Салтанатты іс-шараның ашылу рәсімінде облыстық Мәдениет басқармасының басшысы Құралбек Атамұратов мұражай ұжымын құттықтап, өңірде музей ісін дамыту бағытында біраз шаруа атқарылып жатқанын тілге тиек етті.
«Кейінгі жылдары облыстық тарихи-өлкетану музейінің ғимаратына күрделі жөндеу жұмыс-тары жүргізіліп, инженерлік-коммуникациялық жүйесі, қасбеті мен шатыры жаңартылды. Қазір ғимаратты жарықтандыру жұмыстары жүріп жатыр. Араға отыз жыл салып музей экспозициясын заманауи талаптарға сай қайта жасау жұмыстары басталды. Реэкспозиция келесі жылы аяқталып, музей іші жаңа кейіпке енеді. Алдағы жылы облыс әкімі Құмар Ақсақаловтың қолдауымен музей кеңейтіліп, бейнелеу өнеріне арналған тағы бір жаңа арт-нысан ашылмақ. Бұл жергілікті суретшілер мен қолөнер шеберлерінің шығармашылығына үлкен қолдау болатыны сөзсіз. Құрметті музей қызметкерлері, мұндай ауқымды өзгерістер сіздерге зор сенім, үлкен жауапкершілік артады. Болашақта ұлттық құндылықтарымызды сақтап, насихаттау жолындағы еңбектеріңіз жандана берсін!», деді басқарма басшысы.
Ғылыми конференцияның алқа отырысында музей тарихына, мәдени мұраны сақтау, оны насихаттау мәселесіне қатысты соны пікір, сүбелі ой айтылды. Музейдің ғылыми хатшысы Нәзима Оташева көпшілікті мұражайдың ғылыми зерттеу жұмыстарымен таныстырып, музей қорына жаңа келіп түскен құнды жәдігерлер жөнінде баяндап берді.
Тәжірибелі маманның ай-туынша, облыстық тарихи-өлкетану музейінің қызметкерлері өткен ғасырдың 80-жылдарынан бастап еліміздің орталық архивтерінде, Мәскеу, Санкт-Петербург, Омбы, Орынбор, Челябі, Ташкент қалаларындағы мемлекеттік архивтерде болып, өлке тарихына қатысты көптеген құжат тапқан. Бүгінде музей қызметкерлері жәдігерлер қорын толықтыру мақсатында Президент архивінде, Орталық мемлекеттік кинофотоқұжаттар мен дыбыс жазбалар архивінде, Орталық мемлекеттік архивте ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізіп жатыр.
Бұл бағыттағы жұмыстар нәтижесіз емес. Мәселен, Орталық мемлекеттік кинофотоқұжаттар мен дыбыс жазбалар архивінен Әлжан Байғуриннің 1929 жылдың 20 қаңтарында өткен дәрігерлердің үшінші Қостанай округтік конференциясына қатысушылармен бірге түскен суреті табылып отыр.
«Алаш қайраткері, ғалым, дәрігер, педагог Әлжан Махмұтұлы Байғуриннің халыққа сіңірген еңбегі зор. Қостанайдағы орыс-қазақ училищесін және реалдық училищені, Ташкенттегі Орта Азия мемлекеттік университетін бітірген. Алаш қайраткері Торғай қазақтарының 2-облыстық және Қостанай қазақтарының уездік съездерін өткізуге атсалысқан. 1920–1922 жылдары Мәскеу университетінің медицина және қоғамтану факультеттерінде қатар оқыған. 1922 жылы Ташкенттегі Орта Азия университетіне ауысады. 1929 жылдан Қазақ АКСР-нің Денсаулық сақтау халық комиссариатында қызмет атқарған. Алматы медицина институты клиникасының дәрігері, кафедра меңгерушісі болған. Баспасөз бетінде түрлі аурулар, одан сақтанудың жолдары және оған қарсы күрес туралы көптеген мақала жариялайды. Медицина саласында алғашқылардың бірі болып кандидаттық диссертация қорғаған. 1937 жылы саяси қуғын-сүргіннің жазықсыз құрбаны болды. 1956 жылы есімі қайта ақталды», дейді Нәзима Оташева.
Орталық мемлекеттік архивтен табылған құнды құжаттардың ішінде Тобыл өңірінің атақты байы Бермұхамед Алдияровтың бірнеше суреті бар. Фотосуреттер шамамен 1890–1900 жылдары түсірілген.
«Қостанай облыстық тарихи-өлкетану музейіне келушілердің көбі, әсіресе, этнография залындағы көне жәдігерлерге қызығушылық танытып жатады. Ақ киізден басылып, зерленген айыр қалпақ, жібек шапан, былғарыдан жасалған кісе белбеу, күміспен күптелген, ақық, перуза тастар қондырылған аса сәнді әйел ер-тоқымы, зерлі жіптермен оқаланған қамзол, өзбек жібегінен тігілген көйлек, шығыс үлгісіндегі әшекейлі табақтар шындығында да көздің жауын алып тұрады. Келушілер бұл жәдігерлердің иесі кім болған, кім ұстаған деп сұрап жатады. Қымбат дүниелерге қарап-ақ, оның қарапайым адам тұтынған заттар емес екенін байқауға болады. Музейдің түсім құжаттарына үңілсек, бұл жәдігерлер музей қорына сонау 1928 жылдары ВК(б)П-ның Қостанай губкомы арқылы келіп түскенін көреміз. Бәрі – сол жылдары байлардан тәркіленіп алынған заттар. Оның көбі Бермұхамед Алдияровтың отбасына тиесілі. Б.Алдияров Қостанай округіне қарасты бұрынғы Сарыой болысының (қазіргі Қарабалық ауданы) басқармасы болған кісі, № 10 ауылда тұрған. Ел арасында өңінің қаралығына қарай Қара болыс атанған», дейді мұражайдың ғылыми хатшысы.
Нәзима Қуанышбайқызының айтуынша, 2025 жылы Қостанай қаласының тұрғыны Жұмабике Тұяқова музей қорына көне сандық, құман және басқа да тұрмыстық заттарды әкеп тапсырған. Ол заттардың ішінде шамамен ХІХ ғасырдың соңында жасалған көне құман да бар. Бұл дүниелер тапсырушыға әжесі Жұмакүл Күзембаевадан мұра болып қалған. Ал Жұмакүл әжейдің әкесі Омар Исмаилов (Досов) Бестөбеде болыс басқарған, мал мен мүлкі тәркілеп, Қостанай округі аумағынан көшіріліп жібергенше, Жітіқара ауданының №8 ауылында тұрған.
«Бір кезеңде жеке адамның немесе бір әулеттің тұтынған заттары бұл күнде ұлттық мәдени құндылыққа айналып, қазақ халқының қолданбалы-сәндік өнерінің сирек кездесетін туындылары болып отыр. Қостанай облыстық тарихи-өлкетану музейінің қазақ қолөнері жиынтығын қалыптастыруға осындай жәдігерлер негіз болды. Қаншама жылдар сырғып өтсе де, хас шебердің қолынан шыққан бұйымдар өзіндік мәнін жоймай, музейдің аса құнды жәдігерлеріне айналып отыр», дейді музей маманы.
Іс-шараға Астана қаласынан арнайы келген музейтанушы Жолбарыс Нұрсерік музей ісіндегі жобалау жұмысы бойынша, зергер Дастан Хамзин қазақтың зергерлік бұйымдары жөнінде шеберлік сағатын өткізді.
«Жалпы, қазақтың музей ісінің пайда болғанына екі жылдан кейін екі жүз жыл толады. Қазан төңкерісіне дейін Қазақстанда төрт музей болған деп айтылып жүр. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін де небәрі 15 шақты музей жұмыс істеп тұрған. Соның ішінде Қостанай облыстық тарихи-өлкетану музейінің орны ерекше. Қостанай музейінің қорында 150 мыңда жәдігер бар. Оның ішінде Әбілхан Қастеевтің картиналарының түпнұсқасын көріп қуанып отырмын. Қостанай облыстық тарихи-өлкетану музейі дегенде, менің есіме бірден «Тобыл ойшылы» түседі. Түпнұсқасы Ұлттық музейде тұр. Соның өзі сіздерге үлкен мақтаныш. Сонымен қатар 110 жылдық тарихы бар музейдің ғимараты күрделі жөндеуден өтіп, жаңадан реэкспозиция жүргізіліп жатқаны қуантады», дейді музейтанушы.
Салтанатты іс-шара аясында мұражайдың 110 жылдығына орай жарық көрген «Қостанай облыстық тарихи-өлкетану музейі» атты ғылыми-көпшілік және көркем альбомның тұсаукесер рәсімі өтті. Сондай-ақ музей қорынан алынған құнды жәдігерлерден тұратын «Асыл мұра» атты көрме ашылды.
Қостанай облысы
