Сурет: bugin.kz
Өңірлік прокуратураның дерегінше, 2023 жылы Железин ауданында ер адам жетім қызды зорлағаннан кейін, қылмысы анықталатынын білген соң өзін өзі атып өлтірген. Ол зайыбы екеуі жетімдер үйінен бес бірдей баланы асырап алғаны анықталды. Бұл балалар 2002–2009 жылдары дүниеге келген. Алайда 2022 жылы қамқоршылары бізді тыңдамайды деген желеумен барлығын балалар үйіне қайта өткізіп тастайды. Солардың бірі – 16 жастағы қыз медициналық тексеруден өткенде әлгіндей келеңсіздік белгілі болған.
Осы жағдайды ескерген облыстық прокуратура былтыр балалар үйлері мен мамандандырылған мекемелерде тәрбиеленіп жатқан, кәмелет жасына толмаған қыз балаларды дәрігерлік тексеруден өткізуге пәрмен берген. Мұндай медициналық тексерулер «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» кодексінде, Денсаулық сақтау министрлігінің 2020 жылғы арнайы бұйрығында көрсетілген.
– Былтыр қараша айында жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға, сондай-ақ әлеуметтік қызмет көрсететін 10 мемлекеттік мекемеге тексеру жүргізілді. Олардың барысында 10 жастан 16 жасқа дейінгі тәрбиеленушілерді (оның ішінде гинекологиялық) медициналық тексеруден өткізуге бастамашылық жасалды. Тексерулер нәтижесінде қыз балалардың жыныстық тиіспеушілігіне қатысты қылмыстық құқық бұзушылықтар (Қылмыстық кодекстің 121 және 122-баптары) жасаудың 8 дерегі анықталды және сотқа дейінгі тергеп-тексерулердің бірыңғай тізілімінде тіркелді, – дейді Павлодар облысы прокурорының бірінші орынбасары Ержан Дүйсекенов.
Балалар үйлері бойынша аталған тексеру биыл әзірше жүргізілмеген. Бірақ облыс бойынша жалпы жағдайдағы тексерулер тұрақты өткізіліп келеді. Жыл басынан бергі ресми статистикалық мәліметтерге сүйенсек, кәмелетке толмағандарға жыныстық тұрғыдан зорлық деректері бойынша 35 сотқа дейінгі тергеп-тексеру тіркелген.
– 2024 жылы сәйкес кезеңде мұндай 40 жағдай тіркелген еді. Яғни көрсеткіш 12,5%-ға төмендеген. Негізінен мұндай оқиғаларда жәбірленушілердің таныс тұлғалары күдікке ілінеді. Жағдайлардың көбі Павлодар, Ақсу қалаларында, Баянауыл, Аққулы аудандарында болған, – деп толықтырды Е.Дүйсекенов.
Ал бала құқықтары жөніндегі өңірлік уәкіл Сәуле Шәкенова кәмелетке толмаған жасөспірімдер арасында зорлық-зомбылыққа қатысты тіркелген қылмыс саны өсіп барады деп есептейді. Прокуратура органдарының кейінгі есептері соны айғақтайды. Оның пікірінше, келеңсіз жағдайлар бойынша статистиканың өсуі алдын алу шараларының әлсіздігін білдірмейді. Бұл жерде қоғам арасында көптен жасырылып келген кейбір жайттардың да беті ашылып жатыр. 2024 жылы қолданыстағы нормативтік құқықтық актілерге ондаған түзетулер мен жаңа баптар енгізіліп, кәмелетке толмағандарға қарсы қылмыстар үшін жауапкершілікті қатаңдатылуы да себеп болған.
– Жуықта өңірлік прокуратурада кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстың алдын алу мәселелеріне арналған ведомствоаралық кеңес өтті. Мен жыныстық қол сұғылмаушылыққа қарсы қылмыстарды тергейтін арнайы жедел-тергеу тобын құру туралы ұсыныс жасадым. Мұндай қылмыстық істердің ерекшелігі айқын. Тиісінше бұл тәсілдің жас қыз балаларға қатысты жасалатын қылмыстарды ашу кезінде нәзік жайттарды анықтауға септігі тиеді, – дейді омбудсмен.
Сондай-ақ ол мектеп психологтерінің аздығы да көп жағдайда мәселе тудыратынын жеткізді. Өңірдегі кейбір мектепте 2 мыңнан аса оқушы білім алады, ал штат бойынша 2 психолог қана жұмыс істейді. Мамандар бұған дейін ұсынған норма – 500 оқушыға 1 психолог нормасы әлі күнге нормативті құқықтық актілерге енбеген.
Өткен жылы Ертіс-Баян өңірінде балаларды зорлау оқиғалары жиілеп кеткенін айтып дабыл қаққан едік. Айналдырған бір аптаның ішінде кәмелет жасына жетпегендерді зорлаудың төрт бірдей дерегі тіркелді. Әсіресе, бір ғана Майқайың кентінде үш бірдей оқиға анықталғаны қоғам өкілдерін ойландырды. Бір жағдайда өгей әкесі мектепте оқитын қызын зорлап келген болса, тағы бірінде 2008 жылғы ұл мен 2009 жылғы қыз баланы екі ер адам зорлағаны туралы ақпарат тарады. Екі жағдайда да педагогтердің қырағылығы қылмыстың дер кезінде ашылуына түрткі болды. Мәселен, жәбірленуші 2009 жылғы қыз бала колледжде оқиды. Өткен жылдың қыркүйек айында оның күнделікті сабақ үстінде селқос, аурушаң болып бара жатқанын көрген ұстазы медициналық тексеруден өтуді ұсынған. Нәтижесінде, 15 жастағы қыздың жүкті екені анықталған. Мәселені әрі қарай зерделей түскенде бұл оқиғада жәбір көрген қыз ғана емес, 2008 жылғы бауыры да зардап шеккені белгілі болды. Қазір олар анасының тәрбиесінде.
Павлодар облысы
