Суретті түсірген – Ерлан ОМАР, «EQ»
Жұмыспен қамтудың мемлекеттік бағдарламалары арқылы талай жас тәжірибе жиып, тұрақты жұмыс тапты. Кәсіп ашты, біліктілігін арттырды. Электронды еңбек биржасы, яғни enbek.kz арқылы қарым-қабілеті, біліктілігіне қарай жұмысқа орныққандар бір қауым. Сол секілді ешқандай мемлекеттік бағдарламаға, платформаға жүгінбей, оқуын тәмамдаған бойда еңбек нарығынан өз орнын тапқан жастар да жетеді. Жыл басынан қарашаға дейін жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шараларымен 283,9 мың адам қамтылса, оның ішінде 71,4 мың азамат жұмысқа орналасқан. Оның ішінде субсидияланатын жұмыс орындары туралы айтсақ, әлеуметтік жұмыс орындары, Жастар практикасы, қоғамдық жұмыстар, «Күміс жас» жобасы, «Алғашқы жұмыс орны» жобасы, «Ұрпақтар келісімшарты» жобасы деп жалғасып кете береді.
Мемлекеттік қолдаудың бұдан басқа да тетіктері жетіп артылады. Тек нақтылай кететіні, осындай бағдарламалар арқылы ел азаматтарының шын мәнінде жұмысқа орналасқаны туралы дерек міндетті зейнетақы жарналарының аударылуымен расталады. Демек, жоғарыда атап өткен 71,4 мың адам расында жұмысқа орналасты деген сөз. Жыл соңына дейін тізім толығып, жұмыс тапқандардың саны 800 мыңнан асып қалады.
Қазан айында Enbek.kz электрондық еңбек биржасында жұмыс берушілер тарапынан 132 мың бос жұмыс орны жарияланған. Бос жұмыс орындарының саны жөнінен білім саласы көш бастап, 41,1 мыңға жеткен. Бұл жалпы бос жұмыс орындарының 31%-ын құрайды. Жұмыс берушілер көбіне орта деңгейлі біліктілікке ие мамандарды іздеген. Оларға 64,4 мың бос орын ұсынылса, жоғары білікті мамандарға 34,7 мың, біліктілігі жоқ азаматтарға
32,9 мың орын болған. Тиісінше, сұраныс көлемі осы шамада қалыптасты дегенмен, еңбек нарығында өз орнын таппай жүрген жас көп. Бір емес, екі жоғары оқу орнын тәмамдағандардың ішінде де жұмысы жоқтар бар. Білім саласында сұраныс 41,1 мыңға жетті деген дерекке қарап, мектеп табалдырығын мұғалім болып аттай алмай, тауы шағылып жүрген мамандар еске түседі. Осындай нақты мысалдар еңбек нарығында бос жұмыс орнын тек есеп үшін ғана ұсынатын ұйымдардың барын көрсетеді. Сол секілді әкім есептерінде ашылатын мыңдаған жұмыс орнының шын мәнінде қалай ашылып жатқаны туралы талдау, есеп жоқ. Жағдайды нақты бағамдау қиын болса да, осы сауалмен газетіміздің бірнеше өңіріндегі меншікті тілшілерге сұрау салған едік.
Газетіміздің Қызылорда облысындағы тілшісі Мұрат Жетпісбай ұсынған дерекке зер салсақ, «Жұмыспен қамтудың өңірлік картасы» аясында биыл облыста 46 560 жұмыс орны құрылуы керек болған. Облыстық жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасының дерегінше, қазір бұл жоспар 83,6%-ға орындалып, 38 923 тұрғын жұмысқа орналасуға мүмкіндік алыпты. Өңірдегі Мансап орталықтары ай сайын бос жұмыс орындарының жәрмеңкесін тұрақты өткізіп, оған 5 395 бос жұмыс орнын ұсынған 1 268 жұмыс беруші қатысқан.
«Биыл облыста 302 млрд 500 млн теңгеге 27 жоба іске қосылады. Бүгінде оның 11-і толық іске асып, екі қолға бір күрек іздеген жандардың жұмыс табуына мүмкіндік туды. Біз білетін, өзіміз көрген жаңа өндіріс орындары қатарында озық технологиялармен жабдықталған, жылына 90 млн кірпіш шығаратын «Қызылорда Саз-М» серіктестігінің кірпіш зауыты, «Syr Darya» коммуналдық базары, ауданы 2 мың шаршы метр құрайтын шағын өнеркәсіптік аймақ бар. «Қызылорда нан» серіктестігінің нан өндіру кешені, автобекет, монша, асхана, жүргізушілер мен жолаушыларға қажетті өзге де қызмет түрлері қарастырылған жол бойындағы қызмет орталығы, екі сауда үйі, аквапарк, қоғамдық тамақтану орны, «Абзал және К» күріш өңдеу зауыты да жергілікті тұрғындардың әлеуметтік әл-ауқатын жақсарту бағытындағы бастамаға дем беріп отыр», деп мәлімдеді М.Жетпісбай.
Өңірде жыл соңына дейін жолаушылар вагондарын жөңдеу кешені, түйе сүтінен жылына 392 тонна құрғақ ұнтақ өндіретін зауыт, 2 мың шаршы метрлік шағын өнеркәсіптік аймақ, асфальтбетон, темір-бетон шығару зауыттары, Арал, Шиелі аудандарында автомобиль газ толтыру компрессорлық стансалары қамтылған екі көпфункционалды кешендер пайдалануға беріліп, жұмыс орны көбейе түседі. Негізі Қызылорда өңірі жұмыс күші көп облыстардың қатарында. Сөзімізге мысал ретінде, бірнеше жылдан бері өңір тұрғындары халық саны сиреген солтүстіктегі өлкелерге белсенді қоныс аударып жатқанын айтсақ болады. Биыл да «Жұмысшы мамандықтар жылы» шеңберінде Абай, Ұлытау, Солтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан, Павлодар, Қостанай облыстарымен қатар, жергілікті жұмыс берушілердің қатысуымен бос жұмыс орындары жәрмеңкесі ұйымдастырылыпты. Осындай іс-шаралардың нәтижесінде облыстағы жұмыссыздық деңгейі жыл ішінде 4,8%-дан 4,6%-ға төмендеп, жастар арасындағы жұмыссыздық көрсеткіші 3,4% деңгейінде тұрақтаған.
Газеттің Батыс Қазақстан облысындағы тілшісі Қазбек Құттымұратұлы 2025–2030 жылдары жалпы құны 4,4 трлн теңгеге 10 мыңнан астам жаңа жұмыс орнын құруды көздейтін 73 жобаны іске асыру жоспарланып отырғанын айтады.
«Жақында Батыс Қазақстан облысы әкімінің орынбасары Тілепберген Қайыпов облыстық мәслихаттың сессиясында 2025 жылы құны 56,9 млрд теңгеге тең 35 жоба іске қосылатынын тағы бір мәрте еске салған еді. Әзірге жыл басынан бері құны 5,8 млрд теңгеге 6 жоба нақты іске асыпты. Ұлттық статистика бюросы жариялаған соңғы мәліметке үңілсек, облыстың еңбек нарығында экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың саны 358 209 адам болған. Міне, осының ішінде 341 234 адам жұмыспен қамтылған. 16 975 адам жұмыссыз ретінде тіркелген. Облыстық жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасынан сұрастырып білгеніміздей, БҚО-дағы жұмыссыздық деңгейі – 4,7%, әйелдер арасындағы жұмыссыздық – 5,2%, жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейі 3,6%», дейді Қ. Құттымұратұлы.
Әрине, кез келген облыстың басшылығы халықтың әл-ауқатын жақсарту, жұмыспен қамту мәселесін басты назарда ұстап отырғанын айтады. Сол секілді Батыс Қазақстан облысында биыл жыл басынан бері 113 жоба іске асып, 27 181 адам жұмысқа орналасқан. Мұның ішінде 20 848 адамның қызметі мен табысы тұрақты болса, 6 333 адам уақытша жұмыс істеп жүр.
Қостанай облысында ашылған жұмыс орындары туралы әріптесіміз Нұрқанат Құлабайдан сұрап білдік. Аңғарғанымыз, өңірде жұмыс күшіне сұраныс өзге өңірлерден жоғары. Зауыттар жұмысшы таппай әлек. Жұмыс күшінің көбін Қостанайдың өз басында салынған, салынып жатқан алпауыт зауыттар жұтып қойып жатыр. Қазір облыс жастарының дені осы кәсіпорындарда еңбек етеді. Басым бөлігі ауылдан қалаға көшкен. Мысалы, Қостанайдағы «Аллюр» зауытында 3 300-ден астам жұмысшы бар. Таяуда ғана ашылған «КИА» зауытында 1 500 адам еңбек етеді.
«Ауылшаруашылық техникасын құрастыратын «Агромашхолдинг КZ» зауытында мыңнан аса адам жұмыс істейді. Мыңдаған жас құрылыс саласында жүр. Бүгінде қалада қоғамдық көлікке міне қалсаңыз, авторадио арқылы халықты жұмысқа шақырып жатқан кәсіпорындардың жарнамасынан құлақ тұнады. Кейінгі жылдары облыс орталығында көптеген жаңа инвестициялық жоба жүзеге асып жатыр, ірі кәсіпорындар іске қосылды. Әсіресе, автоөнеркәсіп саласы қарқынды дамып келеді. Жалпы, Қостанай облысы – өнеркәсіп орны көп, бірақ жұмыс күші жетіспей жатқан өңір. Сондықтан өңірде жұмыссыздық мәселесі жоқ. Керісінше, жұмысшы таба алмай отырған кәсіпорындар көп. Қалада кәсіпорындардың дамуы ауыл шаруашылығына кері әсерін тигізіп отыр. Жастардың көбі қалаға кетті. Ауыл шаруашылығы саласына жұмысшы жетіспейді. Шағын, орта шаруашылықтар көлік жүргізетін адам таппай әлек. Ауылда еңбек ететін адам болмаған соң, оңтүстік өңірлерден жалдамалы жұмысшы алдыртып отырған шаруалармен өзіміз де таныспыз», дейді Н.Құлабай өңірдегі жұмыс беруші мен жұмысшы арасындағы теңсіздікті баян етіп.
Газетіміздің Павлодар облысындағы тілшісі Мұрат Қапанұлы ұсынған ақпаратқа зер салсақ, облыста 2025 жылға арналған Жұмыспен қамту жоспары 25,5 мың адамды құрапты, оның ішінде 18,5 мыңы тұрақты жұмыс орындары ретінде қарастырылған. Бүгінде 28 мың адам жұмысқа орналасқан. Соның ішінде 20 707 тұрғын тұрақты жұмыс тауыпты.
«Жаңадан ашылған жұмыс орындарын салалаларға бөлетін болсақ, келесідей статистиканы аңғарамыз. Ауыл шаруашылығы, орман және балық шаруашылығына 1421 адам жұмысқа барған. Сол секілді өнеркәсіп (1 338), құрылыс (444), көлік және қоймалау (593), көтерме және бөлшек сауда, автомобильдер мен мотоциклдерді жөндеу (408), білім (1151), денсаулық сақтау, әлеуметтік қызметтер (547), экономикалық қызметтің басқа түрлері (14 815) бар. Жыл қорытындысында жұмыссыздықтың деңгейі былтырғы деңгейде, яғни 4,8% болып қала береді деп күтіліп отыр», дейді М.Қапанұлы.
«Жұмыс орны жоспарға сай ашылып жатыр ма?» деген сауалды газетіміздің облыстағы тілшілерімен қатар Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінен сұрап көрдік. Министрліктің баспасөз хатшылығы тек мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде жұмыспен қамтылғандардың есебін түгендейтінін мәлім етті. Жыл басында жергілікті әкімдіктердің жоспарына енген жұмыс орындары жыл соңында қалай ашылғанын саралап отырған ешкім жоқ. Егер сол есептегі жұмыс орындары түгел ашылған болса, ауылда жұмыс таппай, қалаға ағылған жастардың нөпірі бұл күндері азаяр ма еді, кім білсін?
