Коллажды жасаған – Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»
Ел басына күн туғанда еразаматтармен қатар қыздар да өз еріктерімен майданға аттанып, неміс фашистерімен шайқасқа түсті. Солардың бірі – Рәзия Ысқақова. Ол 1922 жылы 26 қазанда Қызылорда облысы Жаңақорған ауданының Төменарық стансасында (кейбір дерек бойынша Жайылма ауылында) туған. 1936 жылы жетіжылдық мектепті аяқтаған соң, Шымкент қаласындағы медициналық училищені бітіріп, фельдшер мамандығын алады. Еңбек жолын ауылдан бастағалы отырған кезде соғыс басталады. Рәзия майданға сұранып, 1941 жылдың қазан айында әскери фельдшер ретінде соғысқа кіреді. Он тоғыз жастағы қазақ қызы І Украина майданындағы генерал-полковник П.Рыбалко қолбасшылық еткен атақты танк армиясының құрамындағы 55-танк бригадасында фельдшер болып жүріп, ажал бүркіп тұрған оқ пен оттың ортасынан жараланған талай сарбазды аман алып шығады. Фельдшер Рәзияның бір ерлігі жөнінде дәрігерлік қызмет бригадасының бастығы, майор Багусловский былай депті: «Медицина қызметінің лейтенанты Ысқақова нағыз ерлік көрсетті. Ол жанып жатқан танктен батальон командирі Федоров пен оның экипажын алып шықты. Оның есебінде өлімнен аман қалған 4 экипаж мүшесі мен айқас алаңынан сүйреп алып шыққан жаралы 15 адам бар». Бұл Сандомир шайқасында болған оқиға еді.
Майдандас достары Рәзия Шәкенқызын кейде «Қазақстанның раушан гүлі», «Қазақтың гүлі» деп еркелетіп атайтын. «Қазақтың бұл гүлінде он адамдық жігер бар» деп мақтан тұтатын. 1943 жылдың жазында Курск доғасындағы Прохоровка елді мекенінің маңында Рәзия төрт бірдей жауынгерді отқа оранған танктен аман алып шықты. Лаулап жанған киімдерін сөндіріп, төртеуінің жарасын таңып, бәрін медсанбатқа жеткізеді. Дәл сол күні фельдшер Рәзия жиырма танкисті ажал аузынан арашалап алған екен.
Киев қаласы түбіндегі үлкен ұрыс алаңы. Фельдшер жаралы жауынгердің жанына еңкейе бергені сол еді, жақын жерде жойқын жарылыс болды. Рәзия есеңгіреп қалды. Ал жерде жатқан жаралы сарбазға снарядтың жарықшағы тиіп, екінші рет жараланды. Басы айналып, жүрегі айнып, құлағы тас бітіп қалғанына қарамастан, жаралы жауынгерді арқалап, медсанбатқа жеткізді. Осы ерлігі ескеріліп, «Ерлігі үшін» медалімен марапатталады.
Бірде ротаның старшинасы Иващенко ұрыста қатты жарақаттанады. Хирургтердің айтуынша, оның өмірін қан құйып қана сақтап қалуға болады екен. Сол кезде Рәзия ойланбастан жаралы старшинаға қан береді. Сөйтіп, майдандас серігін ажалдан аман алып қалады.
Рәзия Ысқақова Сталинградтан бастап Харьковті, Киевті, Варшаваны азат етуге қатысты. Құзғындардың ұясы Берлинге дейін барды. Праганы азат етуде де от пен оқтың ортасында жүрді. Ол осы шайқастарда қан кешіп жүріп, дұшпанның қарша бораған оғының арасынан тағы да 44 жаралы жауынгерге медициналық көмек көрсетіп, майдан шебінен алып шықты. Рәзия Ысқақова соғыс жылдарында бір өзі 400-ден аса жауынгерді ажалдан құтқарған екен. Ол әскери фельдшердің жауынгерлік бет есебінде жазылған. Рәзия Шәкенқызы соғыс кезіндегі осы ерліктері үшін 1975 жылы халықаралық «Қызыл Крест» қоғамының «Флоренс Найтингейл» медаліне ие болды. Жалпы, медицина саласының арғы-бергі тарихына көз жүгіртсеңіз, мұндай медальмен соғыс кезінде Кеңес одағы бойынша барлығы 26 медбике, ал Қазақстаннан 5-ақ фельдшер марапатталған. Сол бесеудің бірі – Рәзия Шәкенқызы Ысқақова еді. Ол майдандағы ерліктері үшін Қызыл Жұлдыз орденімен, «Жауынгерлік ерлігі үшін», басқа 17 медальмен марапатталды. Ал бейбіт өмірде «Денсаулық сақтау саласының үздігі» төсбелгісіне ие болды. Кейіпкеріміз соғыстың басынан аяғына дейін 55-танк бригадасында болды. Танк бригадасының командирі, генерал-полковник, екі мәрте Кеңес Одағының батыры Давид Драгунский соғыс аяқталған соң, Рәзия Ысқақованың ерліктері туралы «Роза – дочь казаха» деген повесть жазғанын екінің бірі біле бермейді.
Қазақтан шыққан батыр қыз соғыстан кейін Қызылорда, кейін Шымкент қалаларындағы ауруханаларда мейірбике болып жұмыс істеді. 1957 жылдан бері облыстық клиникалық ауруханада аға мейірбике болып жемісті еңбек етті, осы мекемеден зейнеткерлікке шықты. Құрметті демалыста жүрсе де, өзі түлеп ұшқан қазіргі жоғары медициналық колледждің және облыстық клиникалық аурухананың құрметті қонағы ретінде кездесулерге жиі келіп, жас буынға өнегелі өмір жолынан сыр шертетін. Ол 2011 жылы 88 жасында бақиға озды. Рәзия Ысқақованың суреттері мен өмір жолы және ерліктері туралы құжаттар Лондон мен Мәскеудегі, Көкшетау мен Шымкенттегі музейлерге және аудандағы тарихи-өлкетану музейіне қойылған.
Серікқали ЖЕКСЕНБАЕВ,
Қазақстанның құрметті журналисі
Шымкент
