Қазақстан – Армения: Сенім мен жауапкершілікке негізделген серіктестік

Күнгей Кавказдағы маңызды әріптес

– Аса құрметті Никол Воваевич, Қазақстанға қош келдіңіз! Сіздің сапары­ңыз өте маңызды. Екі елдің стратегиялық серік­­тес­тік деңгейіндегі қарым-қатынасы­ның да­муына үлкен серпін береді деп сенеміз. Бұл – Қазақстанға алғашқы са­пары­­ңыз. Шын мәнінде, қазақ халқы Ар­мения жұртына, тарихына, салт-дәстүрін­е, мәдениетіне зор құрметпен қарайды. Сапар барысында бірқатар маңызды ке­лі­сімге қол қойылады, – деді екіжақты ке­ліс­сөздерді ашқан Қасым-Жомарт Тоқаев.

Өз кезегінде Никол Пашинян Қасым-Жомарт Тоқаевқа Қазақстанға ресми сапармен шақырып, Астанада қонақ­жайлық танытқаны үшін алғыс айтты.

– Бұл сапар біздің екіжақты қарым-қатынасымызға тың серпін береді. Қос мемлекет арасындағы ынтымақтастық­тың жаңа кезеңі Сіздің былтыр Арменияға жасаған ресми сапарыңыздан бастау алды. Соның нәтижесінде маңызды келісімдерге қол қойылды. Оның кейбірі жүзеге асырылды, қалған бөлігі орындалу үстінде. Қазақстанға ресми са­пар­мен келу – мен үшін зор мәртебе, – деді Премьер-министр.

Содан кейін Қазақстан Президенті мен Армения Премьер-министрі екі елдің делегация мүшелерінің қатысуымен кеңей­тілген құрамда келіссөз жүргізді. Мем­­лекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев қазақ пен армян достығы берік, сыйлас­тығы жарасқан халықтар екенін атап өтті.

– Армения – Қазақстанның Оңтүс­тік Кавказдағы басты саяси және сауда-экономикалық серіктесінің бірі. Қазақ жұрты армян халқын ерекше қадірлейді. Оның терең тарихына, бай мәдениеті мен салт-дәстүріне құрметпен қарайды. Қазір Армения Қазақстан азаматтары көп баратын туристік елдің біріне айналды. Биыл қос халықты жақындастыра түскен айтулы оқиғалар болды: Арменияда алғаш рет Қазақстанның мәдениет күндері өтті. Ереванда ұлы ақын және ағартушы Абай Құнанбайұлының құрметіне саябақ ашылды. Осы маңызды бастамаларға қолдау көрсеткеніңіз үшін Сізге, құрметті Никол Воваевич, зор алғыс білдіремін. Мұны қазақ еліне деген ерекше ілтипатыңыз деп бағалаймыз, – деді Мемлекет басшысы.

Президенттің айтуынша, Астана мен Ереван арасында барлық деңгейде ашық әрі сенімді саяси диалог қалыптасқан. Халықаралық және өңірлік ұйымдар аясында тығыз, нәтижелі ынтымақтастық жолға қойылған.

Қасым-Жомарт Тоқаев екі елдің сауда-экономикалық, мәдени-гуманитарлық және ғылым-білім саласындағы ықпалдас­тығы дәйекті түрде дамып келе жатқанына тоқталды. Сондай-ақ мемлекетаралық байланыстар конструктивті сипат алғанын әрі оны жан-жақты кеңейтуге айтарлықтай әлеует бар екенін жеткізді.

Армения Премьер-министрі бұл сапар екіжақты қарым-қатынасты тереңдетуге және ынтымақтастықты стратегиялық серіктестік деңгейіне көтеруге оңтайлы сәт екенін атап өтті. 

– Қазақстан, біздің еліміз үшін өте жақсы үлгі. Біз қазақ халқын құрметтейміз. Осы құрмет екіжақты ынтымақтастығымызды одан әрі дамытуға негіз болады. Өзара ықпал­дастығымыздың басты бағыт­тарын ілгерілету жағдайын жан-жақты тал­қыладық. Өңірдегі өзгерістерді ескерсек, экономикалық және көлік саласын­дағы қатынастарымыздың жаңа мүмкіндіктеріне жол ашылады. Көлік бағытындағы әлеуетті толық жүзеге асыру маңызды. Оның нәтижелі болатынына сенімдімін, – деді Никол Пашинян.

Кездесу барысында сауда-экономика, көлік-транзит, инвестициялық ықпалдастық, тау-кен, ауыл шаруашы­лығы, цифрландыру әрі жасанды интеллектіні енгізу, денсаулық сақтау, сондай-ақ мәдени-гуманитарлық сала­лар­дағы ынтымақтастық мәселе­лері талқы­ланды. Сонымен қатар

Қасым-Жомарт Тоқаев пен Никол Пашинян өңір­лік және халықаралық күн тәртібін­дегі өзекті мәселелер жөнінде пікір алмасты.

Ортақ мүддеге тоғыстырған 15 құжат

Қасым-Жомарт Тоқаев пен Никол Пашинян келіссөз қорытындысы бо­йынша Бірлескен мәлімдеме қабылдады.

Қазақстан Президенті мен Армения Премьер-министрінің қатысуымен ресми делегация мүшелері төмендегідей үкіметаралық және ведомствоаралық құжаттармен алмасты:

1. Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Армения Республикасы Үкіметі арасындағы құпия мәліметтерді беру, қолдану, қорғау және сақтау туралы келісім;
2. Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Армения Республикасы Үкіметі арасындағы Қазақстан Республикасының Армения Республикасындағы және Армения Республикасының Қазақстан Республикасындағы дипломатия­лық өкілдіктерінің ғимаратын салуға арналған жер телімдерін бөлу туралы келісім;
3. Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Армения Республикасы Үкіметі арасындағы 2026–2030 жылдарға арнал­ған сауда-экономикалық ынтымақтастық жөніндегі жол картасы;
4. Қазақстан Республикасы Өнеркәсіп және құрылыс министрлігі мен Армения Республикасы Аумақтық басқару және инфрақұрылым министрлігі арасындағы ынтымақтастық туралы меморандум;
5. Қазақстан Республикасы Жасанды интеллект және цифрландыру ми­нистрлігі мен Армения Республикасы Жоғары технологиялық өнеркәсіп министрлігі арасындағы ынтымақтастық туралы меморандум;
6. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі мен Армения Республикасы Экономика министрлігі арасында ауыл шаруашылығы өнім­дері­нің сауда-саттығы жөніндегі ынтымақ­тастық бойынша өзара түсіністік туралы меморандум;
7. Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі мен Армения Рес­пуб­ликасы Сырты істер министрлігі арасындағы 2026–2027 жылдарға арналған іс-қимыл жоспары;
8. Қазақстан Республикасы Ден­сау­лық сақтау министрлігі мен Армения Республикасы Денсаулық сақтау ми­нистрлігі арасындағы ынтымақтас­тықты дамыту бойынша 2026–2027 жыл­дарға арналған негізгі шаралар жоспары;
9. Қазақстанның Сыртқы сауда палатасы мен Арменияның Сауда-өнер­кәсіп палатасы арасындағы Қазақстан-Армения Іскерлік кеңесін құру туралы келісім;
10. «Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы» республикалық мемлекеттік мекемесі мен «Арменияның Ұлттық кітапханасы» мемлекеттік коммерциялық емес ұйымы арасындағы ынтымақтастық туралы меморандум;
11. «Ұлттық киноны қолдау мемле­кеттік орталығы» КеАҚ пен Арменияның Кино қоры арасындағы ынтымақтастық туралы меморандум;
12. Ә.Қастеев атындағы Қазақстан Республикасының Ұлттық өнер музейі мен «Арменияның Ұлттық галереясы» арнайы ғылыми-зерттеу бірлестігінің арасындағы ынтымақтастық туралы меморандум;
13. Қазақстан Республикасы Атом энергиясы агенттігі мен Армения Республикасы Аумақтық басқару және инфрақұрылым министрлігі арасындағы атом энергиясын бейбіт мақсатта қолдану бойынша ынтымақтастық туралы меморандум;
14. Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі мен Армения Республикасы Білім, ғылым, мәдениет және спорт министрлігі арасындағы ғылым және жоғары білім саласы бойынша ынтымақтастық туралы меморандум;
15. Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы мен Армения Рес­пуб­ликасының Сыртқы істер ми­нистр­лігі Дипломатия мектебі арасындағы ынтымақтастық туралы келісім.

«Алтын Қыран» орденімен марапатталды

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Армения Премьер-ми­нистрін «Алтын Қыран» орденімен марапаттады. Ол салтанатты іс-шарада қазақ­­стан­дықтар Никол Пашинянды Ар­мения­­ның дамуына жаңа леп әкелген, мемле­кеттік құрылымның барлық салада қайта жаңғыруына тың серпін берген жал­пы­ұлт­тық көшбасшы деп білетінін жеткізді.

– Сіздің көреген басшылығыңыздың арқасында Армения орнықты даму жолына түсіп, халықаралық аренадағы позициясын нығайтты. Сондай-ақ ішкі және сыртқы саясатта парасатты, жауапты ұстанымымен үлгі көрсетіп отыр. Сіз өте күрделі геосаяси ахуалда қалыптан тыс әрі батыл шешім қабылдадыңыз. Түптің түбінде бұл армян халқына пайдасын тигізетін өте құнды шешім болды. Достас, бауырлас Армения бейбітшілік, орнықты даму жолын таңдағаны анық. Бұл істе Сіздің тарихи еңбегіңіз зор. Вашингтонда қабылданған Армения мен Әзербайжан арасындағы бейбіт келісім­ді ілгерілетуде елеулі рөл атқарғаны­ңыз­ды атап өткім келеді, – деді Қазақстан Президенті.

Қасым-Жомарт Тоқаев бүгінде қазақ-армян мемлекетаралық байланысы стратегиялық серіктестіктің жаңа деңгейіне көтерілгенін мәлімдеді.

– Бұл іске Сіздің елдеріміз арасындағы сан қырлы ынтымақтастықты дамыту­ға белсенді атсалысуыңыз айтарлық­тай ықпал етті. Қазақ-армян қарым-қатынасын дамытудағы үлкен үлесіңіз бен айрықша еңбегіңізді ескере отырып, бүгін Сізді Қазақстан Республикасы­ның ең жоғары мемлекеттік наградасы – «Алтын Қыран» орденімен марапаттау туралы шешім қабылдадым. Бұл – мызғымас бауырластығымыздың, өзара берік сенімнің және халықтарымыз­дың келешегі жолындағы ортақ ұмтылыстарымыздың жарқын символы, – деді Президент.

Никол Пашинян Қазақстанның ең жоғары наградасымен марапаттағаны үшін Қасым-Жомарт Тоқаевқа және барша қазақ халқына алғыс айтып, мұны отан­дас­тарына көрсетілген ерекше құрмет­­тің белгісі ретінде қабылдайтынын жеткізді.

– Мен үшін бауырлас Қазақстан Республикасының ең жоғары наградасына ие болу және оны Сіздің қолыңыздан алу – зор мәртебе. Сізді өте тәжірибелі саясаткер, мемлекет қайраткері, дипломат ретінде білеміз. Сондықтан Сіздің берген бағаңыз мен үшін құнды. Бұл марапат екіжақты қарым-қатынасымызды ғана емес, тұтас өңірдің дамуына септігін тигізеді деп сенемін, – деді Армения Премьер-министрі.

Алғашқы мың тонна астық жеткізілді

Сапар қорытындысы бойынша Қасым-Жомарт Тоқаев пен Никол Пашинян БАҚ өкілдеріне арналған брифинг өткізді. Президент Арменияны еліміз­дің маңызды әрі сенімді серіктесі ретінде атады. Екіжақты қарым-қатынас берік достыққа және өзара құрметке негізделген.

– Қазақстанның Армения мемле­кетіне және оның халқына деген ықыласы айрықша. Біз армян жұртының терең тарихына, бай мәдениеті мен салт-дәс­түріне зор құрметпен, ілтипатпен қарай­мыз. Осы құндылықтардың негізін­де барлық бағыттағы ықпалдастығы­мыз ұдайы дамып келе жатыр. Біз өзара тиімді ынтымақтастықты одан әрі нығайтуға мүдделіміз. Менің былтыр Арменияға жасаған ресми сапарымның қорытындысы және бүгінгі келіссөздердің нәтижесі – соның айқын дәлелі. Қазақ-армян қарым-қатынасы стратегиялық сипатқа ие болады. Соған сәйкес Бірлес­кен мәлімдемеге қол қойдық. Бұл шешім екі елдің достығын бекемдеп, сан салалы жаңа ынтымақтастық кезеңіне жол ашары анық, – деді Мемлекет басшысы.

Қасым-Жомарт Тоқаев Никол Пашинян­ның Қазақстан мен Армения қарым-қатынасын нығайтуға өлшеусіз үлес қосқанын атап өтіп, оның халық­аралық қауымдастыққа күшті басшы, көреген саясаткер, көрнекті мемлекет қайраткері ретінде кеңінен танылға­нына тоқталды. Осы орайда Армения Премьер-министрінің айрықша еңбегін ескере отырып, Қазақстанның ең жоғары наградасы – «Алтын Қыран» орденімен марапаттағанын жеткізді.

– Бұл қадам қос халықтың мызғы­мас достығының жарқын символы әрі өзара байланысты тереңдетуге ұмты­лысымыздың айқын көрінісі екені сөзсіз. Мен бүгінгі мазмұнды келіс­сөз­деріміздің нәтижесін жоғары бағалай­мын. Біз сауда-экономикалық әрі инвестициялық ықпалдастықты жандандыру мәселесіне баса мән бердік. Өзара алыс-беріс көлемін арттыруға, тауар түрін көбейтуге қатысты нақты шараларды қолға алуға келістік. Өзара сау­да айналымын ұлғайту үшін Қазақстан армян нарығына жалпы құны 350 млн доллар болатын тауар ұсына алады. Сондай-ақ біз Арменияның экспорттық әлеуетін қолдауға ниет білдірдік. Оған қоса инвестициялық жобаларды жүзеге асырудың маңыздылығын атап өттік. Кәсіпкерлер арасындағы байланыс­ты нығайтатын нақты қадамдарды қолға алуға келістік. Жаңадан құрылған Қазақстан – Армения іскерлік кеңесі екі ел бизнес өкілдерінің басын қосып, екі жаққа да тиімді жобаларды жүзеге асыруға тиіс, – деді Президент.

Келіссөзде елдеріміз өнеркәсіп, көлік-логистика, энергетика, ауыл шаруа­шылығы, цифрландыру, құрылыс және басқа да салалардағы серіктестікті дамыта алатынына назар аударылып, соның ішінде көлік-транзит бағытының әлеуетін тиімді пайдалануға баса мән берілген.

– Оңтүстік Кавказдағы жаңа геосаяси ахуал екіжақты және аймақаралық ынтымақтастықты нығайтуға қолай­лы жағдай туғызып отыр. Қазақстан Арменияның көлік-транзит саласындағы «Бейбітшілік қиылысы» бастамасын қолдайды. Сондай-ақ біз «TRIPP халықаралық бейбітшілік пен өркендеу жолы» жобасына қатысуға қызығушылық танытып отырғанымызды растаймыз. Осы стратегиялық дәліздерді Транскаспий халықаралық көлік бағдарымен және Солтүстік-Оңтүстік дәлізімен ұштастыру екі елдің де мүддесіне сай келеді. Көлік-транзит саласындағы ашық әрі тиімді ықпалдастық екі жаққа да зор мүмкіндік береді. Мен Әзербайжан басшысына санкцияларды алып тастап, өз елі арқылы екіжақты тікелей сауда жүргізу туралы шешім қабылдағаны үшін ризашылығымды білдіремін. Мысалы, биылғы қараша айында Әзербайжан аумағы арқылы Арменияға Қазақстан бидайының алғашқы 1 мың тоннасы жеткізілді. Бұл бастаманың саяси және экономикалық мән-маңызы айрықша. Біз Арменияға жоғары сапалы астық өнімдерін және басқа да тауарларды тұрақты түрде жеткізуге дайынбыз. Осы бағыттағы жұмысқа күш-жігерімізді жұмылдыруға уағдаластық. Екі ел арасында тікелей әуе рейсін ашу және әуемен жүк тасымалдау жұмысын ретке келтіру – маңызды міндеттің бірі. Бұл бағытта нақты жоспарлар бар, тараптар жуық арада тиісті шараларды қолға алады, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Ынтымақтастық аясы кеңейе түседі

Президент цифрландыру және жасанды интеллект саласындағы ықпал­дастықтың әлеуеті зор екенін атап өтті.

– Қазақстанда цифрландыру үдерісі қарқынды жүріп жатыр. Армения ІТ-технологиялар мен стартап экожүйесінде айтарлықтай табысқа қол жеткізді. Бұл – екі елдің экономикасын дамытуға тың серпін беретін маңызды сала. Осы орайда жасанды интеллект, жаңа технология және цифрландыру бойынша тәжірибе алмасуға келістік, бұл бағытта бірлескен жобаларды іске асыру мәселесіне тоқталдық. Премьер-министр Пашинян мырза аймақтағы ең ірі IT стартап паркі – «Astana Hub»-тың және «Alem.ai» жасанды интеллект орталығының жұмысымен танысады. Келесі жылы «Alem.ai» негізінде Арменияның «TUMO Astana» халықаралық білім беру орталығы ашылады, – деді Мемлекет басшысы.

Қасым-Жомарт Тоқаев мәдени-гума­нитарлық байланыстар туралы да айтты.

– Біз білім және ғылым саласындағы қарым-қатынасты дамыту жолдарын тал­қыладық. Студент алмасу үшін үкімет­аралық келісімге қол қоюдың маңыз­дылығын атап өттік. Екі елдің денсау­лық сақтау саласындағы әлеуетін ескере отырып, алдағы жылдары Қазақ­станның Армениядағы, Арменияның Қазақстандағы медицина күндерін өткізуге келістік. Сондай-ақ мәдени-гуманитарлық саладағы өзара байланыстар туралы пікір алмастық. Былтыр Астанада Армения мәдениетінің күндері өткенін білесіздер. Ал биыл Ереванда алғаш рет Қазақстанның мәдениет күндері ұйымдастырылды. Армения астана­сында Абай Құнанбайұлы атын­дағы саябақ ашылды. Бүгін елорда көше­­лерінің біріне ұлы армян ағарту­шысы Месроп Маштоц­тың есімі берілді. Осындай баста­малар халық­тары­мыздың рухани жақын­дығын көрсетеді. Бұл – елдеріміздің ұлт перзенттеріне деген шынайы құрметінің көрінісі, – деді Президент.

Мемлекет басшысы мен мәртебелі мейман өзекті аймақтық және халықара­лық мәселелер бойынша пікір алмасып, көптеген түйткілге қатысты ұстанымдары ұқсас екенін растаған.

– Қазіргі күрделі геосаяси жағдай­да АҚШ Президенті Дональд Трамп­тың Украинадағы ахуалды реттеуге бағыт­талған күш-жігерін және ұсы­нып жатқан жоспарын қолдаймын. Сондай-ақ Қазақстан Армения мен Әзербай­жанның бейбітшілік жолындағы ортақ ұмтылысын толық қолдайды. Біз тарихи мәні зор осы үдерістің табысты жал­ғасуына тілектеспіз, бұл іске атсалысуға қашанда дайынбыз. Мен бұл ұстанымды бүгінгі келіссөз барысында тағы да растадым, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Қазақстан Президенті Армения және Әзербайжан арасындағы ұзақ жылға созыл­ған түйткілді реттеу ісіндегі Никол Пашинянның тарихи миссиясын атап өтіп, оның Оңтүстік Кавказда тұрақ­ты­лық пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету жо­­лын­­дағы батыл қадамына, көреген сая­­саты мен күш-жігеріне жоғары баға берді.

Никол Пашинян армян тарапы ынтымақтастықтың барлық бағытын кеңейтуге дайын екенін растады.

– Қазақстан – біз үшін өте маңызды ел. Өйткені сын сәтінде Армения мен Әзербайжанның сыртқы істер ми­нистр­лері Алматыда кездесті. Бұл біз үшін өте маңызды болатын. Армения мен Әзербайжандағы бейбітшіліктің Алматы декларациясына негізделетіні баршаға мәлім. Оның саяси және рәміздік мәні зор. Осы ресми сапарымның нәтижесінде Армения мен Қазақстан арасындағы қарым-қатынас стратегиялық серіктестік деңгейіне көтерілгеніне қуаныштымын. Бұл өңірдегі ықпалдастықтың жаңа дәрежеге жеткенін көрсетеді, – деді Армения Премьер-министрі.