Атырау облыстық төтенше жағдайлар департаментінің бастығы Нұрлан Жаңабаевтың пікірінше, қамыс өртін сөндірудің бірнеше күнге созылуының түрлі себебі бар. Біріншіден, сулы, батпақты аумақтағы қамыс тұтанған. Екіншіден, желдің екпіні кедергі келтірген. Үшіншіден, қамыс қалың әрі биік өскен.
Атырау облысы әкімінің баспасөз қызметінің мәліметіне қарағанда, екінші өрт «Ақжайық» мемлекеттік табиғи резерватында 13 маусымда тұтанған. Бірнеше күн бойы Атырау қаласын қамыс өртінің түтіні басып, ыстың иісі қолқаны қапты. Осыған байланысты облыстық төтенше жағдайлар департаментінің имидждік жұмыс, сыртқы коммуникациялар тобы шаһар тұрғындары мен қонақтарына қауіпсіздік мақсатында көшеге шығудан уақытша бас тартуды, терезелер мен есіктерді жауып, балаларды назардан тыс қалдырмауды сұрады.
Табиғи резерват аумағында жанған қамыс өртін сөндіруге «Қазавиақұтқару» АҚ-ның МИ-8 тікұшағы тартылды. Бірақ бір тікұшақпен шашылған су жалынның бетін қайтара алмады. Сол себептен, өрт сөндірушілер Маңғыстау облысынан екінші тікұшақты шақыруға мәжбүр болды. Резерваттағы алау 11 күнде 1510 гектар аумақты шарпыды. Осы күндері екі тікұшақпен 396 тонна су төгілді. Өрт шалған аумақтың ауқымын ұлғайтпау мақсатында тракторлармен минералды жолақ жыртылды.
Қамыс өртіне байланысты түрлі пікір айтылды. Соның бірі – адам факторы. Бұл пікірді Атырау облыстық төтенше жағдайлар департаментінің бастығы Нұрлан Жаңабаев жоққа шығармады.
«Қамыс өртінің болжамды себебі – адам факторы. Осы кезге дейін өрттің өздігінен тұтанатындай ауа райы ыстық та, найзағай да болған жоқ. Қазір жинақталған материалдар полиция департаментіне жолданады», деді Н.Жаңабаев.
Атырау облысының әкімі Серік Шәпкенов «Ақжайық» табиғи резерватындағы қамыс өртіне байланысты төтенше жағдай жарияланбайтынын мәлім етті. Әкімнің пікірінше, төтенше жағдай жариялауға арнайы критерий бар. Соған байланысты төтенше жағдай жариялауға негіз табылмаған.
«Алдымен төтенше жағдай жариялау бізге не береді? Оны жариялауда құқықтық, заңдық нормалар негізге алынады. Сол нормаларға сәйкес болса ғана төтенше жағдай жарияланады. Қамыс өртіне байланысты төтенше жағдай жариялауға негіз жоқ. Біріншіден, бізде өртті сөндіруге күш құралдары да, адами ресурс та жеткілікті. Екіншіден, төтенше жағдай жариялайтындай критерийге жете қойған жоқ», деді С.Шәпкенов.
Парламент Мәжілісінің депутаты Әділ Жұбанов қамыс өртіне байланысты Премьер-министрге депутаттық сауал жолдап, бірқатар ұсынысын айтты. Депутаттың мәліметіне сүйенсек, 2023–2025 жылдары резерват аумағында ұзақтығы 35 күннен асатын 18 өрт болған.
«Қамыс өртінің салдарынан туындап отырған жағдай Үкімет тарапынан шұғыл әрекетті талап етеді. «Ақжайық» мемлекеттік резерваты аумағындағы қамыс өрті салдарынан Атырау қаласын қалың түтін басып, тұрғындардың денсаулығына зиянын тигізіп отыр. Дер кезінде қажетті жұмыс кешенін атқармаған Экология және табиғи ресурстар министрлігі мен Төтенше жағдайлар министрлігінің жауапты қызметкерлеріне шара қабылдауыңызды сұраймын. Себебі бұл – табиғи апат қана емес, Экология министрлігі тарапынан жүйесіз басқарудың нәтижесі. Резерватта өрттің көбеюі материалдық-техникалық базаның әлсіздігінен, министрлік тарапынан физикалық бақылаудың жоқтығынан болып отыр. Резерваттың материалдық базасы мен штаты өртті сөндіруге де, ықтимал өрттің алдын алуға да қауқарсыз. Бұл шын мәнінде министрлік қызметінде үлкен кемшілік бар екенін көрсетеді. 2023 жылдан бері осы мәселені бірнеше мәрте көтердік. Сол кезде министрліктен 2023–2027 жылдарға резерваттың материалдық-техникалық базасын жақсартуға 1 млрд теңге қарастырылғаны туралы жауап берілді», деп мәлімдеді Ә.Жұбанов.
Оның айтуынша, бұдан бөлек, азаматтық қорғау саласындағы кешенді жоспарға сай табиғатты қорғау, орман шаруашылығы мекемелеріне арнайы көлік құралы, өртті ерте анықтау жүйесі мен бақылау мұнараларын сатып алуға 55,1 млрд теңге бөлінген. Бірақ республикалық бюджеттен қаржы болғанымен, резерватта іс жүзінде нақты жұмыс жасалмаған. Оған «Ақжайық» аумағында өрт сөндіруге арналған құрылымдық бөлімшенің болмауы дәлел. Осыған орай Мәжіліс депутаты Үкіметке Ақжайық резерватына қатысты бірнеше ұсынысын айтты.
«Біріншісі – «Ақжайық» резерватының қызметінде олқылықтарға жол берген Экология министрлігінің басшылық құрамына қатысты шара қабылдау. Екіншіден, резерват құрылымында толық материалдық-техникалық базамен қамтамасыз етілген өртке қарсы бөлімше ашу. Үшіншіден, ерекше қорғалатын табиғи аймақтарды жарықтандыру нормаларының талаптарына сәйкес резерватты материалдық-техникалық базамен қамту шығындарын толық көлемде республикалық бюджеттен қаржыландыру. Төртіншіден, республикалық бюджеттен қаржыландыру мәселесі шешілмеген жағдайда резерватты Атырау облысы әкімдігінің қарамағына беру мәселесі қаралсын, Үкіметтен Экология министрлігінің «Ақжайық» резерватына қатысты мардымсыз әрі нәтижесіз жұмысына құқықтық баға беріп, аталған ұсыныстар негізінде шұғыл шешімдер қабылдау сұралады», деді депутат.
Атырау облысының әкімі Серік Шәпкеновтің пікірінше, өңірде шикізат ретінде пайдалануға жеткілікті қамыс бар. Оны кәдеге жаратуға ниет еткен инвесторларға қолдау көрсетіледі. Дегенмен инвесторлар тарапынан қызығушылық болмай тұр.
«Қамыс резерват аумағында ғана емес, Құрманғазы ауданында да бар. Қытайдан екі жыл бұрын инвесторлар келіп, қамыстан қағаз шығаруға ниет білдірді. Бірақ қағаз шығаруға мол су, энергия ресурсы қажет болды. Олар осының бәрін зерделейтін, біз зауыт салуға жер бөлетін болып келістік. Бүгінгі таңда жоба сол күйінде қалды», деді облыс әкімі.
Әкімнің дерегіне қарағанда, Қытайдың тағы бір инвесторымен келіссөз жүріп жатыр. Қытайлық инвестор қамыс туралы барлық ақпаратты алған. Дегенмен әлі нақты шешім қабылдамай отыр.
Шетелдіктерден бөлек, отандық инвестор да қамыстан бірнеше өнім шығару мәселесіне ден қойған. Бірақ жобаны әлі қолға алмаған.
«Ибрагим Алипов деген инвестор келді. Оның үш ұсынысы болды. Бірінші жобасы – қамысты түйіршіктеп, отын шығару. Содан кейін қағаз өнімін шығаруға қолдану, үшіншісі – қамысты көк күйінде шауып, жемшөп ретінде пайдалану. Алайда инвестор осы кезге дейін нақтылы бір шешімге келмей отыр», дейді С.Шәпкенов.
Атырау облысы
