Қазақстанда бейнелеу өнерін оқыту әдістемесінен қорғаған төрт-ақ ғылым докторы болса, соның бірі – кейіпкеріміз профессор Сейітқали Аманжолов. Төгілген маңдай тердің өтеуі болады. Майдангер әкесі Әбдіқадыр Аманжолұлы мен батыр анасы Тұрсын Жүнісбекқызының ақылын тыңдап, отбасының әлеуметтік жағдайын ойлап, Жезқазған педагогика институтының жаңадан ашылған көркемсурет және графика факультетіне оқуға түсті. «Металлург Оразалы Мейрамов» атты дипломдық жұмысы Мәскеуде өткен халықаралық көрменің І дәрежелі сыйлығын жеңіп алды. Жас суретші бітірген оқу орнында қалдырылып, 1980–1984 жылдары жан қалауы – ұстаздық білігін шыңдады. Сөйтіп, өңір мен республикадан жиылған талантты жас суретшілерді үлкен өнерге жігерлендірді. Өзі де білім арттыруды ойлап, бір жыл Ленинградтың И.Репин атындағы Көркемөнер және архитектура институтындағы халық суретшісі Б.Угаровтың шеберханасында сурет және кескіндеме мамандығынан кәсіби білімін жетілдірді.
Майданда от кешкен әкесі Әбдіқадыр ақсақал: «Балам, шетте жүрсің. Өмір – бәйге. Еңбектенсең, адал жүрсең, бәріне жетесің. Еліңді, жеріңді ұятқа қалдырма!» деп ақыл айтатын. Анасының да ақ-адал ниеті шексіз еді.
Секең тәуелсіздіктің елең-алаңында «Бейнелеу өнерін оқытудың теориясы, әдістемесі және тәрбиесі» мамандығының аспирантурасын тәмамдады. 1992 жылы Мәскеуде педагогика ғылымынан кандидаттық диссертациясын сәтті қорғады. Айды аспанға шығарып, енді оқытушылық еңбегін Мәскеу мемлекеттік педагогика университеті көркемөнер мектебінде жалғастырды. Туған жеріне оралып, 1993–2001 жылдары Жезқазған педагогика институтын (қазіргі О.Байқоңыров атындағы Жезқазған университеті) дамытуға атсалысты. Кафедра меңгерушісі, факультет деканы қызметтерін атқарды. «Білім беру ісінің үздігі» атанды. Жұмажан Қалтаев, Ерден Қасымов, Мұқаш Стамқұлов, Қуаныш Әбжаппаров, Алтынай Тәшімова, Серік Кәрібозов, Асан Байділдинов, Жетпіс Смағұлов, т.б. бүгінде республикаға танымал суретшілер мен мұғалімдерді баптап ұшырды.
Туған жердің әр тасы ыстық. Сейітқали Әбдіқадырұлы білім-ғылымнан қолы қалт еткенде Ұлытау тақырыбын шығармашылығының өзегіне айналдырды. Табиғат та, оның аясындағы еңбек адамдары да, қариялар да, балалар да бейнеленді. Дегенмен соның бәрі шағын шеберханасында жинала берді. Ол кезде көрме қазіргідей көп емес-ті. Рас, оқу орны мен өңір суретшілерінің көрмелеріне қойылғаны да болды. Алайда Секең ендігі жасында қылқалам жолын жастарға беру маңызды деп шешті. Себебі өнер ғылымы мен педагогикасында талай тақырып қозғаусыз жатты. Бұл ретте жеңімпаздарды жарқырата көрсеткен Мәскеу Сейітқали Әбдіқадырұлына етене болып кеткен еді.
2001 жылы осы қалада Ресей Білім академиясының академигі, Көркемсурет академиясының құрметті академигі, педагогика ғылымдарының докторы С.П.Ломовтың кеңесшілігімен даярлана бастаған докторлық диссертациясы 2004 жылы мәресіне жетті. Қорғауды қорытындылаған Станислав Петрович: «Тәуелсіз Қазақстанның су жаңа ғылым докторы «Көркемсурет әлемді үйлесімді етеді, ұрпақ тәрбиесін жүйелейді, ұлтты жігерлендіреді, тарих мен бүгіннің шындығын жалғайды» деген тұжырым жасады. Мұны туған елі мен әлем суретшілерінің туындылары арқылы дәлелдеді», деді.
Еуразия ұлттық университетінде Секең кафедра меңгерушісі, профессор қызметін атқарып, бірталай заманауи жобаны жүзеге асырды. Өзі бас болып ұйымдастырған «Жеңіс жолы ұмытылмайды», «Ардагерлер абыройы», «Ауған алауы», «Еңселі Еуразия», «Елорда – жасампаздар шаһары», т.б. студенттердің көркемсурет көрмелері жұртшылықтың ықыласына бөленді. Табысты жұмысын ескерген салалық министрлік 2007 жылы ғалымды «ЖОО-ның үздік оқытушысы» грантымен марапаттады.
Ғалым Сейітқали Әбдіқадырұлы ТМД көлемінде әріптестерін шақырып, «Еуразия білім кеңістігіндегі көркем білім мен эстетикалық тәрбие» атты халықаралық ғылыми-әдістемелік конференцияны ұзақ жыл тұрақты өткізіп келді. Сондай-ақ әріптестерімен бірлесіп, «Бейнелеу өнерін оқыту технологиясы», «Бейнелеу өнерін оқыту әдістемесі», «Студенттердің жеке даралық қабілетін қалыптастырудың әдістемелік жолдары» атты оқу құралдарын жариялады. Осы жобасын Мәскеуде де жалғастырып, академик С.П.Ломовпен бірге «Өмір-дастан», «Ана мерейі», «Мечта, воплощенная в жизнь», «Изобразительная деятельность младших школьников», «Армандастар-құрдастар» (соңғысының телавторы – Г.Б.Аманжолова) атты әдістемелік жинақтар, арнаулы кітаптар әзірледі.
Сейітқали Әбдіқадырұлы – жаңашыл педагог-ғалым. Ол 2010 жылы еліміздегі халықаралық «Болашақ» бағдарламасы байқауына қатысып, стипендиат атанды. Мәскеу мемлекеттік педагогика университетінде «Бейнелеу өнерін оқыту теориясы мен әдістемесі» бағытынан бір жылдық ғылыми тағылымдамадан өтті. 2011 жылы екінші мәрте «ЖОО-ның үздік оқытушысы» мемлекеттік грантын жеңіп алды.
Ғалым Сейітқали Аманжолов – қазір Мәскеу мемлекеттік облыстық университетінің шақырылған профессоры. Бұл – Қазақстан ғалымы деңгейін айқындайтын көрсеткіш. Ол 2020 жылы осы оқу орнының «Құрметті докторы» атағын да, көрші елдің «М.Ломоносов» медалін де алды.
Отбасына келсек, Секеңнің зайыбы Гүлназия Бодыққызы – кітапхана саласының ардагері, 60-қа тарта еңбектің авторы. Ұзақ жыл Мәскеу мемлекеттік педагогикалық университеті кітапханасының бөлім меңгерушісі қызметін атқарды. Академик Мұхаметжан Қаратаев мұрасын зерттеуші. Бұл кісі де – халықаралық «Болашақ» бағдарламасының стипендиаты. Тұңғышы Жақсыгүл Сейітқалиқызы – Мәскеу мемлекеттік педагогика университетінің аспирантурасын тәмамдаған ғылым кандидаты. Қазір «Esil» университетінің доценті. Балалары Сәбит Сейітқалиұлы – «Amanat» партиясы орталық аппаратының қызметкері, Ғабит Сейітқалиұлы – Астана қаласы ішкі істер департаменті бастығының орынбасары, полиция полковнигі. Немерелерінің алды – студент, кейінгілері – мектеп оқушылары.
Адамда, маманда арман таусылған ба? Сейітқали Әбдіқадырұлы: «Қазақстан университеттеріндегі бейнелеу өнері бағытына жаңаша көзқарас керек. Орта білім жүйесінде сурет пәні жойылуға таяу. Ұлы даланың таңбалы тастарында жазу, бейне неге өшпей тұр? Сурет – ой-сананың биік жүйесі. Сондықтан көркем сөйлейтін, көркем ойлайтын қазақ халқын, оның бүгінгі ұрпағын суреттен айыруға болмайды. Осы мәселені таяуда тағайындалған Оқу-ағарту министрі Жұлдыз Сүлейменова қолға алады деп үміттенеміз», дейді.
Мерейлі жасқа көтерілген педагог-ғалымның, көркемөнер жанкүйерінің арман-аңсары жүзеге ассын деп тілейміз.
Сабыр Шәріп,
PhD
