Бауырлас елдердің байланысы нығая береді

Орта дәліздің тасымал көлемі ұлғайды

– Сізді мемлекеттік сапа­ры­­ңыз аясында Қазақстанда қарсы алу – мен үшін үлкен мәртебе. Бұл – елдеріміздің арасындағы стра­тегиялық серіктестік пен одақ­тастық қатынастарды одан әрі да­мыту тұрғысынан өте маңыз­­ды оқиға. Қазақстан мен Әзер­бай­жан тек достас елдер емес, сон­дай-ақ бауырлас халықтар. Сон­дық­тан сіздің еліңізбен сан қырлы ынтымақтастықты өркен­детуге баса мән береміз. Қазір­гі кезде Әзер­­бай­жан сіздің қуат­ты көш­бас­­­шы­л­ы­ғыңызбен халық­ара­лық аре­надағы абырой-беделін елеулі түр­де арттырды, өз өңірінде ық­пал­ды мемлекет ретінде өте ма­ңыз­­ды рөл атқарады. Біз үшін Әзер­­бай­­жанмен сауда-экономи­ка­­лық ын­ты­мақтастықты және сая­­си се­рік­­тес­тікті нығайту – аса өзек­­ті мін­­дет, – деді Мемлекет басшысы.

Ильхам Әлиев қонақ­жай­лық танытқаны үшін Қасым-Жомарт Тоқаевқа алғыс айтып, қазақ-әзербайжан байланысы барлық бағытта қарқын алғанын атап өтті.

– Бүгінде Қазақстан дамудың жоғары деңгейін көрсетіп отыр. Еліңіз­дегі қоғамдық-саяси жағ­дай тұ­рақты, экономикалық даму қа­лыпты. Сіз жүргізіп жат­қан ре­фор­маларды зор қызығу­шылық­­пен бақылап отырмыз. Еліңіз­ді жаңғырту мен әлеуе­тін артты­ру жолындағы бағдары­ңызды толық қолдаймыз. Екіжақ­ты қа­рым-қа­тынастың стратегия­лық, одақ­тас­тық сипат алғанын атап өтті­ңіз. Біз барлық бағыттағы ықпал­дас­тық­­ты нығайтуға ниетті­міз. Осы ке­ліс­­сөз, сондай-ақ Жоғары мем­­леке­­т­­­аралық кеңес отырысы бары­­сын­да ауқымды күн тәрті­бін тағы да пысық­тап, өзара серік­тес­тік­тің ал­дағы қадамдарын айқын­дай­мыз, – деді Әзербайжан Президенті.

Мемлекет басшылары сауда-экономи­ка, инвестиция, ауыл шаруашылығы және көлік-транзит салаларындағы ын­ты­­­мақ­­тастықты нығайту мәселесін кеңі­н­ен тал­­қылап, мәдени-гуманитарлық ық­­пал­­­­дас­­­тыққа зер салды. Сондай-ақ ай­­мақ­­­тық және халықаралық күн тәрті­бін­­­дегі өзекті мәселелер жөнінде пікір алмасты.

Бұдан соң екі ел басшыларына қазақ-әзербайжан мамандарының Орта дәлізді дамыту бойынша атқарып жатқан жүйелі жұмыстары жөнінде мәлімет берілді.

Президент кеңесшісі Әсел Жанасова Орта дәлізді дамыту жоспарын таныстыр­ды. Бұл – Қытай мен Орталық Азия мем­лекет­терін Еуропа елдерімен байланысты­ратын негізгі көлік-логистикалық бағыт.

Қасым-Жомарт Тоқаев пен Ильхам Әлиевке Қытайдан Әзербайжанға тасымал көлемінің ұлғаюы Орта дәліздің дамуына тың серпін бергені жөнінде баяндалды. Бүгінде жүк Қытай шекарасынан Грузия порттарына дейін 15–18 күнде жеткізіледі. Болжамға сәйкес 2030 жылға қарай бұл бағыттағы жүк айналымы үш есе артуы мүмкін.

Мемлекеттер басшыларына сондай-ақ Орта дәліздің тиімділігі мен бәсекеге қабілеттілігін күшейтуге, Еуразиядағы транзиттік рөлін нығайтуға бағытталған нақты шаралар және бастамалар туралы айтылды.

Мәні ерекше серіктестік

Қасым-Жомарт Тоқаев пен Ильхам Әлиевтің төрағалығымен еліміз бен Әзербайжан Республикасының Жоғары мемлекетаралық кеңесінің екінші отырысы өтті. Жиында көлік, логистика, цифр­ландыру, отын-энергетика кешені, сон­дай-ақ мәдени-гуманитарлық салалар­дағы ынтымақтастық мәселелері талқыланды.

Мемлекет басшысы мұндай формат Қазақстан – Әзербайжан қарым-қатынасының ерекше сипатын паш ететінін атап өтті.

– Кеңес екіжақты ынтымақтастықтың барлық бағыты бойынша ортақ шешім шығаратын тиімді алаңға айналды. Әзербайжан – Қазақстан үшін ерекше ел, бауырлас мемлекет. Бізді ортақ тарихи тамырластық, бай рухани-мәдени мұра біріктіреді, менталитетіміз бен ұстанымдарымыз ұқсас. Сан қырлы ынтымақтастығымыз осы мызғымас құндылықтардың негізінде дамып келеді. Ильхам Гейдар оглу, сіздің елімізге жасаған мемлекеттік сапарыңыздың маңызы зор. Сіздің сапарыңыз екі ел арасында Стратегиялық серіктестік және одақтастық туралы шартқа қол қойылғанына 20 жыл толған сәтте өтіп жатыр. Мұның символдық мәні бар. Осы жылдар ішінде біз белсенді саяси диалогті жолға қойып, сауда-экономикалық және мәдени-гуманитарлық ықпалдастық­тың үздіксіз дамуына берік шарттық-құқықтық негіз қаладық. Осынау жан-жақты әрі дәйекті жұмысты екі ел азаматтары да қолдап отыр, – деді Президент.

Мемлекет басшысы қазақ-әзербайжан қатынасының жоғары деңгейге жетуіне, ең алдымен, Президент Ильхам Әлиев елеулі үлес қосқанын айтты.

– Сіздің тұрақты қолдауыңызды жоға­ры бағалаймын. Бүгінгі Әзербай­жан­ның айтулы жетістіктері сіздің қуат­ты көшбасшылығыңызбен тікелей байланысты. Әзербайжан мен Армения арасындағы қақтығысты бейбіт жолмен реттеу туралы декларацияның тари­хи маңызы зор екенін арнайы атап өткім келеді. Сіз саяси ерік-жігер мен стра­тегиялық көрегенділік танытып, күр­делі түйткілдерді шешудің және келе­шек ұрпақ тағдыры үшін жауап­кер­шілік арқалаудың парасатты жолын нұс­қадыңыз. Екі ел арасында қол жеткізілген уағ­даластық жаңа кезеңнің бастауы ретін­де бүкіл аймақтағы және өңірден тыс­қары ынтымақтастық көк­жиегін кеңейт­кеніне еш күмән жоқ. Біз бауыр­лас Әзербайжанның жетістігіне шын жүректен қуанамыз, мықты әрі прогрессивті мемлекет құру жолындағы асқақ мұраттарының орындалуына тілек­тес­піз. Қазақстан – Әзербайжан қатынас­­тары­ның әлеуеті орасан зор. Оны толық іске асыруға еш кедергі жоқ. Оған берік саяси сенім де, ортақ құндылық­тары­мыз да, ең бастысы, халықтарымыз­ды жа­қындастыруға деген шынайы ұмты­лыс та бар, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Сондай-ақ Жоғары мемлекетаралық кеңестің екінші отырысында Әзербайжан Президенті Ильхам Әлиев сөз сөйледі.

Келіссөз қорытындысында прези­денттер Қазақстан Республикасы мен Әзербайжан Республикасының арасын­дағы Стратегиялық серіктестік және одақ­тастық қатынастар туралы шарт­тың қол қойылғанына 20 жыл толуы­на орай Бірлескен мәлімдеме қабылдады.

Жалпы, Әзербайжан Президентінің Қазақстанға мемлекеттік сапары аясында энергетика, көлік-логистика, цифр­лан­дыру, жасанды интеллект, өнеркә­сіп­тік меншік, денсаулық сақтау, статис­ти­ка сала­ларындағы және мәдени-гума­ни­тар­лық байланыстар бағытын­дағы ынты­мақ­тастық жөнінде 15 құжатқа қол қойылды.

Қол қойылған құжаттардың тізбе­сіне 2025–2027 жылдарға арналған Түр­кістан қаласы мен Шуша қаласы арасын­дағы ғылыми-техникалық және мәде­­ни-гуманитарлық салалардағы ынтымақ­тастық бағдарламасы (жол картасы), Тараз қаласы (Қазақстан Республикасы) мен Қазақ қаласы (Әзербайжан Республикасы) арасында бауырластық қатынастар орнату туралы хаттама кірді.

Көпжоспарлы ынтымақтастықтың жаңа мазмұны

Қасым-Жомарт Тоқаев пен Ильхам Әлиев екіжақты келіссөз және Қазақстан – Әзербайжан Жоғары мемлекетаралық кеңесі отырысының қорытындылары бойынша бұқаралық ақпарат құралдары өкілдеріне брифинг өткізді.

Мемлекет басшысы, ең алдымен, шақы­руын қабыл алып, Астанаға мемле­кеттік сапармен келгені үшін Әзербайжан Президенті Ильхам Әлиевке шынайы ризашылығын білдірді.

– Мен бұл сапарға ерекше мән беріп отырмын. Бауырлас Әзербайжан халқы­ның басшысын, аса көрнекті мемлекет қай­раткері Президент Ильхам Әлиевті қазақ жерінде қарсы алу – біз үшін зор мәртебе. Екі елдің тамыры – бір, тарихы – ортақ. Әзербайжан – Қазақ­станның маңызды әрі сенімді стратегиялық серіктесі. Бүгінде қарым-қатына­сымыз тұрақты дамып келеді. Біз өзара байланысымызды күшейтуге айрық­ша көңіл бөлеміз. Басты мақсат – досты­ғы­мызды нығайтып, түрлі саладағы ық­пал­дастыққа тың серпін беру. Бұл қос ха­лық­тың мүддесіне сай келеді. Осы сапар Қазақстан – Әзербайжан ынты­мақ­тастығын жаңа сапалы деңгейге көтеруге ықпал етеді деп кәміл сенемін, – деді Мемлекет басшысы.

Қасым-Жомарт Тоқаев Ильхам Әлиевтің мемлекеттік сапарын екі ел арасын­дағы стратегиялық серіктестікті және одақтастық қатынастарды нығайту жолын­дағы аса маңызды қадам деп санайды.

– Ильхам Гейдар оглу Әлиев – тарихи мас­ш­табтағы көрнекті мемлекет қайрат­кері. Ол Әзербайжанның тәуелсіз­дігі мен аумақтық тұтастығын қорғау­да және нығайтуда шешуші рөл атқар­ды. Президент Ильхам Әлиевтің ерен еңбегінің арқасында Әзербай­жан­ның халықаралық аренадағы абыройы мен ықпалы еселеп өсті. Оның қуатты көшбасшылығымен Әзербай­жан көптеген салада, ең алдымен, әлеумет­тік-экономикалық дамуда керемет табысқа жетті. Ауқымды рефор­малар­дың нәтижесі еліңіздің қарқынды өзгерісінен, экономиканың орнықты өсімінен, азаматтардың әл-ауқаты­ның артуынан көрінеді. Әзер­байжан­ның макроэкономикалық көрсет­кіш­тері – ор­нықтылығымен ерекшеленеді және ел өркендеуінің айқын дәлелі. Отан­дастарымыз бауырлас Әзербай­жан­ның жетістігіне шынайы қуанады, – деді Президент.

Мемлекет басшысы бұл сапардың екі ел арасындағы Стратегиялық серіктес­тік және одақтастық қатынастар туралы шарттың 20 жылдығымен қатар келуі­нің символдық мәні бар екенін атап өтті. Осы уақыт ішінде мемлекеттеріміз екіжақты ынтымақтастықты өрістетуде зор табысқа жетті.

– Халықтарымыздың достығы мен өзара қолдауының, жоғары деңгей­дегі қар­қын­ды саяси диалог пен үкімет­тердің жү­йелі жұмысының арқа­сында көпжоспар­лы қазақ-әзербай­жан ынтымақтастығы жаңа мазмұнмен толығып, өркендеп келеді. Осы келіссөздер қорытындысы – соның ай­қын дәлелі. Біз өзара сенім мен құрмет рухында екі­жақты күн тәртібінің кең көлемдегі мәсе­лелерін талқылап, сан қырлы ықпал­дас­тығымыздың басым бағыт­тарын белгі­ледік. Жоғары мемлекетара­лық кеңес оты­рысы жемісті өтті. Бірқатар маңыз­ды құ­жатқа қол қойылды. Екіжақты ынты­мақ­­тастықты дамытудың кешенді бағдар­ла­­масы жос­парлы түрде атқарылып жат­қа­ны қуан­тады, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Мемлекет басшылары келіссөздер барысында сауда-экономикалық байланыс­тарды кеңейтуге баса мән берді. Екіжақ­ты тауар айналымын жақын арада еселеп, оны 1 млрд долларға дейін жет­кізу үшін қажетті шаралар қабылдауға уағдаласты.

– Ауыл шаруашылығы, энергетика, өңдеу өнеркәсібі, құрылыс, цифрландыру салаларында мүмкіндігіміз мол. Қос тарап бірлескен кәсіпорындар құруға ниет танытты. Бұл мәселеде айтарлықтай алға жылжу бар. Мәселен, трансформатор өндірісін іске қосу жоспарланған, тұрғын үй мен инфрақұрылым нысандарының құрылысы жүргізіліп, кеме жасау саласында ортақ жоба пысықталып жатыр. Үкіметтерге осы бағыттарды бақылау­да ұстап, қысқа мерзім ішінде Өнер­кәсіп саласындағы ынтымақтастық­ты дамыту жоспарын (немесе жол картасын) қабылдау тапсырылды. Өзара тиімді жобаларды қаржыландыру мақсатында Қазақстан – Әзербайжан тікелей инвес­тиция қорының қызметін жандан­дыру­ға келістік. Екі елдің іскерлік топтары арасындағы қарым-қатынасты одан әрі кеңейту қажеттігіне назар аудардық. Осы ретте сапар аясында өткен Қазақстан –Әзербайжан бизнес форумының маңызы зор, – деді Президент.

Бұған қоса Мемлекет басшысы келіссөздер кезінде ірі инфра­құрылымдық, соның ішінде Транскас­пий халықаралық көлік бағдары секілді стратегиялық тұрғыдан маңызды жобаларды жүзеге асыру барысы қарас­тырылғанын жеткізді.

– Былтыр бұл бағытта жүк тасымалдау көлемі 62 пайызға өсіп, 4,5 млн тоннаны құрады. Биылғы көрсеткіштер де көңілге сенім ұялатады, өсім 2 пайызға жетті. Шетелдік серіктестермен бірге шектеулерді жойып, дәліз бойында бірыңғай ұзақмерзімді тариф орнатуға жұмыс істеп жатырмыз. Бұл барлық бағдар бойынша кедергісіз тасымалдауды қамтамасыз етіп, тиімділікті көтеретіні сөзсіз. Яғни жүк тасымалының көлемін жоспарға сәйкес 10 млн тоннаға дейін жеткізуге мүмкіндік береді. Бұдан бөлек, порттардағы терминалдардың қуатын арттыруға назар аударылды. Еліміз Ақтауда контейнерлік хаб құрылысын жүргізіп жатыр. Шетелдік, соның ішінде қытайлық серіктестердің қатысуымен Алят портында салынып жатқан жүк терминалының келешегі зор. Келіссөз барысында жүк экспортына арналған жаңа Транскаспий паром жүйесін құру мүмкіндігін талқыладық, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Келіссөздерде энергетика сала­сындағы ынтымақтастықты нығайтуға да баса назар аударылды. Бұл бағытта екі елдің де әлеуеті мол.

– Қазақстан мұнайын Баку – Тбилиси – Жейхан бағдары бойынша тасымалдау жөніндегі бірлескен жұмысты ерекше атап өткім келеді. Былтыр Әзербай­жан арқылы бұл стратегиялық шикізат транзиті 1,5 млн тоннаға жуықтады. Жақын арада мұны айтарлықтай ұлғайту қажет. Теңіз табанына төселетін электр кәбілдері жобасы ұлттық энергия жүйесін дамытуға серпін береді. Бұл біздің «жасыл» энергия экспортын­дағы ұстанымымызды күшейте түседі. Әзербайжан аумағы арқылы отандық уран өнімдерін шетел нарықтарына жет­кізу аясында ауқымды жұмыс жүргізіліп жатыр. Осы орайда барлық негізгі бас­тама мен жобаға қолдау көрсеткені үшін құрметті Әзербайжан Президентіне ризашылығымды білдіремін, – деді Президент.

Мемлекет басшылары жасанды интеллектінің қарқынды дамып келе жатқанын да ескере отырып, ІТ сектор екіжақты қатынастарға мол мүмкіндік ашатынына тоқталды.

– Еліміз мемлекеттік қызметті цифр­ландыруда, ІТ технологияларды дамытуда тәжірибе жинақтады. Біз осы салада бірлескен жобаларды іске асыруға да­йынбыз. Келіссөздер барысында Каспий теңізінің табаны арқылы талшықты-оптикалық байланыс желісін тарту жобасын жеделдетудің маңызын атап өттік. Үкіметтерге оны қысқа мерзім ішінде әзірлеу жөнінде тапсырма берілді, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Екіжақты күн тәртібінде мәдени-гуманитарлық саладағы ықпалдастық та ерекше айтылды.

– Кейінгі жылдарда екі елде алма-кезек өткен Қазақстан мен Әзербайжанның Мәдениет күндері және Кино күндері айтулы оқиғаға айналды. Бұл бағыттағы жұмысты жүйелендіру үшін Мәдени ынтымақтастық бағдарламасын қабыл­дауға уағдаластық. Білім мен ғылымды, жастар байланысын дамыту­дың перспективасы мол екеніне арнайы тоқтал­дық. Осы мақсатта Бакуде былтырдан бері Қазақстан – Әзербайжан ғылым және білім орталығы қызмет етеді, – деді Мемлекет басшысы.

Сондай-ақ тараптар өңірлік және жаһандық күн тәртібінің өзекті мәселе­лері жөнінде пікір алмасты.

– Біз халықаралық саясаттың бар­лық өзекті мәселесі бойынша ұста­нымдарымыз ұқсас екенін атап өттік. Көпжақты құрылымдар аясындағы жұмысты үйлестірудің маңызына мән берілді. Өңірлік және жаһандық деңгейде бейбітшілік, қауіпсіздік пен тұрақты­лық­ты нығайтуға ұмтылатынымызды жеткіздік. Баршаңызға белгілі, Президент Ильхам Гейдар оглу Әлиев Президент Трамптың белсенді араағайындығымен Вашингтонда Әзербайжан мен Армения арасында бейбіт декларацияға қол қойып, тарихи миссиясын орындады. Қазақстан мұны ресми түрде құптады. Қол жеткізілген келісімдер Оңтүстік Кавказдағы сенімді нығайтып, жалпыға ортақ өркендеу үшін жаңа мүмкіндіктерге жол ашады деп ойлаймын. Жалпы, сапар қорытындысы бауырлас халықтардың игілігі үшін стратегиялық серіктестік пен одақтастық рухындағы қазақ-әзербайжан қарым-қатынасын одан әрі дамытуға қос тарап та дайын екенін айқын көрсетеді, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Ильхам Әлиев те екіжақты байланыс­тардың жоғары деңгейін атап өтті.

– Халықтарымызды ортақ рухани-мәдени құндылықтарға арқа сүйеген, ғасырлардан тамыр тартатын достық пен бауырластық қатынастар байланыс­тырады. Бұл – біздің мемлекетара­лық ынтымақтастығымыздың берік ірге­тасы. Кейінгі үш жылда бір-біріміз­ге оннан аса сапар ұйымдастырдық. Ықпалдастығымыздың қаншалықты қарқынды екенін осыдан-ақ аңғаруға болады. Әрбір кездесу, әрбір талқылау түпкі нәтижені көздейді. Біз салалық министрліктердің есебі мен келешек жоспарларын тыңдадық. Жұмыс қорытындысына көңіл толады. Өйткені белгіленген міндеттердің бәрі орындалып жатыр. Мемлекетаралық кеңес аясында қол жеткізілген келісімдер халықтарымыздың игілігіне қызмет етеді, – деді Әзербайжан Президенті.

Жасанды интеллект жобаларымен танысты

Бұдан соң мемлекет басшылары «Alem.AI» халықаралық жасанды интеллект орталығына барды. Орталықта Қасым-Жомарт Тоқаев пен Ильхам Әлиев цифрлық технологияларды дамыту және жасанды интеллектіні қолдану жетістіктерімен танысты.

Премьер-министрдің орынбасары – Жасанды интеллект және цифрлық даму министрі Жаслан Мәдиев мәртебелі меймандарға мемлекеттік үдерістер­ді басқаруға және талдауға, сондай-ақ GovTech-шешімдер қабылдауға арнал­ған «AI-Driven Government» ахуалдық орталығының тұжырымдамасы туралы баяндады.

Сонымен қатар мемлекет басшыларына «Smart City» технологиялары, робот­ты техника аймағы, түрлі салаға жасанды интеллектіні енгізуге бағытталған «Samruk-Kazyna» жобалары көрсетілді.

Президенттер «Astana Hub» иннова­циялық кластерін де аралады. Орталықта 1 800-ден аса IT-компания мен стартап, оның ішінде шетелдің үлесі бар 460-тан аса компания тіркелген.

Бұған қоса Қасым-Жомарт Тоқаев пен Ильхам Әлиевке халықаралық нарық­қа шыққан отандық компаниялар­дың өнімдері жайында мәлімет берілді.