Суреттерді түсірген – автор
Жинақтың таныстырылымына қатысқан автор бұл еңбекті тіршілік тақтасында өзі тікелей араласып аға-іні болып табысқан, қамқорлығын көрген, өмір-өнегесін биік қоятын тұлғалар алдындағы інілік һәм шәкірттік борышы ретінде жарыққа шығарғанын атап өтті. XX ғасырдың соңы мен XXI ғасырдың басындағы халқымыздың айтулы он бес тұлғасын қамтыған жинақтың жекелеген тараулары, кітапқа енген әсерлі естеліктердің бірсыпырасы бұған дейін мерзімді басылымдарда жарияланған.
Тағылымды жинақтың алғашқы эссесі «Ғұлама» деген тақырыппен Манаш Қозыбаевқа арналып, автор ұстаз бен шәкірттің жарасымды сыйластығын, мейірім мен шапағатқа бөленген ұмытылмас жылдардың естелігін баян етеді. Ал «Ақсарағат» эссесінде ғылыми жетекшісі академик Салық Зимановтың майдан мен ғылым жолындағы қайраткерлік жорықтарынан сыр шерткен. Сол сияқты Ұлттық ғылым академиясының президенті, Лениндік сыйлықтың лауреаты Шаһмардан Есенов, академиктер Рымғали Нұрғали, Төрегелді Шарманов, Өмірбек Жолдасбеков, Зейнолла Қабдолов, профессор Темірбек Қожакеев туралы толғаныстардың әрбірі тебіреніспен қағазға түскен.
Автор Халық қаһармандары, Рейхстагқа ту тіккен Рақымжан Қошқарбаев пен партизан жазушы Қасым Қайсенов жайындағы «Жаужүрек» және «Қаһарман» эсселерін сұрапыл соғыс жылдарындағы көпшілікке белгісіз, нақты құжаттармен дәйектейді.
Сонымен қатар айтулы қоғам қайраткерлері Камал Смайыловтың, Қалтай Мұхамеджановтың, Шот-Аман Уәлиханның ғибратты ғұмырлары шалқар шабытпен қағазға түскен. Кейінгі кезеңде зор ізденіспен жазылып, оқырмандар ықыласына бөленген зерттеуі қазақтың ғұлама жазушысы Мұхтар Әуезовтің ұлы, мемлекет және қоғам қайраткері, мәдениеттанушы Мұрат Мұхтарұлы Әуезовке арналған. Бұл эсседе кейіпкердің балалық шағынан басталған өмір жолы көркем суреттеледі. «Асылзада» эссесі – автордың қолына алғаш қалам ұстатып, «Әліппеден» бұрын қасиетті «Құранды» оқытқан әкесі Абрар Әкетайұлына арналыпты.
Іс-шараны жүргізген ақын Бауыржан Жақып кітапта аттары қоғамға таныс қайраткерлердің тасада қалған азаматтық қадамдары, бағаланбай қалған қайсарлықтары, беймәлім қырлары сипатталғанын айтады.
«Бұл кітап інінің ағалар туралы сезімі ғана емес, алдыңғы толқынның айтулы тұлғаларын толық талдап, терең бағалауы. Жинақ жылдар бойы жинақталған зерттеулерден, үлкен архивтерден алынған мұрағат құжаттарынан, толымды деректерден тұрады. Бұл эсселер – өскелең ұрпақ үшін өзінше бір тәрбие алатын мектеп. Айбынды тұлғалардың ел ертеңі үшін ғылымда, әдебиетте, заң саласында, мәдениеттануда, журналистикада талмай еткен еңбегі, төккен тері кейінгілер үшін шамшырақ. «Түркістан» газетінде Абзал Бөкеннің, «Қазақ әдебиеті» газетінде Қансейіт Әбдезұлының, «Ана тілі» газетінде Нұрғали Ораздың, әлеуметтік желіде Жүсіпбек Қорғасбектің, Қали Сәрсенбай мен Дидар Амантайдың, сол секілді осы кітапты оқыған басқа да қалам ұстаған азаматтардың пікірі жарияланды. Соғыс жылдарындағы тарих, ашаршылық кезіндегі тарихымыз да, зобалаң репрессия кезіндегі кейбір ақтаңдақтар да, Алаш ардақтыларының атқарып кеткен істері де осы жинақта қамтылған», дейді Бауыржан Жақып.
Еркін форматта өрбіген тұсаукесерде ұлттық мәдениет, тарихи тұлғалардың ел біле бермейтін беймәлім қырлары хақында естеліктер айтылып, академик Жанғара Дәдебаев, жазушы Кәдірбек Сегізбайұлы, ақын Ақұштап Бақтыгереева, Жазушылар одағының төрағасы Мереке Құлкенов, тағы басқа да әдебиет пен ғылым майталмандары пікірлерін білдірді. Кітап тұсаукесерінен тағылым қалуы керегін айтқан автор бірқатар кітапханалар мен оқу орындарының қорына «Менің ағаларым» жинағын сыйға тартты.
«Менің кейінгі 25 жылдағы ғұмырым түгелдей мәдениетке, ақпаратқа, кітап басу ісіне арналған екен. Көп жұрт осы саланы ұзақ басқарған адам 2-3 жыл сайын кітап шығарған шығар деп ойлауы мүмкін. Бірақ мен 25 жылда бірде-бір кітап шығармаппын. Бұл жазуды тоқтатқаным емес, осы жылдар бедерінде үздіксіз жазумен болдым. Қызметтен кеткеннен кейін бар күш-қуатымды қаламға арнадым десем де болады. Жазған-сызғандарымды жинақтағанда 7-8 томға еркін жететін дүниелер бар екен. Оның бәрін асықпай, рет-ретімен шығаратын уақыт келді деп есептеймін. «Менің ағаларым» жинағындағы эсселер 20 жыл бойы жазылып келе жатқан дүние. Біразы газет-журналдарда жарияланды. Басылымның бір ерекшелігі – бұл дүниелер алғашында қалай жазылса, ешбір жерін өзгертпестен қаз-қалпында ұсынып отырмын. Кейіпкерлерімнің әрбірі ғылымға, ұлтқа, шынайы қызмет еткен адамдар», дейді Мұхтар Құл-Мұхаммед.
АЛМАТЫ
