Жүйенің өзегін Nazarbayev University жанындағы National Laboratory Astana-ның жаңартылатын энергия көздері зертханасы әзірлеген инновациялық катализаторлар мен бірегей инженерлік шешімдер құрайды. Жоба Қытайдың «Zhejiang H2-Bank Technology Co., Ltd.» өнеркәсіптік серіктестігімен бірлесіп іске асырылды. Компания ғалымдарымыздың патенттелген электрод материалдарының бірі иридий оксидіне негізделген жоғары тиімді анод катализаторы бойынша коммерциялық жүйені жинауға көмектесті. Мұндай қаптамасы бар мембрана электролиз кезінде суды тиімді бөлуге мүмкіндік береді және қондырғының өнімділігін арттырады.
Платформа «жасыл сутегін» алудың толық тізбегін көрсетеді: күн мен жел энергиясы электрге айналып, ол су электролизіне жұмсалады. Алынған сутегі энергия тасымалдаушы ретінде сақталып, кейін жанармай элементтерінде, көлікте, автономды генераторларда, тыңайтқыш өндірісінде, металлургияда немесе мұнай-газ секторында қолдануға болады. Әзірше өндірілген сутегі зертханалық мақсатта пайдаланылады: қондырғы үш сағат ішінде көлемі 6 текше метр баллонды толтыра алады.
Лабораторияны басқаратын NU профессоры Нұршат Нұражы жаңа жоба туралы: «Бұл – еліміздегі сутегі технологияларын тәжірибелік деңгейге шығаратын маңызды қадам. Фотокатализатор ұнтақтары мен зертханалық үлгілерден басталған жұмыс ашық алаңда жұмыс істейтін өнеркәсіптік жүйеге айналды. Мақсатты бағдарлама ғылым мен өндіріс арасындағы алшақтықты қысқартуға жағдай жасап, ұлттық ғылыми жобалардың академиялық қана емес, нақты практикалық нәтиже бере алатынын көрсетті», деді.
Жұмыстың бастапқы кезеңінде ғалымдар тобы күн энергиясын тиімді пайдаланатын жүйелердің негізгі бөлігі саналатын фотокатализаторларды әзірлеуге және суды фотокаталитикалық бөлу тетіктерін зерттеуге ден қойды. Бағдарламаның соңғы кезеңінде зерттеушілер зертханалық тәжірибелерден нақты өндірісте қолдануға лайық жұмыс істейтін прототиптер жасауға стратегиялық түрде көше алды.
Ал сутегі өндіру тобының жетекшісі, доктор Ерболат Мағазов: «Индустриялық серіктеспен жұмыс істеу жүйенің ауқымын кеңейтуге және халықаралық өндірістік әрі қауіпсіздік стандарттарына сай болуына мүмкіндік берді. Бұл – университет пен елдегі ғылыми орта үшін маңызды межелік: елде жаңартылатын сутегіні өндіруге арналған алғашқы ірі жүйелердің бірі, ол отандық инновациялардың мүмкіндігін нақты көрсетеді», деді.
Зерттеу тобы технологияны әзірлеумен бірге жоғары рейтингі бар ғылыми журналдарда 40-тан астам мақала жариялап, кітап шығарып, сутегі энергетикасы бойынша 7 патент алды. Ең маңыздысы, команда жаңа буын мамандарын даярлап, «жасыл сутегінің» толық құн тізбегіне маманданған сарапшылар желісін құрды.
Ғалымдар фотоактивті материалдарды, катализаторларды және жүйе архитектурасын одан әрі жетілдіруді жалғастырмақ. Олардың айтуынша, қазіргі қондырғы – ел аумағында кеңінен қолдануға болатын жүйенің шағын үлгісі ғана. Мұндай технологиялар елімізде таза ауа, экологиялық тұрғыдан қауіпсіз орта және жаңа жоғары технологиялы жұмыс орындарын қалыптастыруға мүмкіндік береді.
