Шынтуайтында, бордақылау алаңы 38 гектар жерді алып жатыр. Дәл қазір екі мыңнан астам қара мал бордақыланып жатыр. Өздерінде сиыр болмағандықтан, бордақыланатын малды Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Ақмола облыстарының ұйымдасқан шаруашылықтарынан да, жекеменшіктен де алады. Сондықтан тұқымы әрқилы. Герефорд, әулиекөл, ангус, ақбас, сондай-ақ жергілікті жердің тұқымы азып кеткен малына дейін бар.
– Мұнда 2019 жылдан бері жұмыс істеймін, – дейді «Биборд» ЖШС бордақылау алаңының меңгерушісі Әсет Сандуров, – төрт-бес жылғы тәжірибеде асылтұқымды малдың арасында өзгеден оқ бойы тәуірі қазақтың ақбас сиыры. Біріншіден, өз табиғатымызға бейімделген. Бордақылау алаңында семіртілген малдар қысы-жазы ашық аспан астында тұрады. Сақылдаған сары аязға қыңбайды. Өйткені ақбас тұқымдас мал қоңыр күз жеткенде қысқа дайындала бастайды. Жүні өседі. Әрине, қысқы мерзімде мал азығын 20-30 пайызға көбейтеміз. Азығы мол болған соң қоңдана береді. Күніне бір жарым кило мөлшерінде салмақ қосады. Бұл тәп-тәуір көрсеткіш.
Әсет Базарбайұлының айтуына қарағанда, мал шаруашылығындағы еңбегің өтелуі үшін асылтұқымды малға иек артқан жөн. Бордақылау алаңының мамандары үш облыстың ұйымдасқан мал шаруашылығы ұжымдарын аралап, өздері ұнатқан малға келісімшарт жасап, тірідей салмағы 250 килодан кем емесін сатып алады. Ал жекеменшіктің қолындағы бірлі-жарым малдың бәрі бірдей талапқа сай келе бермейді. Бордақылау алаңы алған малдың ағзасында кінәрат болса, қайтып ол шаруашылықтармен жұмыс істемейді. Бұл талаптың екі жаққа бірдей тиімділігі бар. Ғылыми есеп бойынша қара малдың тірідей салмағы 18 айдың ішінде 400 килоға жетуі керек. Осы уақыттың ішінде мұндай көрсеткішке қол жетпесе, жұмсалған мал азығы есебінен шығынға ұшырайды. Жекеменшіктің мұндай көрсеткішке жету мүмкіндігі аздау. Олардың мал азығы бордақылау алаңындағыдай емес, шөп пен жем ғана. Ал алаңда мал ағзасына қажетті дәрумен, тұз, бор, сүрлем, барлығы белгілі бір мөлшермен есептеліп, әбден араластырылып, байытылған азық ретінде беріледі. Екіншіден, жергілікті жердегі малдың тұқымы әбден азып кеткен.
– Бұрын Пухальскідегі бордақылау алаңында жұмыс істегенімде, – дейді Әсет Базарбайұлы, – төңіректегі ауылдарға асылтұқымды бұқа сатып алып беріп, екі жыл сайын ауыстырып, тұқымын жақсартуға тырыстық. Алдағы уақытта бұл жерде де осындай тәжірибені жүзеге асыру ойымызда бар. Халықтың қолындағы малдың тұқымы асылданса өздеріне де жақсы, бордақылау алаңдары үшін де тиімді.
Меңгерушінің айтуына қарағанда, бордақылау алаңына тапсырылған қара малдың әр килосы үшін мемлекеттен субсидия есебінде 200 теңге төленеді екен. Тапсырылған малдың тірідей салмағы 250 кило болса, оны 200 теңгеге көбейтсеңіз, қосымша тәп-тәуір табыс табасыз. Осы амал жүзеге асса, өңірдегі қара малдың тұқымын толайым жақсартып, жілігі татитын табыс табуға әбден болар еді.
Ендігі бір мәселе, кадр жайы. Меңгерушінің сөзінше, қаншама жағдай жасалса да, механизатор табу мехнат. Жастар жағы қара жұмысқа келе бермейді. Бұл мәселені түбегейлі шешу үшін соңғы жылдары Краснояр селосындағы ауыл шаруашылығы колледжімен шарт жасасып, жұмыс істеп жатыр. Колледж оқушылары тәжірибеден өткен кезде жалақылары толық төленеді. Осындай қамқорлықтың нышанын сезген түлектер тұрақты жұмысқа орналасып та жатыр.
Бордақылау алаңы мал азығы үшін егістік алқабын баптап отыр. Дәнді дақылдармен бірге көпжылдық екпе шөп егіп, шабындық жерді жақсартпақ. Былтыр алғаш рет егіпті. Егер жер көлемі көбейсе, екпе шөп егу алқабы кеңейе түспек. Кесе-көлденең тұрған бір мәселе – жайылымдық жердің жоқтығы. Жер болса асылтұқымды сиыр бақпақ. Сонда өз төлі есебінен-ақ, бордақылау алаңын толтырар еді.
Ақмола облысы
