Жол қауіпсіздігі жақсарды ма?

Бұл мәселеге Мемлекет басшысы жиі көңіл аударып, жол қауіпсіздігін күшейтуде заманауи тәсілдерге жүгіну керек екенін, атап айтқанда, интеллектуалды жүйелердің көмегіне иек арту қажеттігін айтып келеді. Былтырғы «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм» атты халыққа Жолдауында «Автокөлік жолдарының жай-күйі – өзекті мәселе. Мұнда саннан гөрі сапа маңыздырақ. Сол үшін иннова­циялық заманауи әдіс-тәсілдерді кеңінен қолданған абзал. Бұл жұмысқа қоғамдық бақылауды күшейту үшін бірыңғай цифрлық платформаны іске қосқан жөн. Онда барлық жолды, соның ішінде, қала аумағындағы жолдарды салу­ға және жөндеуге қатысты ақпарат болуы керек», деген болатын.

Президент тапсырмасынан кейін елімізде жол инфра­құрылымын жақсартып, апат­тардың алдын алу мақсатында бірқатар ілкімді жұмыс қолға алынды. Күні кеше Ішкі істер министр­лігі жол қозғалысы қауіп­сіз­дігін қамтамасыз ететін TOR атты (қазақша мағынасы – «Желі») бірыңғай цифрлық плат­фор­ма әзірленіп, қолданысқа енгізіл­гені туралы хабар таратты. Сала мамандарының айтуын­ша, бұл жүйе жолда болып жат­қан барлық оқиғаны нақты уақыт режімінде жинақтап, реттеп көрсетіп отырады.

Платформа ішкі істер орган­дары қызметкерлеріне арнал­ған бірыңғай «цифрлық терезе» ретінде жұмыс істеп, жол жағда­йын ұлттық деңгейде бас­қаруға, талдауға және үйлес­тіруге мүм­кіндік бермек. Бұл жоба Мемлекет басшысының барлық бақылау камераларын және тану жүйелерін біртұтас цифрлық экожүйеге біріктіретін ұлттық «Қауіп­сіз қала» платформасын құру жөніндегі тапсырмасын орын­дауға бағытталған алғашқы қадам.

«TOR платформасы деректер­ді төрт негізгі көзден жинақтай­ды: қала­лар мен тас жолдар­дағы ста­цио­нарлық кешендерден, патруль­дік полицияның мобиль­ді бекеттерінен, дрондардан және өзге де қосылған жүйелерден. Жүйе өңірлер, оқиға түрлері және уақыт кесіндісі бойынша талдау жасап, апат жиі болатын нүктелерді анықтауға, қауіпті жүргізушілерді тіркеуге, сондай-ақ үзіліссіз сегіз сағаттан артық көлік жүргізіп отырған адамдарды бақылауға мүмкіндік береді», делінген хабарламада.

Ішкі істер министрлігінің Ақпараттандыру және байланыс департаментінің бастығы Сергей Варгоның айтуынша, TOR – бүкіл ел ауқымында жол қауіпсіздігін басқаруға арналған заманауи құрал. «Жүйе тек заң бұзушылықтарды жедел тіркеп қана қоймай, ықтимал қауіп-қатерді алдын ала болжап, жол-көлік оқиғаларының алдын алып, адам өмірін сақтап қалуға көмектеседі», дейді ол.

TOR платформасын әзірлеген Sergek компаниясының бас директоры Евгений Ким бұл жүйе әртүрлі дереккөздерден ақпарат жинап, жол жағдайының толық картинасын қалыптастыра алатын әмбебап цифрлық орта екенін айтады. «Біз «Сергек» жүйесін әзірлеу және пайдалану бойынша жылдар бойы жина­ған тәжірибемізге сүйендік. Сон­дықтан платформаның ноба­йы бастапқыда еліміздің ерекше­ліктерін ескеріп жасалды және біздің жағдайға оңай бейімделеді. Бұл жол қауіпсіздігіне жауапты барлық тарапқа арналған бірыңғай жұмыс стандартын қалыптастырады», деді ол.

Мамандардың айтуынша, жаңа платформаның басты ерек­шелігі – деректерді бірік­тірудің бірыңғай стандарты, оқиғаларды орта­лықтандырылған визуализациялау мүмкіндігі және бір қаладан бүкіл республика дең­гейіне дейін кеңейту әлеуеті бар. Жүйе Big Data және BI-талдау технологияларын қолдануға дайын.

Жол қауіпсіздігін жақсар­ту үшін заманауи технологиялар­ды қолдану туралы Президент тапсырмасына сәйкес Көлік министр­лігі тарапынан да бірқатар нәтижелі жұмыс атқары­лып жатыр. Атап айтқанда, жол инфра­құрылымын диагностикалауға бағытталған заманауи технологияларды енгізуде жетістіктер бар.

Министрлік баспасөз қызметі­нің хабарлауынша, қазіргі таңда Жол активтерінің ұлттық сапа орта­лығы (ЖАҰСО) жанында жаңа буындағы 16 жылжыма­лы жол зертханасы жұмыс істеп келеді. Бұл инженерлік кешен­дердің құрамында датчиктер мен GPS-навигациясы, геометриялық параметрлерді өлшеу жүйелері, бойлық (IRI) және көлденең тегістік өлшегіштер, бейнекамералар, «Дина-3» және «Дина-4» қондыр­ғылары, жабын тегістігін бақы­лауға арналған ПКРС-2У тірке­месі бар. Бұл құрылғының бәрі автокөлік жолдарының ке­шен­ді диагностикасын жүргізеді.

Бұған қоса, жыл басынан бері Қазақстан жол ғылыми-зерттеу институты (ҚазЖолҒЗИ) жол қозғалысы қауіпсіздігін тексеріп отыру үшін арнайы жылжымалы зертхананы іске қосты. Сала мамандарының айтуынша, бұл зертханалар жол таңба сызық­тары мен жол белгілерінің, жол бойындағы жарық шамдарының жағдайын тексеруге, қозғалыс қауіпсіздігіне әсер ететін ілінісу коэффициентін және бойлық еңіс деңгейін өлшеуге, жол-көлік оқиғасы жиі болатын учаскелерді анықтап, оларды алдын алуға бағытталған тиімді шараларды әзірлеуге мүмкіндік бермек.

Жол қауіпсіздігін жақсартып, апаттардың алдын алуда көп кілтипан жолдың сапасына да қатысты екені мәлім. Осыған орай елімізде жол құрылысының сапасына техникалық және авторлық қадағалаудың жауапкершілігі күшейтіліп жатыр.

Көлік министрлігінің хабарлауынша, бұдан былай автожол­дардың құрылысы мен жөндеуін қадағалайтын ұйымдар жол құрылысы саласындағы кәсіби мамандарды штатқа алуға міндетті. Бұған дейін аккредитация алу кезін­де бұл талап міндетті емес еді. Жаңа өзгеріс бақылау сапасын арт­тыруға және жол жөндеу жұмыс­тарының қолданыстағы нормативтер мен стандарттарға сай болуын қамтамасыз етуге бағытталған.

«Қадағалаушы мамандардың құ­қықтық жауапкершілігі де күшей­­тілді. «Сыбайлас жемқор­лыққа қарсы іс-қимыл туралы» заңның 1-бабына енгізілген түзету­лерге сәйкес, техникалық және авторлық қадағалау жүргізетін тұлғалар мемлекеттік функция­лар­ды орындауға уәкілетті адам­дар­ға теңестірілді. Бұл олардың қыз­метін тиісінше орындамаған жағ­дайда қылмыстық жауап­кершілікке тартылатынын біл­діреді. Қабылданған шара­лар еліміздің автожол инфрақұры­лымының сапасын арттыруда маңызды кезең болмақ» делінген хабарламада.

Кезекті оқу жылы жақындаған сайын ішкі істер органдары жол қауіпсіздігін күшейтуге бағытталған басқа да шараларды қолға алып жатыр. Мектептер мен орта және жоғары оқу орындарында сабақ басталғанда жол үстіндегі тәртіпке айрықша назар аудару керек екені айдан анық. Осы орайда Алматы қалалық полиция департаменті мен әкімдік бірлесіп атқарып жатқан жұмыстардан бір мысал. Департамент құрамын­дағы Әкімшілік полиция басқар­масының бастығы Асхат Құлбаевтың айтуынша, қозғалыс қарқыны жоғары аумақтарға және білім беру мекемелерінің маңындағы көшелерге ерекше назар аударылып келеді.

«Жаңа оқу жылы басталғанға дейін көше-жол желісі қауіпсіздік талаптарына толық сәйкес келуі үшін жан-жақты шаралар қолға алынды. Қазіргі уақытта тротуарлар абаттандырылып, жол белгілері жаңартылып, жол таң­балары сызылып жатыр. Жыл басынан бері Алматы қаласы бойынша 200 мың шаршы метрден астам жол таңбасы сызылып, 2 мыңнан астам жаңа жол белгісі орнатылды. Бұл бағыттағы жұмыс жүйелі түрде жалғасын табады», деді ол.

Сонымен қатар тәртіп сақшысы мектептерге жақын орналасқан жаяу жүргіншілер өткелдерін ретке келтіру жұмыстары да жүріп жатқанын жеткізді. Жаңа бағдар­шамдар орнату мен ретте­летін жаяу жүргіншілер өткел­дерін жаб­дықтау жобалары дайын­дал­ған. Олардың бірқатары тиісті сарап­тамалық қорытындылардан өткен.

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев өз Жолдауында «Біз кейінгі ұрпаққа жоғары сапалы авто және теміржолдарды қалдыруымыз керек» деген болатын. Бұл тапсырманың артында халыққа қолайлы қатынас жолын жақсарту ғана емес, оның қауіпсіздігін арттыру мен өлім-жітім санын төмендету мақсаты да жатқаны аян. Азаматтарының өмірі мен денсаулығын басты байлығы санайтын құқықтық, демократиялық, халық үніне құлақ асатын мемлекеттің берік негізі де осылай қаланса керек.