Атырау облыстық табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасынан алынған мәліметке қарағанда, елді мекендерді құм көшкінінен қорғау ісі 2019 жылдан бері тұрақты жүргізіліп келеді. 2019–2025 жылдар аралығында Жылыой, Қызылқоға, Исатай, Құрманғазы аудандарының елді мекендерінде 76,5 га аумаққа құм тоқтату мақсатындағы жұмыс атқарылды. Жобаға сәйкес егілген сексеуіл көшетінің шығуы 40%-ды құрайды.
2019 жылы Қызылқоға ауданындағы Тайсойған ауылында құм көшкінін тоқтату жұмысы 3,2 гектарға жүргізілді. 2020–2021 жылдары Жылыой ауданының Майкөмген елді мекенінде 6 гa, 2021–2022 жылдары Исатай ауданындағы Кобяков-Забурын каналының бойындағы 7,9 гa участокте құм көшкінінен қорғау мақсатындағы жұмыс атқарылған екен.
Құм көшкінінен Үштаған ауылының тұрғындары да қауіптенеді. Атырау облысының Ресей Федерациясымен шекарадағы Құрманғазы ауданында орналасқан елді мекенде тұрғындар саны көп емес. Биыл ауылдың іргесі қаланғанына 110 жыл толған. Мұнда 140-тан астам адам тұрады. Бәрінің негізгі табыс көзі – төрт түлік. Елді мекендегі тұрғын үйлерді қоршаған құмның ұзындығы шамамен 5, ені 2 шақырымға созылған. Бұйрат құм тоқтаусыз жылжып, кейбір үйлердің тұсында тау секілді үйіліп жатыр.
«Үштағанда төрт түліктің бәрін өсіруге жарайтын шүйгін жайылым бар. Жер астынан тұщы су шығады. Газ желісі тартылды. Бір баламыз мал өсіреді. Бізді алаңдататын екі жайт бар. Бірі – құмнан төнетін қауіп, екіншісі – аудан орталығына қатынайтын жолдың жайы», дейді ауыл тұрғындарының бірі Балғаным Қапанқызы.
Облыстық табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасының мәліметінше, 2021 жылы аталған ауылдың аумағындағы 33,8 га жерге құм көшкінін тоқтату жұмысын жүргізу мәселесі зерделеніпті. 2022–2023 жылдары елді мекен маңындағы 10 га жерге сексеуіл егілген.
Осыған ұқсас жұмыс былтыр Исатай ауданындағы Нарын ауылында қолға алынған. Биыл елді мекенге қауіп төндірген құм көшкінін тежеу мақсатында 8 га жерге сексеуіл көшетін отырғызу жұмысы жалғасып жатыр.
Қызылқоға ауданының Сағыз, Бүйрек, Қаракөл, Жасқайрат, Қарабау ауылдарын да құм басу қаупі бар. Сол себепті, аталған ауылдарда 32,4 гектарға, атап айтқанда, Сағыз елді мекенінде 11,5, Бүйректе – 0,5, Қаракөл – 14, Жасқайратта – 0,45, Қарабау ауылының тұсында 6 га участокке сексеуіл егу жұмысы атқарылған.
Қызылқоға ауылдық округінің әкімі Зейнолла Шәліковтің дерегіне сүйенсек, Қарабау ауылындағы құм көшкініне қарсы жұмыс мердігер – «Еділ-Строй Сервис» ЖШС-ға жүктелген. Жобаның құны – 647 млн 981 мың теңге.
Қарабау – аудандағы шежірелі тарихы бар ауылдың бірі. Өткен ғасырдың 1952–1959 жылдары Қызылқоға ауданының орталығы болған. Ауданның қазіргі орталығы – Миялы ауылынан 80 шақырымдай қашықта орналасқан. Округте мыңнан астам адам тұрады.
Исатай ауданындағы Исатай ауылында құм көшкіні басталғалы 10 жылдан асып отыр. Қазір 300-ге жуық тұрғын мекен ететін ауылда құм көшкінін тоқтату 2019 жылы қолға алыныпты. Сол жылы тамыр жайған сексеуіл 2 метрге дейін өскен. 2021–2022 жылдары елді мекен маңындағы 9 га жерге сексеуіл егілген. Ауылды құм көшкінінен қорғау жобасының құны – 600 млн теңге. Қазір оның 340 млн теңгесі игерілген.
Жылыой ауданындағы Майкөмген ауылының тұрғындары да жыл сайын құм басу қаупін сезінеді. Ауылдық округ әкімі Нұржарық Сауытовтың айтуынша, тұрғындар көшеден құм шығару мәселесін 2022 жылдан бері көтеріп келеді.
«Былтыр ауылды құмнан тазарту жұмысын қолға алдық. Тұрғындардың өтінішіне сәйкес, үйлердің аумағынан 5,5 мың тонна құм шығарылды. Оған 8 жұмысшы мен 6 техника тартылды», деді Н.Сауытов.
Атырау облысы
