Сурет «Егемен Қазақстанның» архивінен алынды
Биік деңгейде Қазақстан – Қытай қарым-қатынасы қайта жаңғырған кезеңде Қазақ елінің басшысы – Бейжіңге, Қытай Халық Республикасының төрағасы Си Цзиньпин – Астанаға бірнеше мәрте мемлекеттік сапармен ат басын бұрғанда осы тату-тәтті көршіліктің мазмұны байып, тұғырлана түсті. Бұл әлем мен өңірдегі соғыс, қақтығыс, басқа да саяси текетірес тұсында аса өзекті еді.
2023 жылдың мамыр айында Қытай астанасында өткен келіссөзде Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев: «Біздің ынтымақтастығымыз мызғымас достыққа және өзара қолдауға негізделген. Екіжақты қарым-қатынасты жандандыру жолындағы мақсатымыз – ортақ. Аймақтық және халықаралық қауіпсіздікті, өзара ықпалдастықты нығайтуды көздейтін мұратымыз да – бір. Біз үшін Қытаймен мәңгілік әрі жан-жақты стратегиялық әріптестікті одан әрі дамыту өте маңызды», дегені есімізде. Осы жиында ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин: «Бұл келіссөз екіжақты ынтымақтастығымыздың жоғары деңгейде екенін көрсетеді және тығыз байланысымызды тағы да растайды. Біз қытай-қазақ қатынастарының жаңа «алтын 30 жылдығына» қадам бастық. Елдеріміз достық, өзара қолдау дәстүрін дамытып, тиімді ынтымақтастықты тереңдетуі қажет», деді.
Әлем буырқанып-бұрсанып жатқан кезеңде еларалық сенім мен жауапкершіліктің мәні ерекше.
Ал 2022 жылы қыркүйекте Қытай басшысы Қазақстанға келген ресми мемлекеттік сапарында: «Біз қандай жағдай болса да, Қазақстанның тәуелсіздігін, мемлекеттілігін, территориялық тұтастығын сақтауына қолдау білдіреміз», деп мәлімдеген еді. Мұны тату көршіліктің жауапкершілігі әрі саяси мәдениеттің беделді сөзі дер едік.
Екі жыл бұрын Бейжіңде өткен келіссөз қорытындысында Қасым-Жомарт Тоқаев пен Си Цзиньпин серіктес екі елдің сауда-экономика, мұнай-газ, энергетика, мәдениет, білім-ғылым, қаржы, көлік-транзит салаларындағы ынтымақтастығын жан-жақты дамытуға қатысты 23 маңызды құжатқа қол қойды. Соның ішінде Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт министрлігі мен Қытай Халық Республикасының Мәдениет және туризм министрлігі арасындағы мәдени орталықтар құру жөніндегі ниеті туралы меморандум бар-тын.
Жоспар-жоба, бекітілген құжат орындалуымен құнды. Алдыңғы күні Қытайдың Тяньзин қаласында Шанхай ынтымақтастығы ұйымының саммиті өтті. ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин халықаралық «ШЫҰ +» жиыны мінберінен жаһандық егемен елдер теңдігі қағидатын мәлім етті. Адамдар мүддесіне бағытталған халықаралық заңдылықтар орнығуын қуаттады.
Саммите Қазақстан Президенті Қ.К.Тоқаев әлемдік қауіпсіздік пен тұрақтылық мұратын, ШЫҰ аясындағы жауапкершілікті, дипломатиядағы даналықты атап өтті. Айтқандайын, ШЫҰ елдерінің басшылары 3 қыркүйекте Бейжіңде Дүниежүзілік антифашистік соғыс Жеңісінің 80 жылдығына арналған шерудің құрметті қонағы болады. Бұл күндері Конфуций еліндегі жүздеген мәдени-танымдық шара ХХ ғасырда халық жадында қалған айбынды оқиғаға арналмақ.
Кеше Қытай астанасының Чаоян ауданындағы «ХХІ ғасыр» бизнес аумағында (Лянмацяо, 40) Қазақстан мәдениет орталығы ашылды. Іс-шараға Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев, ҚХР басшылығы атынан Мәдениет министрі Сунь Ели, екі мемлекеттің саясат пен мәдениет қайраткерлері, ғалымдар, қаламгерлер, өнер тұлғалары, жастар қатысты.
Қасым-Жомарт Кемелұлы: «Ұлы Дала мен Ұлы Қытай байланысы үзілген емес. Біз соны жалғастыруға міндеттіміз. ҚХР Төрағасы Си Цзиньпиннің ықылас-құрметіне рахмет, Бейжіңде бүгін ашылған Қазақстан мәдениет орталығы, Астанада былтыр тұсауы кесілген Қытай тілі және мәдениеті институты – мәңгілік достығымыздың алтын көпірі бола береді», деп тұжырымдаса, ҚХР Үкіметі мүшесі Сунь Ели: «Мемлекет басшымыз осы іс-шараның ШЫҰ саммиті мен біздің Ұлы Жеңісіміздің аясында өткеніне риза көңілін жеткізеді. Мың жылғы достығымызды екі елдің бүгінгі басшылары саяси, мәдени, қауіпсіздік бастамаларымен дәлелдеп жүр», деп түйіндеді.
Қазақстан мәдениет орталығы Үкіметіміздің 2025 жылы 22 мамырдағы №357 қаулысы негізінде құрылып отыр. Ол – шетелде ашылған алғашқы мемлекеттік мәртебеге ие мәдениет ошағы.
Мәдени-рухани, ақпараттық-ағартушылық бағыттағы бірегей орталық көрме залынан (кітапхана және экспозициялық кеңістік), конференц-залдан (кинозал, коворкинг аймағы бар), қазақ тілі кабинетінен, музыка және шығармашылық бөлмесінен, «Сандық» музей-мейрамханасынан (VIP бөлмесі бар) тұрады. Жалпы аумағы – 744 шаршы метр. 22 миллион тұрғыны бар шаһарда Қазақстан мәдениетін танымалдандыру мақсатында осындай көлемдегі аумақты иемдену еліміздің абыройы деп санаймыз. Ресми қонақтар және жиналған қауым Орталықтың салалық көрмесі мен арнаулы бөлмелерімен танысып, қазақ тілі мен өнерін үйреніп жүрген қытайлық мектеп оқушыларының жетістіктерін тамашалады.
Әйгілі қытай данышпаны Конфуций: «Кімде-кім бақыт пен даналық әрдайым жанымда болсын десе, жиі жақсылыққа қарай өзгеріп отыруы керек» деген екен. Көкейкесті ақыл! Әр адам, ұжым, қауым, ұлт, ел тұтас әлем жаңаруын ойласа, жасампаздыққа мүдделі болары сөзсіз. Біздіңше, көрші екі ел басшылығының мәдениет орталығын ашудағы ойы да осында болса керек. Қазақтың ойшыл ақыны Абай: «Кемді күн қызық дәурен тату өткіз, Жетпесе біріңдікін бірің жеткіз» дейді. Осы пайымның астарында дұрыс мағынадағы бүгінгі сенім мен ықпалдастық, адамшылық пен түсіністік тұр. Біз Бейжіңде ашылған Қазақстан мәдениет орталығы мен Астанада ашылатын Қытай мәдениет орталығының жұмысы тұжырымдамасынан шынайы серіктестік арқауын аңғарамыз.
Конфуций: «Кәміл адамшылық бес қасиеттен тұрады. Олар: байыптылық, жан жомарттығы, шынайылық, зейінділік, рақымдылық» десе, Абай адамзат пен ұлтқа зәру бес асыл істі: «Талап, еңбек, терең ой, Қанағат, рахым ойлап қой» деп таратады. Кемелдікке қатысты даналар пікірінің үндестігі анық көрінеді.
Міне, бұл да – жаңашыл мәдениет орталығы бастамаларының өзегі. Әрине, ірі жоба қайнаған өмірдің өзіндей үзіліссіз үдерісте болғаны жөн. Сонау бағзы дәуірдегі Конфуцийдің мына сыны жаһанға ортақ: «Бұрын мен адамдарды тыңдай отырып, ісіне сенуші едім. Қазір адамдарды тыңдай отырып, ісіне қарауға мәжбүрмін». Бұл – Абай сынындағы «Саудасы – ар мен иманы, Қайрат жоқ бойын тыйғалы» деген ойдың түпкі түсінігі.
Мәдениет орталықтарында айтылар даналық пен көрсетілер рухани қазынаның пәлсапасы – «Ай ортақ, күн ортақ, жақсы ортақ». Ханзу халқы: «Білім – даналық шамы. Білімің асса, әлемде жол ашық», дейді екен. Әлбетте, еларалық мәдениет саласындағы іс, бастама жүйелі, тиянақты жүрсе, халықтан да, көршіден де сын емес, алғыс аларымыз анық.
Еларалық жиынның ең есте қаларлық сәті – мәдени басқосуға дипломат Қ.К.Тоқаевқа кезінде Бейжің Тіл және мәдениет институтында сабақ берген ұстазы Лю Шицинь мен Қазақстанда қызмет еткен экс-елшілердің қатысуы еді. Жасы егде тартса да әлі тың профессор Лю: «Біздің тарихта «Таң әулетінің Батыс өлкелер туралы жазбалары» деген мұра бар. Арғы бабаларымыздың сенімі мен сыйластығы туралы. Мен бүгін соның жаңғырығын, жалғасқан дәстүрін көріп отырмын. Елдеріміз өзара тең ынтымақ негізінде жаңа заманға сай дами береді деп есептеймін. Қасым-Жомарт Кемелұлының ел басқару тәжірибесінен, жаңалықтарынан хабардармын. Мәдениеті, жауапкершілігі көпке үлгі», деді.
Әлемдік аядағы мәдениет орталықтары – тіл мен тарихтың, әдебиет пен өнердің үйлесімі һәм алтын көпірі. Бейжіңдегі Қазақстан мәдениеті орталығы – еліміздің рухани айнасы. Кітапханадан көрме залына дейін, қазақ тілі кабинетінен музей көріністеріне дейін, жиналыс алаңынан коворкинг аймағына дейін, кинозалдан музыка бөлмесіне дейін, ұлттық сәннен елдік дәмге дейін халық қазынасына, Ұлы дала даналығына суарылған. Жоғары деңгейде қабылданған мемлекетаралық құжаттағы тапсырманы дер кезінде жүйелі, сапалы орындаған – Мәдениет және ақпарат министрлігі мен Қытайдағы Қазақстан елшілігі екенін айта кеткен орынды. Министр А.Ғ.Балаева жауапты әр сәтті жеке қадағалап, сенім үдесінен шықты.
Бейжіңнің халық қаумалаған Чаоян ауданында еліміздің төлқұжатындай қазақ орталығы бой көтерді. Аты да, заты да, арманы да асқақ. Енді оны баянды, мазмұнды ету – ел көріп, жер таныған зиялының, білім іздеген талапты жастың, атажұртын әз тұтқан қиырдағы қандастың борышы.
Бейжің
