Кадр даярлау мәселесі де назардан тыс қалған жоқ. Қазір атом саласына мамандарды 18 білім бағдарламасымен даярлау жалғасып жатыр. Сонымен қатар қос диплом алуға жағдай жасайтын бірнеше бейіндік бағдарламаның іске асырылып жатқанын да айта кетуіміз керек. Олардың қатарында ядролық физика, ядролық инженерия, ядролық физика, атом энергетикасы, теориялық ядролық физика бар. Бұл бағдарламалар студенттерге терең біліммен қатар, халықаралық деңгейде танылатын диплом алуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ шетелдік оқу бағдарламаларына грант бөлу қарастырылып отыр.
Ядролық ғылым саласында маңызды орынды Ұлттық ядролық орталық пен Ядролық физика институты алады. Бұл мекемелерде жоғары білікті мамандар жұмыс істейді. Екі ғылыми ұйым үш ядролық зерттеу реакторын қауіпсіз пайдалануда көпжылдық тәжірибеге қол жеткізген. Әсіресе Ұлттық ядролық орталық базасында реактордың қауіпсіздігін зерттеуге арналған екі реактор тұрақты жұмыс істеп тұр. Бұл қондырғылардың басқару жүйесі өнеркәсіптік атом реакторларымен ұқсас болғандықтан, болашақ атом электр стансаларында қауіпсіздікті сақтай алатын мамандарды даярлауға өріс береді. Соның арқасында елімізде атом энергетикасын дамытуға қажет ғылыми іргетас пен кәсіби әлеует нығая түспек.
Ұлттық ядролық орталық ұзақ уақыттан бері қатты радиоактивті қалдықтарды және иондаушы сәулелену көздерін қауіпсіз жағдайда ұзақ мерзімге сақтау ісімен айналысып келеді. Сонымен қатар орталықта пайдаланылған ядролық отынмен жұмыс істеу тәжірибесі бар. Бүгінде БН-350 реакторының пайдаланылған ядролық отыны бұрынғы Семей сынақ полигоны аумағында орналасқан базада сақталған. Бұл үдеріс Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттіктің бақылауымен әрі кепілдігімен жүзеге асырылады.
Ядролық физика институтында мамандарды теориялық және практикалық тұрғыда даярлайтын үш оқу орталығы мен бір зерттеу реакторы жұмыс істейді. Радиациялық қауіпсіздікке арналған орталықта дозиметрист мамандар оқытылады. Электр стансалары, зерттеу реакторлары, уран өндіретін кәсіпорындар мен атом реакторларына отын элементтерін шығаратын зауыттар үшін кадрлар даярлайды. Бұзбайтын бақылау әдістерін оқытатын орталық өнеркәсіптік қауіпті нысандардың жабдық сапасын тексеретін мамандарға білім береді. Мұнда визуалды бақылау, радиографиялық тексеру, ультрадыбыстық және капиллярлық әдістерді меңгерген дефектоскопистер даярланады. Бұл тәсілдер атом электр стансалары жабдықтарын тексеру кезінде қолданылады.
Қазір сенімді әрі экологиялық таза энергияға сұраныс артты. Осы жағдайда ядролық энергетика елдің энергетикалық жүйесінде маңызды бағытқа айналуы ықтимал. Бүгінде климаттың өзгеруі, көміртекті азайту қажеттілігі, энергетикалық қауіпсіздікті сақтау сияқты жаһандық сын-қатерлер біз үшін де өзекті. Сондықтан елде тағы да атом электр стансасын салу мәселесі қарқынды түрде қарастырылып жатыр. Бұл қадам ұлттық энергетикалық теңгерімді әртараптандыруға жол ашып қана қоймай, экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттырады әрі мемлекеттің әлемдік ядролық нарықтағы беделін күшейтеді.
Алмасадам СӘТҚАЛИЕВ,
Атом энергиясы жөніндегі агенттік төрағасы
