Қауіпсіздікке көздің қарашығындай қараған жөн

Қаза тапқандардың отбасыларына көмек көрсетіледі

Отырыста күн тәртібіндегі негізгі мәселені талқыламас бұрын Олжас Бектенов Ұлытау облысында болған қайғылы жағдайға тоқталды.

«Үкімет атынан шахтадағы апат салдарынан қаза тапқан кеншілердің туған-туыстары мен жақындарына көңіл айтамын. Марқұмдардың отбасыларына барлық қажетті көмек көрсетіледі. Оқиға орнында тиісті қызметтер жұмыс істеп жатыр», деді Премьер-министр.

Мемлекет басшысының тапсырмасымен апаттың себептерін тексеру және зардаптарын жою бойынша үкіметтік комиссия құрылды. Жүргізіліп жатқан жұмыс туралы Премьер-министрдің орынбасары Қанат Бозымбаевтың есебі тыңдалды. Екі күн бұрын «Қазақмыс» корпорациясының «Жомарт» кеніші шахтасында апат орын алғаны атап өтілді. 7 адам қаза тапты. Бұл ретте 402 адам өз бетінше эвакуацияланды.

Аталған жағдай бойынша сотқа дейінгі тергеу жұмыстары басталды. Оқиға орнында Төтенше жағдайлар министрлігінің аумақтық жедел штабы құрылды. Сенім телефонына 23 қоңырау түскен. Премьер-министрге үкіметтік комиссия апаттың себептерін тергеу бойынша жұмысты бастағаны, тиісті сараптамалар жүргізілетінін баяндады.

Алдын ала мәлімет бойынша, шахтада табиғи газ жарылған. Комиссия басшысы мен мүшелері оқиға орнында болып, қаза тапқандардың отбасыларымен кездесу өткізді. Қазір шахтадағы жұмыс тоқтатылды. Арнайы екі шағын комиссия құрылды. Біреуі апаттың себептерін, екіншісі қауіпсіздік ере­желерін бұзу фактілерін анықтайды. Шағын комиссиялар өз жұмысын 10 күн ішінде аяқтауы керек.

Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша қаза тапқандардың отбасыларына қажетті қолдау шаралары көрсетіліп жатыр. Сондай-ақ «Қазақмыс» корпорациясы ұжымдық шартқа сәйкес, жерлеу рәсімін ұйымдастыру, жылдық орташа жалақының 10 еселенген мөлшерін төлеуге, балалардың оқу ақысын төлеу, қаза тапқан жұмысшылардың несиелері мен қарыздарын өтеуге көмек көрсетеді.

Сонымен қатар қолданыстағы заңнама шеңберінде кеншілердің отбасыларына бюджеттен мемле­кеттік жәрдемақылар және асырау­шы­сынан айырылу жағдайы бойын­ша әлеу­меттік сақтандыру мем­­лекет­тік қорынан әлеуметтік төлем­дер таға­йын­далады. Сондай-ақ жер­леуге ар­налған төлемдер жүр­гізі­леді. Жалпы, комиссия жұмысы аяқталғаннан кейін тергеу нәтижелері ұсынылады.

Авиация саласы – даму үдерісінде

Кейінгі бес жылда сала көр­сеткіштері екі есеге өсті. Былтыр отандық әуе компаниялар 14 млн 700 мың жолаушыны тасымалдады. Ол 2023 жылдың көрсеткіші­мен салыстырғанда 11%-ға көп. Әуежайларда қызмет көрсетілген жолаушы саны 14%-ға өсіп, 29 млн 700 мың адамды құрады. Бұл туралы Үкімет отырысында Көлік вице-министрі Талғат Ластаев айтты.

«Ұшу қауіпсіздігі – азамат­тық авиацияның басты міндеті. Еліміздегі бұл жетістікті Батыс Еуропа елдерінің көрсеткішімен қатар қоюға болады. Халықаралық авиациялық ұйымының бағалауы бойынша 82%-ды құрайды. Бұл әлемдік орташа деңгейден (70,8%) 11,2%-ға жоғары. Өткен жылы Еурокомиссия Қазақстан авиакомпаниялары үшін Еуропа одағына ұшуға қатысты «Қара тізімдегі» барлық шектеулерді толығымен алып тастады», деді Т.Ластаев.

Алдағы шілде айында Мемлекет басшысының шақыруымен алғаш рет ИКАО Кеңесінің президенті Сальваторе Шаккитано ресми сапар­мен елімізге келеді. Бұл Қазақ­стан мен ИКАО арасындағы ынты­мақтастықтың жаңа сатысы болады.

Саланың тұрақты дамуын қам­тамасыз етуде – әуе маршрут­тарының көбеюі мен әуе флотының жаңаруы маңызды рөл атқара­ды. Елімізде ішкі әуе тасымалын 6 әуе компаниясы 56 бағыт бойынша жүзеге асырады. Былтыр мар­шруттар саны 10%-ға артты. Бұл ел ішіндегі көлік қолжетімділігінің өсіп келе жатқанын көрсетеді. Әуе рейстерінің тұрақтылығы 75%-ды құрайды. Бұл әлемдік көрсеткішке сәйкес. Әуе тасымалы сапасын арттыру және рейстердің кешігуін азайтудың негізгі факторларының бірі – әуе кемелері паркін жаңарту және ұлғайту. Отандық әуе компаниялары жыл сайын 10-15 жаңа заманауи ұшақ сатып алады. Қазір елдің әуе паркінде 104 ұшақ бар. Биыл әуе паркі екі жаңа Airbus A320 NEO лайнерімен толықты. Жыл соңына дейін тағы 14 ұшақтың келуі күтілуде, бұл тасымалдау сыйымдылығын 15%-ға арттыруға мүмкіндік береді.

«Авиахабтарды дамыту мен ел әуежайларындағы жүк ағынын ұл­ғайту бойынша 6 әуежай анық­тал­ды. Осы мақсатта Астана, Алматы, Шымкент, Ақтөбе, Қарағанды, Ақтау әуежайларында инфра­құ­ры­лымды жаңарту мен логис­тика­лық үдерістерді жеңілде­туге бағыт­талған 5 негізгі шара қарас­ты­рыл­ған. Бұл жобаларды жүзеге асы­ру үшін 2 млрд 100 млн доллар кө­ле­мінде жеке инвестиция тарту жос­­пар­ланған. Атап айтсақ, Ақтау­да әуе, автокөлік, теміржол және теңіз тасымалдарын біріктіріп, жүк ағы­нын қамтамасыз ететін толық­қан­ды муль­тимодальды хаб құру көздел­ген. Хаб құрылымында ұшақ­тарға тех­ни­калық қызмет көрсету мен жөн­деу орталығы, сондай-ақ ма­ман­­дарды даярлау бойынша оқу орта­лығы қа­растырылған», деді вице-министр.

Әуежайлардың сапасы маңызды

Халықаралық әуе рейстерінің саны жыл сайын артып келеді. Қазір 31 елдің 58 қаласына 119 бағыт­­та рейс орындалады. Былтыр 22 халық­аралық бағытта 6 жаңа қалаға 12 рейс ашылды. Олардың қатарын­да Мумбай (Үндістан), Джидда (Сауд Арабиясы), Прага (Чехия) сияқ­ты ірі қалалар бар. Сонымен қатар 10 бағыттағы рейстер қайта жан­данды. Биыл 16 жаңа бағыт ашу жоспарланған. Еліміздің халық­аралық әуе нарығына 4 жаңа шетел­дік лоукостердің келуімен жо­лау­шыларға бюджеттік әуе бағыт­тарын ұсыну мүмкіндігі артады. 

Авиация саласындағы цифр­лық трансформация жалғасып жатыр. Мемлекет-жекешелік әріптестігі аясында жүк тасымалдауда электрондық құжат айналымы жүйесі «E-freight» және әуе жолаушылары туралы деректерді жинау үшін API/PNR жүйелері енгізілді. Отандық әуежайлар­да жолаушыларға қағаз құжаттар­ды көрсетпей-ақ тіркеуден және бақылаудан өтуге мүмкіндік бере­тін «E-doc-airport» электрондық жүйесі енді. Қазір жолаушыларды биометриялық сәйкестендіру, ұшақтың ұшу уақытын қысқарту және отын шығынын азайту үшін 8 маршрутты оңтайландыру, сондай-ақ рейстердің кешігуі кезінде цифрлық сақтандыру қызметтері  – енгізу сатысында.

Бұл қызмет әуе билеттерін сату қосымшасына енгізілетін арнайы сервис болады. Ол жолаушыға рейс кешігуіне қарсы сақтандыру жасауға және рейс кешіккен жағдайда жедел түрде өтемақы алуға мүмкіндік береді.

«Еліміздің ең ірі 6 әуежайының аумағында арнайы экономикалық аймақ ашу туралы шешім қабыл­дап отырмыз. Олар халықаралық аренада бәсекеге қабілетті болуға тиіс. Сондықтан инфрақұрылымды дамы­туға және жүк тасымал­дау­шы­лар үшін қолайлы жағдай жасауға баса назар аударылады. Келе­сі кезеңде осы әуежайлар бар­лық халықаралық стандарттар бо­йынша мультимодальды орталық­қа айналуға тиіс. Бұл әртүрлі көл­ік түрлерімен жеткізілетін жүк­терді қабылдау және тарату қыз­м­ет­терінің сапасын арттыруға мүм­кіндік береді», деді О.Бектенов.

Туризмді дамытуда авиация саласының орны ерекше. Кендірлі, Зайсан және Қатонқарағай курорт­тық аймақтарында жаңа әуе­жай­лар­дың құрылыс жұмыстары жа­қын­­­да басталып, биыл аяқтала­ды. Кө­лік министрлігі осындай әуе­жай­ларға ұшу үшін шағын авиацияны да­мы­ту жұмыстарын күшейтуі керек.

Жалпы бүгінде авиация саласы­ның өсу резервтері және алдағы жыл­ға арналған міндеттер айқын­дал­ды. Дегенмен шешімін күткен мә­се­лелер де жоқ емес. Премьер-ми­нистр тиісті сала басшыларын соларға назар аударуға шақырды.

«Бірінші, халықаралық тәжі­ри­беге сәйкес, әуе апатын тергеу және оған жол бермеу шара­ларын қабылдауды жеке ведомство жүзеге асырады. Алайда министр­лік заңнамаға қажетті түзетулер ен­­гізуді ұзаққа созып жіберді. Тез­де­ті­ңіздер. Бұл қызмет биылдан қал­­май жұмыс істеуге тиіс. Екін­ші, біз­дің алдымызда 2028 жыл­ға қарай Қазақ­стан арқылы жүк­терді әуе көлігі­мен тасымалдау көле­мін екі есеге арт­тыру міндеті тұр. Сон­дық­тан Көлік министрлігіне халық­ара­лық нарықта лайықты орын алатын жүк тасымалдаушы ұлттық әуе компаниясын құру жұмысын жеделдетуді тапсырамын. Үшінші, ішкі ұшу сапарларының жиілігін арттыру, сондай-ақ халық­аралық ұшу са­парларының геогра­фия­сын кеңейту бағытында  жұмыс­тар жүргізіліп жатыр. Бірақ әуе рейстерінің кешігу жағдайлары да орын алады. Көбінесе бұл әуе ком­паниялары мен әуежайлардың арасындағы ретсіз жұмыстардың кесірінен туындап жатады.  Сон­дықтан министрлікке өзара іс-қи­мылдың тиісті тетіктерін пысық­тауды тапсырамын. Төртінші, жолаушылар тасымалын дамыту мақсатында қолданыстағы әуе кемелерінің паркін үнемі толық­тырып, жаңартып отыру қажет. Әуе компаниялары қарыз алу және лизинг тетіктерін пайдаланады. Бұл жұмысқа даму институттарын, соның ішінде квазимемлекеттік даму институттарын да белсенді тарту керек. Көлік министрлігіне Ұлттық экономика және Қаржы министрліктерімен бірлесіп, әуе компанияларын, әсіресе шағын әуе компанияларын қолдау шараларын пысықтауды тапсырамын. Бесінші, Көлік министрлігі Цифрландыру министрлігімен бірлесіп, цифрландыру және жасанды интеллектіні енгізу арқылы саладағы бизнес-процестерді автоматтандыру бо­йынша жұмысты күшейтуі қажет», деді Премьер-министр.

Жалпы үйлестіру Үкімет бас­шысының бірінші орынбасары Роман Склярға жүктелді.