Доллар бағамын әр бұрыштан бақылап отыруды міндет секілді санаған кезеңнен өттік. Бұл бастаманың негізгі мақсаты – қоғам санасын доллар бағамына деген артық тәуелділіктен арылту. Көшелердегі жарқ-жұрқ еткен цифрлар валюта бағамын «жолда» тексеруге дағдыланған қазақстандықтардың күнделікті өміріне кері әсерін тигізеді. Долларсыздандыру – есептеуде, жинақтауда және экономикалық ойлауда ұлттық валютаны басымдықпен пайдалануға көшу. Ондаған жылдар бойы жинақтарды сақтаудан бастап коммерциялық мәмілелерге дейінгі бірқатар секторларда доллардың үстемдігін сезініп келеміз. Іс жүзінде бұл доллар бағамдары тұрғын үй бағасына, автокөлік, тіпті үй-жайларды жалға алуға қатты әсер ететінін білдірді. Валюта бағамдары бар көше тақталары осы тәуелділіктің көрінісіне айналғандай. Олар өтіп бара жатқан адамды өз маңызынан хабардар етіп қана қоймай, халықтың көңіл-күйін қалыптастырады, бұл курстардың секіруінде дүрбелең тудырады. Мәселен, экономикалық тұрақсыздық кезеңінде қазақстандықтар көше таблоларының деректеріне назар аудара отырып, долларды жаппай сатып алуға ұмтылады, бұл өз алдына теңгеге қысымды күшейтеді.
Тақтайшалар осы жылдың күзіне қарай алынып тастала бастайды. Осы уақытқа дейін айырбастау пункттерінің барлық иелері өздерінің қасбеттерінің дизайнын жаңа нормативке сәйкес келтіруі керек. Оның орындалуын бақылау Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігімен бірлесіп жүзеге асырылуы мүмкін. Жаңа ереженің азаматтар үшін маңыздылығын түсіндірген Ұлттық банк басшысы құрылымдардың өзі бөлшектелмейтінін, экрандар жай ажыратылатынын немесе үй-жайлардың ішіне тасымалданатынын жеткізді. Айырбастаушылар белгілерді көшелерден алып тастауға міндетті, бірақ оларды пункттердің ішінде қалдыруға болады. Бұл шешім елдің барлық айырбастау пункттеріне, ірі желілерге де, шағын жеке ойыншыларға да қатысты. Азаматтар үшін көше тақталарының жоғалуы қолайсыздық тудырмайды, өйткені бүгінде валюта бағамдары банктердің мобильді қосымшалары, мамандандырылған сайттар мен мессенджерлер арқылы оңай табылады.
Мұндай шаралар посткеңестік кеңістіктің басқа елдерінде де қолданылған. Мысалы, Беларусь 2016 жылы валюта бағамдарын көпшілікке көрсетуге тыйым салды. Бұл валюта нарығындағы алыпсатарлық белсенділікті төмендетуге көмектесті. Ресей 2019 жылы айырбас бағамдары үшін көше тақталарын пайдалануды шектеп, тек орталық банктің лицензиясы бар банктерден көрсету құқығын қалдырды. Өзбекстан мен Армения туристік аймақтарда валюта бағамдарының көрінуін төмендету бойынша шаралар қабылдады.
Ұлттық банктің мәліметі бойынша, 2024 жылдың аяғында халықтың долларлық депозиттерінің үлесі шамамен 36%-ды құрап, өткен жылға қарағанда едәуір төмендеді. Яғни ақша-несие саясатын долларсыздандыру және тұрақтандыру әрекеттері нәтиже берген.
