Фото: kazgazeta.kz
Басылым атап өткендей, дәстүрлі түрде өзінің табиғи ресурстарымен әйгілі Қазақстанның өмір сүру деңгейін арттыру жөніндегі күш-жігері барған сайын танылып келеді. Ресми статистика бойынша 2024 жылға қарай елдегі кедейлік деңгейі 2001 жылғы 46,7%-дан 5%-ға дейін төмендеді. Сол кезеңде нақты жалақы 21%-ға өсті, бұл инклюзивті өсуге бағытталған көпөлшемді трансформацияны көрсетеді. 2010 жылдан бастап үй шаруашылығының нақты кірісі дағдарыс кезеңінде де 80%-ға өсті. Бұл әлеуметтік шығыстардың ұлғаюымен нығайтылды: 2010 жылдан 2025 жылға дейін шоғырландырылған бюджеттік шығыстар 4,5 трлн теңгеден 30,3 трлн теңгеге дейін өсті, ал әлеуметтік қорғауға арналған шығыстар 6,7 есе ұлғайып, 6 трлн теңгеге жетті. Осы кезеңде әлеуметтік шығындар тұрақты түрде ұлттық бюджеттің шамамен 20%-ын құрады.
Негізгі бастамалардың бірі – Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі жүзеге асырып отырған «жобалардың инновациялық навигаторы», яғни еңбек нарығындағы үрдістерді бақылайтын, инвестициялық ағындарды талдайтын және жұмыспен қамту әлеуетін болжайтын цифрлық платформа. Қазіргі уақытта платформа жалпы құны 73,7 трлн теңгені құрайтын 220 мыңнан астам жаңа жұмыс орындарын құруға бағытталған 1383 инвестициялық жобаны қадағалайды. Ағымдағы жылға қарай 30 660 жұмыс орны құрылды. Аймақтық жұмыспен қамтудың жол карталары 250 мыңнан астам азаматқа жұмыс күшіне қосылуға септессе, оның 115 900-ы субсидияланған, 66 600-ы ашық нарық және 62 900-ы жеке бастамалар арқылы құрылған жұмыс орны.
Ағымдағы жылы зейнеткерлерді, мүгедектігі бар адамдарды және көпбалалы отбасыларды қоса алғанда, 4,7 млн әлеуметтік аз қамтылған азаматты қолдауға 6 трлн теңгеден астам қаражат бөлінді. Осалдықты бағалау жүйесіне негізделген жаңа цифрлық платформа ресурстарды әділ де тиімді бөлуді қамтамасыз ету арқылы нақты қаржылық қажеттілікті анықтауға көмектеседі. Қазіргі уақытта платформа жекелеген аймақтарда пилоттық тестілеуден өтуде. Басылым биыл пайда болған 90 мыңға жуық жұмыс орны ұзақмерзімді әлеуметтік тұрақтылыққа ықпал ететініне сенім білдіреді. Сондай-ақ біздегі мүгедектігі бар адамдар, ресми білімі жоқ жастар және жұмыссыз түлектер сияқты халықтың әлсіз топтарына бағытталған, кепілдендірілген жұмысқа орналасумен қысқамерзімді кәсіптік оқыту бағдарламаларына да тоқталған. Көшуге арналған гранттар өңірлер бойынша жұмыс күшін ұсынудағы теңгерімсіздікті жою үшін пайдаланылады.
Сондай-ақ Қазақстан жыл сайын 4,7 миллионнан астам алушы үшін зейнетақы мен жәрдемақыны индекстейді. 2023 жылы басталған кезеңдік реформа 2027 жылға қарай базалық зейнетақыны базалық стандарттың 70%- на дейін ұлғайтады, ең жоғарғы деңгей 120%-ға жетеді. Нәтижесінде 2023 жылы 2,3 млн зейнеткерге төлем орта есеппен 28%-ға ұлғайды. Жыл басында зейнетақыны алмастыру коэффициентінің 45,5%-ға жетуі Халықаралық еңбек ұйымының (ХЕҰ) стандарттарына сәйкес келеді.
Былтыр Қазақстан жалақы мен еңбек өнімділігінің медианды деңгейлеріне негізделген ең төменгі жалақыны есептеудің жаңа әдістемесін бекітті. Жүйе жұмыс берушілердің мүмкіндіктері мен жұмысшылардың қажеттіліктерін теңестіру арқылы жалақының болжамдылығын арттырады. 2020 жылдан 2025 жылға дейін 1,2 миллион мемлекеттік қызметкердің жалақысы айтарлықтай өсті. Атап айтқанда, 2020-2023 жылдар аралығында 600 мыңға жуық мұғалім мен 40 мың әлеуметтік қызметкердің жалақысы екі есе артты. Медицина қызметкерлерінің еңбекақысы да жыл сайынғы өсімге ие: дәрігерлер үшін 30% және медбикелер үшін 20%, тағы 600 мың мемлекеттік қызметкердің жалақысы кезең-кезеңімен ұлғайды. Ал былтыр республика қауіпті жағдайларда жұмыс істейтін жұмысшыларға жұмыс орнындағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету және кәсіптік аурулардың алдын алу үшін арнайы әлеуметтік төлем енгізді, деп атап өтеді Global Banking & Finance Review.
Еліміздің құрылымдық реформалары әлеуметтік сектордың ауқымынан асады. Биыл шамамен 20 мың жұмыс орнын құратын 45 жаңа инвестициялық жоба, келер жылы 24 900 жұмыс орны бар 98 жоба, ал 2027 жылы 27 700 жұмыс орнымен 56 жоба іске қосылмақ. Тұрақсыздық пен теңсіздіктен жиі зардап шегетін өңірлерде деректер мен жұмыспен қамтуға бағдарланған әлеуметтік саясат әлеуетті модельді ұсынады. Цифрлық платформаларды, фискалды жоспарлауды және инклюзивті жұмыспен қамту тетіктерін біріктіру әлеуметтік инвестициялардың ұзақмерзімді экономикалық тұрақтылыққа сәйкес келетінін байқатады. Демографиялық өзгерістер мен жаһандық белгісіздіктерге қарамастан, Қазақстанның траекториясы кедейлік деңгейінің төмендеуін ғана емес, сонымен қатар құрылымдық өркендеуге қайта бағдарлануды да көрсетіп отыр, деп жазады журнал.
