Сыбайлас жемқорлардың жария тізілімі енгізіледі

Жиын күн тәртібіне дауыс беру және құрамға жаңа депу­татты таныстырумен бастал­ды. Қазақстан Халық партиясы­нан Асылбек Жамашұлы Нұралин Орталық сайлау комиссиясының қаулысымен Мәжіліс депутаты атанды. Ол Қазақстан Халық партиясы фракциясы атынан өкі­леттілігін тоқтатқан Гауһар Танашеваның орнына келд­і. Жаңадан сайланған мәжі­лі­с­мен көп алдында ант беріп, Әлеу­меттік-мәдени даму коми­тетінің құрамына қосылды.

Әрі қарай депутаттар «Қазақ­стан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне бағбандық шаруашылық серіктестіктерін мемлекеттік қолдау мәселелері бо­йынша өзгерістер мен толық­тырулар енгізу туралы» заң жоба­сының қорытынды әзір­леуін қарады. Аграрлық мәселелер ко­митетінің төрағасы Серік Егіз­баевтың айтуынша, құжат бағ­бандық шаруашылық аумағын­да құ­рылыс жұмыстарын жүргізу­ді, белгілі бір қызмет түрлері мен оның ішінде ара шаруашы­лығымен айналысуды реттейді. Дауыс беру нәтижесінде комитет заң жобасын жұмысқа алды.

Содан соң Заңнама және сот-құқықтық реформа комитетінің төрайымы Снежанна Имашева «Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Армения Респуб­ли­касының Үкіметі арасындағы азаматтардың сапарлары мен болу тәртібі туралы келісімді ратификациялау туралы» және «Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Армения Республикасының Үкі­меті арасындағы көші-қон саласындағы ынтымақтастық туралы келісімді ратификациялау туралы» заң жобаларының қоры­тынды әзірлеуін таныстырды.

Құжаттар былтыр 15 сәуірде Ереван қаласындағы келісім шең­берінде әзірленген. Оған сәйкес тараптарға бір-бірінің шекарасын кесіп өткен күннен бастап, 90 тәулікке дейінгі мерзімге келу және одан кету, транзитпен жүріп-тұру, аумағында болу құқықтарын береді. Сондай-ақ көші-қон бір тараптың азаматтарының екінші тарап аумағында құқық­тарын қорғау, өзара іс-қимыл жасау, қос азаматтық және заңсыз көші-қонға қарсы күрес мәселелері қарастырылған. Мәжілісмендер бірауыздан қолдап дауыс беріп, қаулы қабылданды.

Бұдан кейін депутаттар қарауына «Қазақстан Республи­ка­сы­ның кейбір заңнамалық актілеріне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы мен ілеспе құжат ұсынылды. Бұл туралы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі төрағасының бірінші орынбасары Ұлан Сарқұлов баяндама жасады.

– Сыбайлас жемқорлардың жария тізілімін енгізу ескерілген. Бұл – профилактикалық құрал. Оның басты мақсаты – қоғам арқылы сыбайлас жемқорлыққа төзбеушілікті қалыптастыру. Тіз­ілім­де ауыр немесе аса ауыр сыбай­лас жемқорлық қылмыстар жасағаны үшін сотталғандар туралы мәліметтер қамтылады. Мәлі­меттер тек заңды күшіне енген айыптау үкімінің негізінде қосы­лады. Тізілімнен ақтау үкімі­нің заңды күшіне енуі және сотты­лықтың өтелуі негізінде шығару мүмкін болады. Тізілім агенттіктің сайтына орналастырылады. Тізілімді жүргізуді агенттікке бекіту көзделіп отыр, – деді ол.

Заң жобасы аясында мем­лекет­тік қызметте және квази­мем­­лекеттік секторда мүдделер қақты­ғысы институтын жетілдіру, сондай-ақ мемлекеттік қызмет­ші­лер мен оларға теңестірілген адам­дардың жеке мүдделерін дек­ла­рациялауды енгізу, параны талап етуді, параны уәде ету мен ұсынуды қылмысқа жатқызу да қарастырылған. Оған қоса заңсыз сыйақыны қорқытып алу деректері қатаң бақылауға алынады және заңды тұлғалардың жемқорлық қылмыстарына жауапкершілігі күшейтіледі.

– Бұл бастаманы Сыбайлас жем­қорлыққа қарсы саясат тұжы­рым­дамасын және Біріккен Ұлт­тар Ұйымының Сыбайлас жем­қор­лыққа қарсы конвенциясынан туындайды. Конвенция егер елде заңды тұлғалардың сыбайлас жемқорлық үшін әкімшілік жауапкершілігі белгіленген болса да, оның қылмыстық санк­ция­ларға пропорционалды болуын

 міндеттейді. Қазіргі уақытта Қазақстанда Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің 678-бабы бойынша заңды тұлғалардың шенеуніктерге сыйақы бергені үшін 750 АЕК сомасында айыппұл түрінде әкімшілік жауапкер­ші­лігі қолданылады. Халықаралық стан­дарттарды ескере отырып, Әкім­шілік құқық бұзушылық тура­лы кодекстің осы бабының Қылмыс­тық кодекстің 367-бабына (пара беру) ұқсас еселенген айыппұл түріндегі санкцияларды көздейтін жаңа редакциясы әзірленді. Айыппұл сыйақы мөлшеріне байланысты заңды тұлғаның атынан немесе оның мүддесі үшін берілген материалдық сыйақының 30-дан 60 еселенгенге дейінгі сомасын құрайды, – деді агенттік өкілі.

Талқылау барысында Мәжіліс депутаты Азат Перуашев сыбайлас жемқорлықпен күресті жетілдіруге арналған заң жобасын талқылау кезінде халықтың қаржысын жымқырғандарды шетелге шығармауды ұсынды.

– Капиталды қайтару жұмыс­тарының тәжірибесі көрсетті, шетелге шығуға тыйым салу жемқорлыққа тосқауыл болатын бірден-бір тәсіл бола алар еді. Себебі ірі сыбайлас жемқорлар ақшаны конвертпен алмайды. Әрине, олар оффшорлық аймақтарға шығарылады. Осылай жылыстатылған ақшаның ізін ашу оңай емес. Біздің мемлекеттік органдар, тіпті Қаржылық мониторинг агенттігінің оффшорда жемқорлардың қанша ақшасы бар екенін білмейді. Сондықтан бұл жолдастар тіпті ұсталатынын біле тұрып тәуекелге барады. Бірақ белгілі бір мерзімге сотталады да, біраздан кейін шартты түрде босатылады не жазасы айыппұлға ауыстырылады. Заң аясында тіпті жазасын өтеп шыққан сыбайлас жемқорлардың өзіне шетелге шығуға тыйым салу керектігін бірнеше рет ұсындық. Сонда ғана олар оффшорлық аймақтарда халықтан ұрланған миллиардтаған ақшасын алаңсыз пайдалана алмайды. Егер олар осында тұруға мәжбүр болса, бұл ақшаны елге қайтаруға мәжбүр болады. Өкінішке қарай, 2017 жылдан бері мемлекеттік органдар бұл түзетуді әлі күнге дейін қолдамады. Тіпті ол ұсыны­сымызға қылмыстық іс жүргізу кодексі туралы басқа заң жо­басы аясында Үкіметтің оң қоры­тындысы алынды. Бірақ Әділет министрлігі ұсынысты қолдаған басқа мемлекеттік органдарға қарсы шығып, жұмыс тобы кеше бұл норманы қабылдауды кейінге қалдырды, – деді ол.

Ұлан Сарқұлов ұсынысты депутаттармен бірге жұмыс тобында талқылауға дайын екенін айтты. Ал депутат Еділ Жаңбыршин жем­қорлықты тыятын заң жобасына еуропалық стандарттарды енгізерде қазақстандық аймақ­тың, отандастарымыздың психологиясы мен мәдениетін ескеру қажет еке­нін айтты. Осылайша, бір сағаттан аса талқыланған заң жобалары бірінші оқылымда мақұлданды.

Күн тәртібіндегі барлық мәселе қаралған соң депутаттық сауал­дарға кезек берілді. Алғаш болып Ауыл партиясы фракциясының депутаты, Аграрлық мәселелер комитетінің мүшесі Жигули Дайрабаев сөз алып, телеарналар мен мерзімдік басылым арқылы еңбек адамына арналған мазмұнды арттыру керек екенін жеткізді. Өз кезегінде Мәжіліс депутаты Ерлан Саиров Премьер-министрдің орынбасары Тамара Дүйсеноваға жолдаған сауалында ең төменгі айлықты инфляцияға сай индекстеуді ұсынды.

– Үкіметтің жасап жатқан шара­ларына қарамастан халқымыз­­­дың әл-ауқаты артпай тұр. Ұлт­тық статистика бюросының мәлі­мет­теріне сүйенсек, жан басына шақ­қандағы кіріс 112 мың теңге болып отыр. Оның 98 мың теңгесі тек азық-түлік, киім-кешек, коммуналдық қызметті төлеуге кетеді. Мысалы, Ұлттық статис­тика бюросының деректері бойынша, күріштің бағасы 31,3 пайызға, жұмыртқа 16,9 пайызға, сары май мен сүт өнімдерінің бағасы 12 пайызға өскен. Картоп пен ірімшік өнімдерінің бағасы бір жылдың ішінде 35 пайызға өскен. Тұрғын үй-коммуналдық ша­руа­шылыққа келсек, комму­нал­­дық қызметтер орташа алған­да 25 пайызға қым­баттаған. Елі­міз­дегі ең төменгі жалақы 85 мың теңгеден көтеріл­ген жоқ. Бұл 1,8 млн адамның тұр­мыс дең­гейіне қатысты. Ең төменгі жалақы­ны көтеру – Үкіметтің бас­ты мін­деті. Жұмыссыздықтан сақтан­дыру сомасын арттыру арқылы ең төмен жалақы алатын адамдардың сақтандыру жүйесін жетілдіру керек. Әкімдер өңірлік ауыл шаруашылық өнімдерін жергілікті нарыққа қажетті мөл­шерде жеткізілуін қамтамасыз етуі қажет. Ауыл шаруашылық өнімдеріне берілетін мемлекеттік төлемдерді уақтылы әрі қажетті сомада толық төленуін қамтамасыз ету маңызды, – деді депутат.