– Арман Тұрсынбайұлы, биыл елімізде әскери-патриоттық тәрбие тұжырымдамасы жаңартылды. Осыған байланысты Ұлттық әскери-патриоттық орталықтың жастармен әрі әскери қызметшілермен жұмыста атқаратын рөлі қандай екенін білгіміз келеді.
– Иә, Президент Жарлығы негізінде 7 қарашада Үкімет бекіткен «Әскери-патриоттық тәрбие тұжырымдамасы» біздің орталықтың он жылдық мерейтойымен үйлесім тапқан маңызды оқиға болды. Бұл құжат әскердің мәдени-рухани негізін қалыптастыруда үйлестіруші орган ретіндегі мәртебемізді түпкілікті бекітіп берді. Сонымен қатар орталықтың әскери-патриоттық тәрбиенің басты институты ретіндегі стратегиялық маңызын күшейтті.
Ұлттық әскери-патриоттық орталықтың құрылуы Қарулы Күштердегі патриоттық және мәдени тәрбие жүйесін жаңа сапалық деңгейге көтеруде ерекше мәнге ие. Бұған дейін әскери бөлімдер мен гарнизондарда жүргізілген мәдениет пен тәрбиеге қатысты жұмыстарда бірізділік болмаған еді. Бірыңғай тұжырымдама мен әдістемелік база жоқ-тын. Сол себепті армияға осы бағыттағы жұмыстарды бір орталықтан үйлестіретін және патриоттық тәрбие саласында мемлекеттік идеологияны жүзеге асыратын мекеме қажет болды.
Бүгінде біздің орталық музей ісін, музыкалық өнерді, әскери-тарихи бағытты, жастармен жұмысты және ағартушылық жобаларды біріктірген стратегиялық өзекке айналды. Біз өз дәстүрін құрметтейтін және мемлекет алдындағы парызын терең сезінетін, рухани-адамгершілік келбетін айқындайтын Қарулы Күштеріміздің берік негізін қалыптастырдық.
– Орталықтың басты мақсаты не? Қандай жұмыстармен шұғылданады?
– Жалпы айтқанда, басты мақсатымыз – отаншыл сарбаздарды тәрбиелеу. Егер әскерің мықты болсын десек, оның қатарындағы сарбаздардың патриоттық рухы жоғары болуы керек. Онсыз қуатты армия қалыптастыру мүмкін емес. Сондықтан біз жас жауынгердің бойына елдің тарихы туралы білімді сіңіріп, тіліне, дәстүріне деген құрметті қалыптастыруға ұмтыламыз. Әскерге келген жас жігіт жауынгерлік іске машықтанып қана қоймай, армиядан мәдени әрі рухани тұрғыдан байып, толыққанды, жинақы, Отан қорғаушы болудың мәнін терең түсінетін деңгейде оралуы – басты тілегіміз. Мәдениет адамды кемел етеді. Музыка, кітап, фильм, музей экспозициялары, ардагерлермен тікелей жүздесу арқылы жас сарбаз тарих тереңіне бойлап, өзін үлкен халықтың перзенті ретінде сезінеді.
Бұл жерде тек әскердегі емес, әскерге дейінгі жастармен жұмысты да айта кетуіміз керек. Бұл орайда «Балдаурен» әскери-патриоттық лагері, «Жас сарбаз» жастар қозғалысы, кәсіби бағдар беруге арналған іс-шаралар – мұның бәрі болашақ жауынгердің тұлғалық қалыптасуына ықпал етеді. Әскерге шақырылар сәтте олар армияның не үшін қажет екенін және Отанға қызмет етуді өзіне көрсетілген үлкен сенім әрі мәртебе екенін жақсы түсініп келеді.
Алдағы маңызды жобаның бірі – гарнизондар мен офицерлер үйінде әскери кинотеатрлар ашу. Сарбаздардың көпшілігі шағын қалалар мен ауылдардан шақырылады. Кей жерлерде театр тұрмақ, қарапайым мәдениет үйі де жоқ. Біз жас жауынгер армияға келген соң өмірден артта қалмай, мәдени жағынан қатарластарынан озық болғанын қалаймыз. Армия оның өміріндегі үзіліс емес, алға басқан қадамы – білімге, өз рөлін ұғынуға, тарихқа және мемлекеттік санаға құрметпен қарауға бастар жол болуға тиіс.
Осыған орай мерзімді қызметтегі әрбір сарбаз игеруі керек мәдени тұрғыда өсудің ең төменгі деңгейін белгіледік. Мысалы, арнайы бекітілген кітаптар тізімін оқып шығу. Осы мақсатта «Сарбазға кітап» атты акция жариялап, әскери бөлімдердегі кітапханаларды толықтырмақпыз. Сондай-ақ қазақ тіліндегі, елімізде түсірілген фильмдер тізімін тамашалау міндеттеледі. Бұл – көбіне ауылдарға жетпейтін, кинотеатрларда көрсетілмейтін туындылар. Шынайы патриоттық сана мәдениет, тарих және Отанға деген сүйіспеншілік арқылы оянады. Ұлттық әскери-патриоттық орталықтың құрылу себебі де – осы үдерісті жүйелі, ұйымдасқан әрі нәтижелі ету. Бүгінгі сарбаз бесаспап болуы керек.
– Өткен 10 жыл ішінде орталық жұмысында қандай оң өзгерістер мен жетістіктер болды?
– Әскери-патриоттық жұмыс жүйесінде шын мәнінде үлкен серпіліс жасалды. Ең алдымен, еліміздің ірі гарнизондары – Алматы, Гвардейск, Семей, Сарыөзек, Қонаев қалаларында орталықтың филиалдары құрылды. Бұлар оркестрлермен, ансамбльдермен, музейлермен жабдықталып, жеке құрам үшін толыққанды мәдени орталықтарға айналды.
Сонымен қатар орталықта шығармашылық взводы құрылды. Оған музыкалық, хореографиялық немесе актерлік білімі бар жастар қабылданады. Соның арқасында армия мәдениеті жаңа серпін алып, шығармашылық қызмет әскери қызметтің бір бөлшегіне айналды.
Ең маңызды жобаның бірі – Қонаев қаласындағы филиал базасында ұйымдастырылған «Балдәурен» әскери-патриоттық лагері. Мұнда жыл сайын 4 мыңнан аса жасөспірім дайындықтан өтеді. Балалар жыл бойы оқу үдерісінен қол үзбей, 20 күн бойы армия тәртібінде өмір сүреді. Әскери қызмет негіздерін меңгеріп, кәсіби бағдарлау бағдарламаларына қатысады. Инженерлік және десанттық-шабуылдау бөлімшелерінде болып, алғашқы парашюттік жаттығулардан өтеді. Бұл іс-шаралар – болашақ Отан қорғаушылардың мінезін шыңдайтын батылдық мектебі.
– Әскери-патриоттық тәрбие саласында өзге елдердің тәжірибелерін зерделеп көрдіңіздер ме?
– Өзім осы тақырыпта диссертация қорғаған едім. Сол кезде шетелдегі әскерлердің мәдени-демалыс уақытын тиімді пайдалану мен әскери-патриоттық тәрбие тәжірибесін талдадым. Мысалы, АҚШ-та Қорғаныс министрлігінің «Әскери қызметшілердің моральдық ахуалы мен демалысын жақсарту» бағдарламасы жұмыс істейді. Онда өз бағынысындағы бөлімдердің демалысын ұйымдастыру толықтай командирлерге жүктелген.
Қытайда сарбаздармен мәдени бағыттағы жұмыс идеологиялық тәрбиенің маңызды құралы ретінде қарастырылады. Онда халық-азаттық армиясында әскери театрлар, оркестрлер, үгіт-бригадалар жұмыс істейді.
Түркияда Ұлттық қорғаныс министрлігіне қарасты әскери музей, мәдени орталық және «Мехтеран» атты ерекше оркестрі бар. Ол әскери дәстүрлер мен заманауи музыканы біріктіреді.
Ал көрші Ресейге келсек, бұлар кеңестік кезеңнен қалыптасқан жүйені сақтап, одан әрі дамытып отыр. Офицерлер үйлері, әскери ансамбльдер, кітапханалар мен музейлердің желісі қалыптасқан.
Біздің еліміз үшін бұндай тәжірибелердің бәрі де маңызды. Үйренеріміз көп. Алайда өз ұлттық моделімізді құру – бірінші кезекте тұрған мәселе. Бұл модель ұлттық құндылықтарға, тарих пен елдің бүгінгі жағдайына негізделуге тиіс.
Жалпы, мен үшін мәдениет пен патриотизм – абстрактілі ұғым емес, өмірлік бағдар. Әскери өмір тек жауынгерлік жаттығу мен бұйрықтардан тұрмайды. Ол моральдық рухы мықты, борышын терең сезінетін адамдардан құралады. Әр сарбаз, әр офицер өз халқының тарихын білуі керек. Ұлттық дәстүрін сыйлап, туған мәдениетіне махаббатпен қарауға тиіс. Бұл тек жеке тәрбие мәселесі емес, мемлекеттің стратегиялық құндылығы. Ол қызметшілердің өміріне қаншалықты терең енсе, армияның күші нығайып қана қоймай, еліміздің болашағы да жарқын бола түспек.
– Әңгімеңізге рахмет.
Әңгімелескен –
Ескендір ЗҰЛҚАРНАЙ,
«Egemen Qazaqstan»
