Суретті түсірген – Ерлан ОМАР, «ЕQ»
Депутаттардың айтуынша, электрлі самокаттар жаяу жүргіншілердің өміріне қауіп төндіреді. Сондықтан оны қолдану мен жылдамдығына қосымша шектеулер енгізу қажет.
Ресми деректерге сүйенсек, осы жылдың алғашқы 9 айында елімізде 30 мыңнан аса адам жолда жарақат алған. Оның ішінде автокөліктерде – 28 646, автобустар – 1 145, мопедтер мен скутерлерде – 897, велосипедтерде – 238, электрлі самокаттарда 123 адам зардап шегіпті. Бұл мәліметтер самокаттың жолдағы ең қауіпсіз көлік түрі екенін айғақтайды. Дегенмен оларды қолдануға жаңа шектеулер енгізудің мәні неде?
Бірер жыл бұрын Мәжіліс «Жол ережесі туралы» заңға электрлі самокаттар қозғалысын реттейтін тұңғыш өзгерістерді енгізгені белгілі. Заң жобасы авторларының бірі, депутат Екатерина Смышляева сол уақытта бұл ымыраға келуден туған қадам, яғни «компромисс» екенін атап өткен еді. Алайда арада бір жарым жыл өткенде депутат тротуарда самокат айдауға толық тыйым салуды, қолданушыларға жүргізуші куәлігін, сақтандыру полисін, шлем мен жарық шағылыстырғыш киім киюді міндеттеуді ұсынып отыр. Сонымен қатар жалға берілетін самокаттарды нөмірлеу мен ереже бұзғандарды бейнебақылау арқылы тіркеу мәселелерін де көтерді.
Е.Смышляева шерингілік компаниялардың бұған дейін электрлі самокаттардың жылдамдығын 6 км/сағатқа дейін шектеуге дайын болғанын айтады. Алайда бұл талаптың өзі мамандар арасында қызу пікір қайшылығына алып келді. Өйткені жылдамдықты осынша деңгейде шектеу электрлі самокаттарды қолдану тәжірибесіне теріс әсер етуі мүмкін.
Мамандардың айтуынша, бұл жердегі мәселе – инфрақұрылымның нашарлығында. Самокат қолдануды шектеумен проблема шешімін таппайды. Ең алдымен қала көшелерінде көлік ағынына да, адамдардың жүруіне де кедергі келтірмейтін мүмкіндікті қарастырған жөн. Жол ережесіне қатысты заңға алғаш өзгеріс енгізілген кезде депутат Е.Смышляеваның өзі де бұл мәселені атап өткені белгілі. «Біз қалаларда веложолақтардың пайда болуы мен басқа да балама көлік түрлеріне арналған жағдайлардың жасалуы үшін жұмыс істей береміз. Бұл мүмкіндік жаяу жүргіншілер жолағы ғана емес, автокөлік жолдары есебінен де қарастырылуы мүмкін», деген еді ол.
2023–2024 жылдардағы Жол ережесі туралы заң жобасы бойынша жұмыс тобының мүшесі, мобильділік жөніндегі сарапшы Әнуар Жүсіповтің айтуынша, самокаттар жылдамдығын сағатына 6 шақырымға дейін түсіру – техникалық жағынан мүмкін емес. «Классикалық самокаттар тұрған орнынан өздігінен қозғала алмайды. Адам итеріп жылдамдықты үдетіп жіберуге тиіс. Ал бұның өзі 6 км/сағат жылдамдықтан жоғары. Сондықтан жолда мұндай ақырын қозғалыспен жүру мүмкін емес», дейді ол.
Сонымен қатар сарапшы қозғалысы қалың қаланың ішінде GPS-тің дәлсіздігі салдарынан тротуарларда жылдамдықты шектеу де техникалық жағынан мүмкін емес екенін айтады. Өйткені GPS-тің орташа дәлсіздігі 10 метрді құрайды, ал тротуардың ені әрі дегенде 2-3 метрден аспайтыны белгілі.
«GPS-аймақ жасау үшін тротуар кішкентай. Скверлер мен парктер болса бір жөн. Сондықтан Дубай, Мәскеу қалаларындағы секілді жылдамдықты сағатына 15-16 шақырыммен шектеуге мүмкіндік бар. Ал 6 км/сағат дегеніңіз – толықтай тыйым салғанмен бірдей», дейді ол.
Ә.Жүсіпов электрлі самокаттардың қозғалысын реттеу мәселесінде шынайы техникалық мүмкіндікті есепке алып, сарапшылар талдауына жүгінген абзал екенін жеткізді. Ал самокат айдайтындардың жүргізуші куәлігін алуына қатысты пікір білдірген ол қазірде еліміздегі автокөлік иелерінің қолында куәлігі болғанына, заңның жұмыс істейтініне қарамастан, кейінгі 3 жылда ЖКО саны 3 есеге артқанын еске салды.
Бұл ойды депутат Олжас Құспеков те қолдайтынын айтты. Оның айтуынша, саладағы реформа кешенді түрде жүзеге асуға тиіс. Яғни инфрақұрылым, нормалар мен техникалық мүмкіндіктер қатар алға жылжуы керек. «Біз микромобильді көліктер үшін инфрақұрылым жасау бойынша әкімдіктердің міндеттерін, жаңа құрылым нормаларын бекіттік. Бұл жұмыс 3 жылға есептелген. Қазір Мемлекет басшысының тапсырмасын сылтау етіп, асығыстық жасап, самокаттарды жолға шығару – халықты өлімге итермелеу», деді ол.
Осы мәселеге қатысты Ішкі істер министрлігі де өз ұстанымын айтқан болатын. Министрдің орынбасары, полиция генерал-лейтенанты Игорь Лепеханың айтуынша, жолдағы самокат қозғалысына оны қолданушылар, шерингілік компаниялар мен әкімдіктер үш тараптан жауапты болуға тиіс. Атап айтқанда, компаниялар паркинг, салмақ, жылдамдық, маршрутты бақылау жүйесін енгізуге, әкімдіктер шектеу немесе тыйым салынатын аймақтарды белгілеуге міндетті. «Әрине, қазір жол ережесін бұзу жағдайлары бар, алайда министрлік самокатқа толық тыйым салуды құптамайды», деді ол.
Сөзіміздің басында айтқанымыздай, электрлі самокаттар қаладағы көлік қозғалысының ажырамас бөлігіне айналып үлгерді. Сондықтан оны реттеуді жол сапасы мен инфрақұрылым мәселесінен бөлек қарастыру қиын. Веложолақтар, қауіпсіз маршруттар мен нақты ережелер жасалмаса, кез келген шектеу жаңа қатерлерге әкеп соқтыруы бек мүмкін.
Самокат экологияға оң ықпал ететін құрал болумен қатар, қала ішіндегі кептелістерді азайтуға да өз көмегін тигізетінін атап өткен жөн. Ол әрбір тұрғынға қолжетімді. Жақын жердегі шаруаларды шешу үшін көлікке мінгеннен гөрі самокатпен тез жеткен ыңғайлырақ. Дегенмен, әрине, ең алдымен қауіпсіздік мәселелесін шешкен маңызды. Ол үшін тек тыйым салу тәсіліне жүгінбей, инфрақұрылымдық шешімдерді, технологиялық мүмкіндіктер мен қолайлы нормаларды назарға алған абзал.
Әзірге қоғамда талқылау жалғасып жатыр. Біздің байқағанымыздай, проблеманың түп-тұқияны самокаттың өзінде емес, жүйелі шешімнің жоқтығында жатыр. Алдағы уақытта микромобильді көлік түрлері қаладағы көше қозғалысының бір бөлшегіне айнала ма, әлде одан шеттетіле ме – бұл біздің қандай шешімге тоқтайтынымызға тікелей байланысты.
