Қазақстан Президентінің жанындағы Ұлттық ғылым академиясы Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың климаттық тұрақтылықты қамтамасыз ету және Қазақстан Республикасының 2060 жылға дейін көміртегі бейтараптығына қол жеткізу жөніндегі тапсырмаларын іске асыру мақсатында еліміздегі алғашқы агроклиматтық «Kaz agro carbon» карбон полигонын ашты. Аталған полигон А.И.Бараев атындағы Астық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығының базасында орналасқан, бұл игі іске ресейлік серіктес ретінде Ресей ғылым академиясының федералдық аграрлық экология ғылыми орталығы да қатысып жатыр.
Бір айта кетерлігі, полигон типтік агроландшафтық аумақта орналасып, экожүйелердің жағдайын жыл бойы бақылауға мүмкіндік беретін заманауи жабдықтармен қамтамасыз етілген. Мұнда топырақтағы көміртегі теңгерімін, CO₂ және CH₄ ағынын өлшейтін камералар мен сенсорлар орнатылған, сондай-ақ температура, ылғалдылық және жауын-шашын көрсеткіштерін тіркейтін метеорологиялық бекеттер жұмыс істейді.
Сараптамалық бағалаулар бойынша Қазақстанда көміртекті секвестрлеу әлеуеті жылына 535 миллион тоннаға дейін жетуі мүмкін. Көміртекті офсеттер саудасы жыл сайын ел экономикасына 25 миллиард долларға дейін тартуға мүмкіндік береді, бұл орнықты даму мен экономикалық әлеуетті нығайту үшін жаңа мүмкіндіктер сыйлайды. Болашақта полигон фермерлер үшін тәжірибелік алаңға айналып, олар жиналған көміртегін сертификаттау және көміртегін квоталау жүйесіне қатысу мүмкіндігіне ие болады. Бұл Қазақстанның көміртегі квоталары нарығына ресми түрде шығуына және экологиялық нәтижелерді нақты экономикалық табысқа айналдыруға жол ашады.
Карбон полигонының ашылу аясында карбонды егіншілікті дамытудағы негізгі сын-қатерлер мен полигон жұмысының басым бағыттары талқыланған көшпелі кеңес өткізілді. Қазақстан Президентінің жанындағы Ұлттық ғылым академиясының президенті Ақылбек Күрішбаевтың пікірінше, көміртегі бейтараптығына қол жеткізу – Қазақстан үшін стратегиялық басымдық әрі климаттық мақсаттарды жүзеге асырудың басты бағыты. Біздің елімізде топырақ пен биомассада көміртегін жинақтау әлеуеті зор. Кең жайылымдар мен игерілмеген жерлерді қалпына келтіріп, оларды тиімді көміртегі қоймасы ретінде пайдалануға болады.
Осы тұрғыда Ресей ғылым академиясының федералдық аграрлық экология ғылыми орталығымен бірлесіп құрылған бұл карбон полигоны азық-түлік қауіпсіздігі міндеттерін ұлттық климаттық стратегия мақсаттарымен біріктіруге мүмкіндік береді. «Kaz Agro Carbon» карбон полигоны – көміртегі теңгерімі мен парниктік газдарды өлшеу, модельдеу, болжау және басқару бойынша бірегей ғылыми-тәжірибелік база әрі тиімді алаң болмақ. Екі елдің ғалымдары ауыл шаруашылығы экожүйелерінде парниктік газдар шығарындыларын азайту және көмірқышқыл газын сіңіру технологияларын әзірлеп, сынақтан өткізеді. Полигон Қазақстанда ашық мониторинг пен сертификаттау деректеріне негізделген көміртегі бірліктері нарығын қалыптастыруға мүмкіндік беріп, ішкі сауданы дамыту мен халықаралық климаттық механизмдерге интеграцияланудың негізін қалайды.
Ауыл шаруашылығы өндірушілері үшін полигон экологиялық және экономикалық артықшылықтарды біріктіретін маңызды құрал. Ол оларға ғылыми зерттеулер мен сынақтардың нәтижелерін нақты өндірістік жағдайларда қолдануға, жиналған көміртегін сертификаттау жүйесіне және квоталау механизмдеріне қатысып, көміртегі несиелері мен қосымша табыс алуға жағдай жасайды.
Көміртекті егіншілікті табысты дамыту үшін Қазақстанда агроэкожүйелердегі көміртегін басқарудың жүйелі моделі қажет. Осы бағыттың маңыздылығын мойындай отырып, Академия ұзақмерзімді ғылыми-техникалық бағдарламаға арналған «Карбонды егіншіліктегі топырақ көміртегін және парниктік газдарды басқарудың кешенді және интеграцияланған тәсілдері: топырақ құнарлылығын арттыру және аграрлық сектордың климаттық тұрақтылығын қамтамасыз ету стратегиясы» атты техникалық тапсырма жобасын әзірледі.
Ресейлік әріптестер екі ел арасындағы карбондық «полигон» ашу жөніндегі келісімдердің маңыздылығын және оны іске асырудың нақты қадамдарын жоғары бағалады. Бұл Қазақстан мен Ресей арасындағы бірлескен ғылыми зерттеу, климаттық және агротехнологиялық бастамаларды дамытуға жаңа серпін береді.
Ашылу салтанатына Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының президенті А.Күрішбаев, Экология және табиғи ресурстар вице-министрі М.Ошурбаев, Ресей Федерациясы Ғылым және жоғары білім министрлігі ғылыми-технологиялық даму саласындағы мемлекеттік саясат департаментінің директоры А.Шашкин, ғылым және білім беру ұйымдарының басшылары, бизнес өкілдері, отандық және шетелдік ғалымдар мен фермерлер қатысты.
Күтілетін нәтиже – полигон Қазақстанда көміртегі бірліктерін сертификаттау және квоталау жүйесін дамытудағы негізгі орталыққа айналып, көміртегі нарығын қалыптастыру және халықаралық климаттық жобаларды бірлесіп іске асыру бағытында практикалық ынтымақтастық алаңы болмақ.
Ақмола облысы,
Шортанды ауданыфч
