2004 жылы жарыққа шыққан француз режиссеры Кристоф Барратьенің «Хористер» көркем туындысы – көрерменнің ыстық ықыласына бөленіп, Еуропа киноакадемиясының сыйлығына ие болған фильм. Онда тентек балаларды жұдырықпен емес, жылы сөзбен тәрбиелеген мейірбан ұстаз хақында баяндалады. Жұбаныш таппай жүдеген жетім көңілдің жалқы мұңы суреттеледі. Сартап сағыныштың сазға ұласқан бейнесі көрсетіледі.
Оқиға 1949 жылы музыка пәні мұғалімі Клеман Матьенің «тоған түбіне» жұмысқа келген сәтінен басталады. Қиын жасөспірімдерге арналған интернат-мектебі заманында солай аталатын. Қолымен шыбын жасқамайтын мұғалім үшін бұл ғимарат тоғанның емес, тозақтың түбіндей көрінеді. Есерсоқ балалар Клеманды адам құрлы көрмейді. Мектеп директоры қатыгез Рашен «акция = реакция» ұстанымымен оқушыларды жөн-жосықсыз қатал жазаға кесе береді. Ал мұндай әдіс балаларды тек кектендіре түседі.
Қалыптасқан әдетінше ақкөңіл Матье бұл үрдіске қарсы тұрғысы келеді. Ол директор Рашеннің қарсылығына қарамастан, мектеп хорын ұйымдастыруға бел байлайды. Ұжымдық жұмыс балалардың оң бетбұрысына себеп болады. «Оң бетін ұрса, сол бетін тосқан» мұғалім үшін бұл жұмыс, әрине, оңайға соқпайды. Ақыры мейірім сәулесінің жарып шықпайтын түнегі бола ма? Интернаттың жазалау алаңы хордың концерттік сахнасына айналады. Интернат тәрбиеленушілерінің арасында бірегей дауыс иесі Пьер Моранж да бар еді. Заманында ең тентек бала әп-сәтте әуензада рухтың иесіне айналады. Артынша бір кезде өзі келемеждген ұстазының кемел насихатымен Лиондағы консерваторияға түседі. Осылайша, ешкімге белгісіз, қырықтан асқан қарапайым музыка мұғалімі тағдырдың тәлкегіне ұшыраған тарамыс мінезді балаларды мейірім нұрына суарып, жарқын болашағына себеп болады.
Фильмде кейіпкердің жаныңа жарық құятын ғадеттерінің бірі – баламен бір деңгейде сөйлесе алуы. Дау-дамай туа қалса, оны үшінші тарапқа жеткізбей, бірден шешеді. Жатсынбай жақын тартады, жассынбай сырын ақтарады. Осылайша, өмірі өзін маңызды адам сезініп көрмеген жеткіншектер өз ісінің бұрыстығын мойындайды. Артынша түзелуге ниеттенеді. Иә, расында бала тәрбиесіндегі басты құрал – жазалау емес, сенім білдіру екендігін мамандар талмай айтып келеді. Бұл тұжырымдама жүзеге асатын болса, ата-ана мен баланың арасындағы бөгет әлдеқашан қирап түсер еді ғой. Осы орайда Жан-Жак Руссоның мына бір сөзі ойға оралады: «Баланың балалығын тыйдым дегенше ержеткендегі даналығын тыйдым деңіз», дейді ол.
Иә, ол оқушыларына қол көтерген жоқ. Балағаттап, жекірген жоқ. Жазалау мақсатында директорға апарып, интернаттан шығарамын деп доқ көрсеткен жоқ. Матье тек жүрегінде музыка шұғыласын айналасына төге берді. Қатыгездікті мейіріммен тыюға болатынын дәлелдеді. Осылайша, мейірбан Матье жас жүректерді мейірім мелодиясымен әлдилеп, олардың кеудесіне ізгілік дәнін біржола егіп кетті.
