Руханият • 05 Наурыз, 2021
Ғылым жолы – ауыр жол. Себебі бұл асқан ыждағатты, зор ықыласты, сарқылмайтын күш-жігер мен мықты миссияны қажет етеді. Ал осындай жауапты жолды таңдау әйел қауымына жауапкершілік жүгін екі есе ауырлатқанмен бірдей. Содан да болар әлемнің бірқатар мемлекетінде ғылымдағы әйелдер саны аз. АҚШ, Еуропа және Аустралияның 38 еліндегі 541 университет пен ғылыми-зерттеу мекемелерінен алынған мәліметтер негізінде зерттеу жүргізілді. Cell Stem Cell ғылыми журналында жарияланған зерттеу қорытындысына қарағанда, доценттердің 42 пайызы, толық деңгейлі профессорлардың 23 пайызы ғана – әйелдер. Бірақ Қазақстанда соңғы уақытта ғалым әйелдердің қатары көбейіп келеді.
Білім • 23 Ақпан, 2021
Білімге мұқтаж ерекше балаларға карантиннің кесірі тиіп отыр
Жаһандық білім сарапшылары пандемия жайлағалы білімдегі дағдарыстың басталғанын айтып, дабыл қағып жатыр. Жақында жарияланған PISA – Білім алушылардың жетістігін халықаралық бағалау бағдарламасының көрсеткіштері қашықтан оқытудың 3 айдағы нәтижесі бойынша дамыған елдердің өзінде білім сапасының айтарлықтай нашарлап кеткенін көрсетті. Мәселен, әлемде білім беру сапасы жөнінен алдыңғы қатардан түспейтін Аустралия оқушыларының математикалық сауаттылығы 16,7%, ал оқу сауаттылығы 11,5%-ға төмендепті. Алпауыт АҚШ-та 2019-2020 жылдар бойынша білім алушылардың көрсеткіші математикадан 30%, оқу сауаттылығынан тіпті 50%-ға нашарлап кеткен.
Технология • 17 Ақпан, 2021
Зымыран апаттарының зардабын зерттеді
Ғалымдар «Байқоңыр» ғарыш айлағынан ұшырылған зымырандар апатының экологиялық зардабын зерттеді. Зерттеуге 1999-2018 жылдар аралығындағы 6 апат арқау болған. Зерттеудің қорытынды мәліметтері Environmental Pollution ғылыми журналына жарияланды.
Білім • 02 Ақпан, 2021
Бала шақтан болашақты барласақ
Ұрпағымен мыңжасайтынын ұғынған адамзат қай заманда да болашағы болатұғын балалардың қамын ойлап күн кешкен. Осы идеология әр мемлекеттің саясатында көрініс табады. Соның бір айғағы, қазірде дамыған елдер мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуға ерекше көңіл бөледі. Өйткені барлық білім беру жүйесінің іргетасы, бұлақтың бастауы – балабақшада.
Руханият • 01 Ақпан, 2021
Әлі тәуелсіздік алмай тұрғанда шыққан «Егеменді Қазақстанның» 20 мыңыншы нөмірін қолға алдық. Назарымыз бірден үлкен жазумен жазылған газет атауының төбесіндегі «Азаттық. Теңдік. Туыстық!» деген ұранға түсті. Ал осы ұран азаттық аңсаған елдің асқақ үні емей немене?!
Ғылым • 29 Қаңтар, 2021
Отандық вакцина оң көрсеткіштерге ие
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев жақында өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысында отандық вакцинаны салдыратынын мәлімдеді. Бұл – отандық ғалымдардың еңбегіне деген сенімділік. Десек те қоғам арасындағы өз өнімімізге қатысты кейбір пікірлерге қарап үміттен гөрі күдік басым екенін көреміз. Ғылым мен әлеуеті шетелдіктермен теңдей ғалымдарымыздың насихаты жетпей жүрген шағында олардың тәжірибесіне деген сенімсіздіктің тууына түсіністік танытқан да жөн шығар. Ал осындай олқылықтың орнын толтыру көкейдегі көп сауалға жауап іздеуден басталады. Сондықтан біз клиникалық зерттеудің соңғы сатысында сынақтан өткізіліп жатқан QazCOVID-in вакцинасын әзірлеуші топтың жетекшісі, Биологиялық қауіпсіздік проблемалары ғылыми-зерттеу институтының басқарма төрағасы Күнсұлу Закарьяны аз-кем сөзге тарттық.
Ғылым • 29 Қаңтар, 2021
Карантин кезінде ауа тазарды ма?
Әлемді жайлаған қауіпті індет елімізге жетіп, жағдай ушыққанда бәріміз «інге тығылған тышқанның» күйін кештік. Үйде оқшаулануды әлемде локдаун (lockdown – адамдар немесе қоғамдастықтың өзіне яки өзгелерге қауіп төндірмес үшін өз орнында болуын талап ету, болмаса қатерлі аймақтарға емін-еркін кіріп-шығуын шектеу саясаты) деп атайды. Сол локдаунда біз үйден шықпай отырсақ, ғалымдар зертханада жүріп, көшеде көлік пен адам аяғының азаюынан ауаның қаншалықты тазаруы мүмкін екенін зерттепті.
Ғылым • 29 Қаңтар, 2021
Ғылымды білім саласынан бөлу керек пе?
Кез келген саланы дамыту арнайы әзірленіп, бекітілген мемлекеттік бағдарламаға сәйкес жүргізіледі. Сондай маңызды құжаттың бірі – екі саланы қамтитын Білім беру мен ғылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. Құжат қос саланың мәселелерін 11 тақырыпқа бөліп қарастырған. Сол тақырыптың тек үшеуі – ғылымға, қалғаны білімге арналыпты.
Сұхбат • 26 Қаңтар, 2021
Мамандардың мәлімдеуінше, алдағы наурыз айында коронавирус қайта күшіне енуі мүмкін. Оның үстіне көктемде адам бойын әлсіздік билейтін кезеңде вирустың өршитін әдеті екенін қарапайым адамдар да өз тәжірибесінен жақсы біледі. Бұған қоса әлемді жайлаған қауіпті індеттің мутацияға ұшырауы да халықты алаңдатып тұр. Осы ретте ең маңызды және бәріміз құлақ түріп, ел болып елеңдеп отырған ақпарат – алдағы уақытта басталатын вакциналау мәселесі. Дегенмен, екпенің сапасына немесе оны егу-екпеуге қатысты екіұдай көзқарас қаптаған қоғамда көңілімізді алаңдатқан сұрақ көп. Сол сауалдарды Денсаулық сақтау министрлігі жанындағы Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы «Санитариялық-эпидемиологиялық сараптама және мониторинг ғылыми-практикалық орталығы» филиалы директорының орынбасары Манар Асырқызына қойдық.
Оқиға • 20 Қаңтар, 2021
Кезінде машинкамен жазылған архивтердегі құжаттардың мәтіндерін компьютерге қайта түсіру ауқымды іске айналғалы қашан. Әсіресе қазақ тіліндегі мәтіндерді компьютерге түсіргенде ана тілімізге ғана тән тоғыз әріпті танымай, әбігерге салады. Ал қолжазбалардың электронды нұсқасын жасау тіпті азап. Себебі қайтадан компьютерде теріп отыру керек. 11-сынып оқушысы Алар Берікұлының арқасында осы жұмыс жеңілдейтін секілді. Өйткені ол қолмен жазылған мәтіндерді оқып, электронды нұсқасын жылдам жасап беретін мобильді қосымша ойлап тапты.
