищені бітіріп, “Қызыл жұлдыз” ауылында жергілікті халықты жи­нап, мектеп салып, мұғалім болған ол жалғыз ұлы соғыстан қайтпай, қайғы жұтып жүргенде “Айтбайдың ұлы жоқ, шаңырағының түтіні өшті”, деген сөз есті қыздың есінде қалады. Еге­мендік алып, етек-жеңіміз жиналған соң ауылдағы көзкөргендер, оқытқан оқушылары 1951 жылы Еңбек Қызыл Ту ор­де­німен марапатталған Айтбай Тоқ­баевтың есімін сол ауылға беруге шешім шығартады. Осылайша, ауылдың кіре берісіне “Айтбайдың шаңырағы ортасына түскен жоқ. Оты да, аты да өшкен жоқ” екен­дігін айғақтап, “Айтбай ауылы” деген жазудың үстіне шаңырақтың белгісін қояды. Қазақтың арғы-бергі тарихында ақыл-парасатымен, өжеттігімен ке­ліп түскен әулеттің, елдің атағын шы­ғарған келіндер аз болмаған. Мәр­зия апай солардың бүгінгі сар­қы­тындай. Өз тұсында М.Әуезов, С.Сейфуллин, І.Жансүгіровтермен қа­тар жүріп, халықтың сауатын аш­ып, ұстаз болған, жалынды жыр жаз­ған, Александр Затаевичке он үш ән­ді нотаға түсіріп берген реп­рессия құр­баны атасы Тұрлықан Қа­сенұлы­ның ақталуына, еңбек­те­рін жинақ­тап, ол кісі жайында кітап жазуға ат­са­лысып, келіндік міндетін атқарады. – Ұстаз екенсің, онда барлық болмысыңмен, жан дүниеңмен бер­ген біліміңнің нәтижесін көруің ке­рек. Орташа оқушыны – екпіндіге, екпіндіні – жақсыға, жақсыны – өте жақсы оқуға жеткізу. Оқушыны өзі­ңе қарату ұстаздық шеберлігіңе бай­ланысты. Ал шеберлікті өмір бойы шыңдайсың. Шеберлік демекші, менің математика пәнін оқытуда балалармен жекелей жұмыс жасауда өз әдіс-тәсілім болды. Бұрындары бір сыныпта 40-қа жуық оқу­шы оқы­са, 45 минөт ішінде бә­рінен са­бақ сұрап үлгер­мей­сіз. Ма­тема­тика өте қиын пән. Міне, осы 45 минөтті ұтым­­ды пай­далану үшін оқу­шы­ларды өте жақ­сы, екпінді, орташа топ­қа бөліп, олардың әрқай­сы­сына есеп шығарып, дайын­дап әке­ле­мін. Сабақ бас­та­­лы­сымен жақ­сы оқи­­тын­­дарға есеп бе­ріп қоямын да, на­шар­ларын тақтаға шы­­­ғара­мын. Сөйтіп, бір сабақта 10-15 ба­ғаға дейін қоямын. Міне, өмір бойы қол­дан­ған осы әдіс­те­мем­нен жа­сым кел­се де, еңбегімнің қоры­тын­­дысы болсын деп канди­дат­тық дис­серта­ция қорғадым”, – дейді ұстаз. Кездесу барысында өмірден көр­гені де, түйгені де көп ұстаз-ана мен студент қыздар арасында әдемі әң­гіме өрбіді. Әсіресе, келін мен қайын ене арасындағы сыйластық жайлы айтылған әңгімелер қыздардың есінде сақталары хақ. Педагогика және психология, му­зыкалық білім және мәдениет фа­культеттерінің ұйымдасты­руы­мен өт­кен кештің тағы бір ерек­шелігі, әңгіме арасы ән­мен, бимен өріліп отыр­­ды. Еліміздің абыройын аспан­дат­қан Дәулетке арналған сазгер Лена Әбдіхалы­қованың “Ер Дәулет” әнін Гүлнұр Өмірбаева орындады. – Қыздарға айтар ақылы, өсие­ті бар деген оймен Мәрзия апай­ла­ры­ңызды кездесуге шақырған­быз. Сол мақсатымызға жеттік. Ке­шіміз өте тамаша өтті. Тағылымы мол ғұмыр­дың ертеңгі ұстаз-ана­ларға берері мол деп ойлаймын. Ендеше, қызда­ры­мызға бақытты болудың алгари­т­мін үйрет­кеніңіз үшін сізге көп рахмет, – деп кешті қорыта келе Шәм­ша Көпбай­қы­зы оқу орны ғы­лыми кеңесінің ше­ші­мімен Мәрзия Айт­байқызына уни­вер­ситеттің Құрметті профессоры ата­ғының куәлігін сыйлап, мантия кигізді. Гүлзейнеп СӘДІРҚЫЗЫ.